تاریخ انقضا معمولا به این معنی است که پس از پایان ماهی که دارو تجویز شده نباید آن را مصرف کرد. در همین حال یکی از  اعضای اتاق بازرگانی ایران از ورود داروها و مکمل‌های خارجی و بدون رعایت زنجیره سرد دارو خبر داده و گفته‌ متاسفانه برخی از این داروها تاریخ مصرف گذشته هستند و تاریخ انقضای آنها به صورت کاملا حرفه‌ای دستکاری شده‌است.

عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه داروها و مکمل‌های خارجی اغلب از طریق شوتی‌ها و بدون رعایت زنجیره سرد دارو وارد کشور می‌شوند. گفت:‌ متاسفانه برخی از این داروها تاریخ مصرف گذشته هستند که تاریخ انقضای آنها را تغییر داده‌ و به صورت کاملا حرفه‌ای دستکاری کرده‌اند. حسین وطن‌پور، در گفت‌وگو با ایلنا واردات داروهای خارجی به کشور اظهار داشت: درباره واردات داروهای خارجی تا حد قابل توجهی شبکه و سامانه «تیتک» جلوی قاچاق و تقلب را گرفته اما نمی‌توان گفت اثر صد درصدی در جلوگیری از قاچاق را داشته و امکان دارد داروی خارجی همچنان از مسیر و شبکه‌های مسافری و مرزی وارد کشور شود. اگر در داروخانه‌ای هم داروی خارجی به فروش می‌رود کاملا فروش پنهانی است. عضو هیات علمی دانشکده داروسازی شهید بهشتی ادامه داد: اگر مسیر و نحوه واردات داروی خارجی رصد نشود مصرف آن بسیار خطرناک خواهد بود چراکه نمی‌دانیم در چه شرایطی و در چه دمایی وارد کشور شده‌ است. باید توجه داشت برخی از داروها باید در زنجیره سرد تامین شوند.

سهم قاچاق در داروهای بازار

این عضو فدراسیون اقتصاد سلامت ایران با بیان اینکه حدود 5 درصد داروها از مسیر قاچاق وارد بازار می‌شوند، گفت:‌ البته قیمت این داروها بسیار بالا است و ارزبری زیادی دارند و مدام شاهد ورود داروی قاچاق هستیم و نمی‌توانیم از آن خلاص شویم چراکه هر روز در دنیا یک داروی جدید معرفی می‌شود و این داروهای جدید در مدت زمان طولانی وارد لیست دارویی کشورمان می‌شوند. پزشکان هم این داروها را برای بیماران تجویز می‌کنند و بیمار هم وقتی می‌بیند این دارو در داروخانه‌ها موجود نیست درخواست تک نسخه‌ای می‌دهد و روند بروکراتیک دارد تا بتواند دارو را دریافت کند.     

فروش دارو در فضای مجازی ممنوع است

وطن‌پور درباره نحوه فروش داروهای خارجی افزود: تبلیغات و فروش دارو در فضای مجازی ممنوع است و ظاهرا نظارتی هم روی خرید و فروش دارو در فضای مجازی ندارد و صفحات در پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و سایت‌هایی به صورت علنی دارو می‌فروشند. متاسفانه برخی از این داروها هم تاریخ مصرف گذشته هستند که تاریخ انقضای آنها را تغییر داده‌اند و تاریخ انقضای اغلب این داروها به صورت کاملا حرفه‌ای دستکاری شده است. همچنین برخی از محصولات را هم در ایران پر می‌کنند و با برند خارجی به مردم می‌فروشند.  

 شوتی‌ها زنجیره سرد دارو را رعایت نمی‌کنند

وی تاکید کرد:‌ این داروها و مکمل‌ها اغلب از طریق شوتی‌ها و بدون رعایت زنجیره سرد دارو وارد کشور می‌شوند. حال اینکه برخی از این داروها به شکل قرص هستند که مقاوم‌تر هستند اما برخی دیگر از جمله داروها و مکمل‌ها و محصولات زیبایی به‌ویژه ویال‌های بوتاکس تاریخ دار هستند که متاسفانه منقضی می‌شوند.

عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به استفاده از بوتاکس‌های خارجی با توجه به نیاز این محصول به زنجیره سرد گفت: درباره بوتاکس در ایران تولید مشابه داریم و به محض تولید مشابه و تامین نیاز داخل از طریق تولیدات داخلی واردات به حداقل رسید. اما برندهای خارجی بوتاکس تبلیغات قوی دارند و برخی از افراد هم تنها به دنبال برندهای خارجی هستند و به همین دلیل این برندهای خارجی به کشور نفوذ می‌کنند و در فضای مجازی هم به راحتی این محصولات به فروش می‌رسد.

وی ادامه داد: موارد و گزارش‌های متعدد داریم که مردم در استفاده از این برندهای خارجی دچار مشکل شده‌اند و با تزریق این بوتاکس‌ تمامی عضلات چشمی افراد فلج شده‌ و شکایت‌های زیادی در این‌باره به دست‌مان رسیده‌است ، باید توجه داشت برخی از این محصولات اثر فوری و آنی ندارند و در دراز مدت فرد متوجه عوارض آن می‌شود، در حالی که پول زیادی هم بابت آن پرداخت می‌کنند.  

خطر مصرف تاریخ مصرف گذشته‌ها

در سال ۱۹۷۹، سازمان غذا و داروی ایالات متحده درخواست کرد تا تاریخ انقضا برای داروهای تجویزی و بدون نسخه درج شود. تاریخ انقضا، فاکتور مهمی برای تصمیم‌گیری در مورد این موضوع است که آیا محصول برای بدن بی‌خطر است یا خیر و آیا از اثربخشی لازم برخوردار است؟

محصولات پزشکی تاریخ مصرف گذشته به دلیل تغییر در ترکیب شیمیایی ممکن است اثربخشی لازم را نداشته باشند یا خطرناک باشند. برخی از داروهای تاریخ مصرف گذشته در معرض خطر رشد باکتری‌ها هستند و آنتی‌بیوتیک‌های با قدرت اثر پایین، تاثیری در درمان عفونت ها ندارند و منجر به بروز بیماری های جدی تر و مقاومت آنتی بیوتیکی می شوند. پس از پایان تاریخ انقضا، هیچ تضمینی وجود ندارد که دارو بی خطر و موثر باشد. اگر تاریخ مصرف دارو تمام شده است، استفاده از آن توصیه نمی شود. همچنین مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده گزارش می دهد که هرساله ۵۰هزار کودک روانه اورژانس می شوند زیرا بزرگسالان مراقب نبوده اند.

فروش این دارو جرم است

بهروز جوانمرد، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری درتوضیح این سوال که آیا فروش دارو‌های تاریخ مصرف گذشته جرم است و با فروشنده چگونه برخورد می‌شود، گفت: درتبصره ٢ ماده ٥ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب ١٣٦٧ آمده که «هریک از متصدیان امور دارویی یا داروخانه‌ها که مبادرت به تبدیل تاریخ مصرف دارو یا افزایش نