یکی از ابزارهای مهم کاهش ریسک سرمایه‌گذاری به‌ویژه در کشورهایی که ثبات اقتصادی در آنها حاکم نیست، نظام بیمه است. در جوامع صنعتی بیمه یکی از ارکان موثر در صنعت و موتور محرکه اقتصاد است؛ به‌عبارت‌دیگر شرکت‌های بیمه با کاهش نرخ ریسک در بخش حمل‌ونقل به انجام آسان‌تر تبادلات تجاری کمک می‌کنند. در حال ‌حاضر در ایران بیمه‌هایی همچون حمل‌ونقل، بیمه مسئولیت، بیمه آتش‌سوزی، بیمه درمانی و... وجود دارد که سرمایه‌گذار برای شروع فعالیت خود به آنها بسیار نیازمند است. این بیمه‌نامه‌ها ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود امنیت سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها تامین شود. پوشش ریسک صاحب اموال یا اشخاص در بخش حمل‌ونقل نیز بر عهده صنعت بیمه است تا شبکه حمل‌ونقل با آسایش خاطر نسبت به جبران خطر احتمالی، به کار خود ادامه دهد. صمت به‌بهانه روز ایمنی حمل‌ونقل در این گزارش نقش صنعت بیمه را در افزایش امنیت حمل‌ونقل از نگاه کارشناسان مورد بررسی قرار داده است.

بیمه، اعتماد به شبکه حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد

حامد نیکنام، کارشناس صنعت بیمه درباره نقش بیمه در ارتقای ایمنی حمل‌ونقل به صمت گفت: ایمنی از عوامل مهم و تاثیرگذار در حمل‌ونقل است که اعتماد به شبکه حمل‌ونقلی کشور را بالا می‌برد و از طرفی نیز باعث توسعه اقتصادی می‌شود. همچنین در بخش تصادفات جاده‌ای که متاسفانه در کشور ما از کمترین ایمنی برخوردار است هنوز بیمه به‌طور کامل نتوانسته به‌عنوان عامل بازدارنده عمل کند، زیرا پوشش بیمه خودرویی در کشور به بیمه شخص ثالث محدود شده است.

وی افزود: بالا بودن تعرفه‌های بیمه انواع خودرو امکان افزایش ضریب نفود بیمه در بخش حمل‌ونقل کشور را کاهش داده ‌است؛ بنابراین نخست باید با فرهنگ‌سازی درست و ایجاد فرهنگ ایمنی در بین کاربران جاده‌ای، آمار تصادفات و تلفات جاده‌ای را کاهش دهیم.

نیکنام با تاکید بر اینکه ایمنی از عوامل مهم و تاثیرگذار در زنجیره حمل‌ونقل است، گفت: افزایش ضریب نفوذ بیمه در بخش حمل‌ونقل اعتماد به شبکه حمل‌ونقلی کشور را بالا می‌برد و از طرفی نیز باعث توسعه اقتصادی می‌شود.

اهمیت بیمه در ارتقای ایمنی

این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به اهمیت بیمه در ارتقای ایمنی حمل‌ونقل اظهار کرد: شرکت‌های بیمه در صنعت حمل‌ونقل با ایفای ۳ نقش «نهادسازی»، «ابزارسازی» و «تاثیرگذاری» از طریق جمع‌آوری و تجهیز منابع مالی و سرمایه‌گذاری آن و همچنین پوشش ریسک‌های ناشی از آن برای صاحبان صنعت و سرمایه‌گذاران می‌توانند یک پل ارتباطی مهم و حیاتی میان بازارهای مالی ایران و جهان برقرار کنند، زیرا بخش عمده‌ای از صنعت حمل‌ونقل و مراودات بین‌المللی در این زمینه به ایمنی «حمل بار» بازمی‌گردد.

بیمه ضرورت است

وی متذکر شد: در دنیای کنونی بهره‌مندی از ظرفیت‌های صنعت بیمه دیگر یک انتخاب نیست، بلکه به یک ضرورت تبدیل ‌شده است. صنعت بیمه و خدماتی که ارائه می‌دهد، فضای امن و ایمنی را از منظر روانی برای صاحبان سرمایه و سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند؛ در نتیجه بهره‌مندی از انواع پوشش‌های بیمه‌ای با آغاز کسب‌وکارهای مختلف ضروری به‌نظر می‌رسد. علاوه بر این بخش حمل‌ونقل هر کشور بیشترین نیاز را به ارتقای ایمنی دارد؛ بنابراین صاحبان سرمایه باید به‌واسطه پوشش ریسک توسط شرکت‌های بیمه‌گر خیال‌شان از بابت حمل‌ونقل راحت باشد.

کاهش ریسک حمل‌ونقل

این کارشناس صنعت بیمه در ادامه عنوان کرد: حمل‌ونقل کالا دارای دو رکن اساسی است که این ارکان عبارت است از راه‌ها و وسایل نقلیه که با مرور زمان و اشتیاق انسان به پیشرفت و توسعه هر دو رکن ارتقا یافته و با سرعت زیادی در حال تکامل و پیشرفت هستند.

نیکنام ۳ محور کلی را برای پوشش ریسک حمل‌ونقل در سطح کلان تبیین کرد و گفت: برای حمل‌ونقل در سطح کشور و بین‌الملل بیمه‌نامه‌های حمل‌ونقل دریایی، بیمه‌نامه حمل‌ونقل زمینی -جاده‌ای و ریلی- و بیمه‌نامه حمل‌ونقل هوایی جزو پرکاربردترین‌هاست. این بیمه‌نامه‌ها می‌توانند هر گونه ریسک در حیطه جابه‌جایی اموال یا انسان را پوشش دهند.

کارنامه ناموفق بیمه شخص ثالث

وی با اشاره به اینکه ایران کشوری با بالاترین میزان تصادفات جاده‌ای در جهان است، گفت: ایمنی حمل‌ونقل به ایمنی بار و حفظ سرمایه سرمایه‌گذار محدود نمی‌شود و خسارت‌های جانی را نیز در بر می‌گیرد. بر این اساس باتوجه به بالا بودن آمار تصادفات و حوادث در صنعت حمل‌ونقل، روزی در سال به‌نام ایمنی حمل‌ونقل برای توجه مردم به رعایت مسائل ایمنی حمل‌ونقل نام‌گذاری شده است.

این کارشناس صنعت بیمه به اجباری بودن بیمه شخص ثالت برای ارتقای ایمنی حمل‌ونقل اشاره کرد و گفت: یکی از روش‌های ایجاد ایمنی در صنعت حمل‌ونقل استفاده از بیمه‌های مختلف از جمله بدنه و شخص ثالث است. در همین راستا داشتن بیمه شخص ثالت در ایران برای رانندگان الزامی است. همچنین داشتن بیمه‌نامه شخص ثالث باعث ایجاد آرامش خاطر و اطمینان روحی در رانندگان بیمه‌شده می‌شود که این موضوع رانندگی ایمن‌تر و مطمئن‌تر و به‌تبع آن کاهش حوادث رانندگی را رقم می‌زند.

به‌اعتقاد نیکنام ارائه تخفیف‌های بیمه شخص ثالث و دیگر سیاست‌های تشویقی بیمه‌ای می‌تواند به ایمنی حمل‌ونقل کند، زیرا با تورم بالا و کاهش درآمد‌ها مردم در رانندگی دقت بیشتری می‌کنند و همین امر موجب افزایش ضریب ایمنی در تصادفات خطرآفرین می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که بیشترین ضریب نفود بیمه در حمل‌ونقل مربوط به کدام بخش است، توضیح داد: بیمه حوادث بار در حال حمل شامل بدنه کشتی و مسئولیت‌های مرتبط در برابر شخص ثالث، بیمه بدنه هواپیما و مسئولیت‌های مرتبط در برابر شخص ثالث، مسئولیت متصدیان حمل‌ونقل بار و همچنین مسئولیت راننده در برابر شخص ثالث، حوادث راننده و بدنه اتومبیل هم‌اکنون در بازار ایران وجود دارند و از ضریب نفوذ بالایی برخوردارند.

پوشش ریسک، عامل ارتقای ایمنی حمل‌ونقل

نادر رحیمی، کارشناس صنعت بیمه درباره نقش بیمه در ارتقای ایمنی حمل‌ونقل به صمت گفت: شرکت‌های بیمه‌گر با نیازسنجی که انجام داده‌اند لزوم طراحی بیمه‌نامه‌های حمل‌ونقل را درک و براساس استانداردهای جهانی اقدام به این کار کرده‌اند، زیرا پوشش ریسک توسط شرکت‌های بیمه‌گر ارتقای ایمنی حمل‌ونقل را به همراه خواهد داشت.

وی پرکاربردترین بیمه‌نامه در بخش حمل‌ونقل را «بیمه باربری» اعلام کرد و گفت: بیمه‌نامه باربری به‌منظور بیمه کردن کالاهایی با مبدا حرکت ایران و مقصد سایر کشورهاست؛ بنابراین به‌علت گستردگی خطرات محتمل برای محموله‌های باری و احتمال آسیب‌دیدگی آنها در مسیر مقصد، باید رقم تعهدات شرکت‌ها، برای بیمه‌شدگان مشخص باشد. به این منظور، شرایط و استانداردهای مربوطه در مجموعه‌ای با عنوان کلوزهای بیمه‌گران کالا تعیین‌شده که موردتایید تمام بازارهای جهانی است.

پوشش ریسک از دریا تا هوا

این کارشناس صنعت بیمه در پاسخ به این پرسش که آیا بیمه در کاهش مخاطرات حمل‌ونقل هوایی و دریایی نقش دارد، اظهار کرد: نخستین نوع بیمه در صنعت هوایی بیمه مسئولیت عمومی است که مختص مواقعی است که هواپیمای یک شرکت هوایی خساراتی را به خانه‌ها، ماشین‌ها، مزارع کشاورزی، بخش‌هایی از فرودگاه یا هواپیمای دیگر شرکت‌های هوایی وارد کند. این نوع خسارت صرفا مربوط به اشخاص ثالث است.

وی با اشاره به اینکه مهم‌ترین نوع بیمه‌نامه صنعت حمل‌ونقل هوایی که در ایران به‌نام بیمه هواپیما از آن یاد می‌کنند «بیمه بدنه هواپیما» است، گفت: از آنجایی که قطعات هواپیما گران و بسیارمهم هستند، بدنه هواپیما با این نوع بیمه پوشش داده می‌شود که در تمامی کشورها از جمله بیمه‌های بسیار گران برای صنعت بیمه به‌حساب می‌آید؛ بنابراین در صنعت هوانوردی هم شرکت‌های بیمه‌گر برای کمک به این صنعت در راستای جبران خسارات احتمالی بیمه‌های خاصی را طراحی کرده‌اند. رحیمی در ادامه خاطرنشان کرد: ایران به دلیل دارا بودن شرایط خاص منطقه‌ای در بخش بیمه‌نامه‌های دریامحور بسیار فعال است، زیرا حمل‌ونقل دریایی نیز مانند بخش‌های حمل‌ونقل زمینی، هوایی و ریلی از حوادث طبیعی در امان نیست. حوادثی مانند دزدی دریایی و حمله به کشتی‌ها در آب‌های برون‌مرزی نیز در بحث حمل‌ونقل دریایی تهدید بزرگی محسوب می‌شود که برای جلوگیری از هر گونه ضرر و زیان ناشی از چنین رویدادها و اتفاقاتی، داشتن یک پشتیبان مانند بیمه دریایی همیشه به نفع صاحب کالا و شرکت حمل‌ونقل دریایی خواهد بود.

پوشش ریسک صادرات نفت

این کارشناس صنعت بیمه افزود: باتوجه به اینکه عمده بار صادراتی ایران نفت است که از راه دریا صادر می‌شود، بیمه‌نامه‌های دریامحور از اهمیت بالایی برخوردارند، زیرا محموله نفتکش‌ها بسیار گرانقیمت و استراتژیک است؛ بنابراین پوشش زیان‌های احتمالی باید توسط شرکت‌های قدرتمند بیمه‌ای انجام شود. این بیمه‌نامه‌ها به‌نوعی ایمنی حمل‌ونقل کالای استراتژیک ایران را بالا می‌برد. وی در ادامه خاطرنشان کرد: بیمه در هر شکلی ابزار پوشش ریسک شبکه حمل‌ونقل در برابر خطرات احتمالی است. این پوشش ریسک به‌قدری مهم است که بسیاری از شرکت‌های بیمه‌ای و استانداردساز بیمه در دنیا به‌طور اختصاصی در حوزه شبکه حمل‌ونقل فعالیت می‌کنند.

تحریم با بیمه چه می‌کند؟

این کارشناس صنعت بیمه درباره تاثیر تحریم‌ها بر صنعت بیمه کشور تصریح ‌کرد: متاسفانه تحریم‌ها بر صنعت بیمه کشور نیز سایه انداخته است. بیمه‌نامه‌های کلان کشور نظیر بیمه هواپیما و بیمه کشتی‌ها به‌دلیل گران بودن و نیاز داشتن به پوشش بیمه اتکایی، با مشکلاتی مواجهند؛ بنابراین در ایران معمولا شرکت‌های بیمه برای یکدیگر بیمه اتکایی انجام می‌دهند، اما میزان سرمایه برای پوشش ریسک بیمه‌های گرانی نظیر هواپیما بسیار ناچیز است.

وی در ادامه افزود: در بخش باربری بین‌المللی بیمه‌نامه‌ها مشکل خاصی وجود ندارد، زیرا کشور مقصد باید به‌نوعی پوشش ریسک بار موردنظر را بپذیرد تا بار با ایمنی و سلامت کامل به مقصد برسد.

سخن پایانی

صنعت حمل‌ونقل در ایران نیز در دوره‌های مختلف با فرازوفرودهایی همراه و هدف اصلی آن، تلاش برای رسیدن به جایگاهی مطلوب بوده است. باتوجه به موقعیت راهبردی کشور در منطقه، ایجاد نظام حمل‌ونقل کارآمد اهمیت ویژه‌ای دارد که برای رسیدن به این جایگاه باید به امنیت در این صنعت توجه ویژه‌ای داشت. در انجام هر کاری ریسکی نهفته است، اما در بعضی از کارها نظیر صادرات ریسک بیشتر است؛ از همین رو پوشش این ریسک‌ها ضروری است. از جمله مواردی که قانون‌گذار باید برای سطوح خرد و کلان آن الزام در نظر گیرد، بیمه بخش حمل‌ونقل است، زیرا با کاهش ریسک در این بخش صاحبان کالا با آسودگی خیال بیشتری به فعالیت می‌پردازند.

به‌اعتقاد کارشناسان در ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص حمل‌ونقل به‌ویژه در بخش دریا از اهمیت بالایی برخوردار است، اما از آنجایی‌که یکی از کلیدی‌ترین راه‌های زمین‌گیر کردن اقتصاد هر کشوری مسدودسازی مراودات بیمه‌ای است، ایران به‌خاطر اعمال تحریم‌های ظالمانه از حمایت شرکت‌های بزرگ بیمه اتکایی محروم است.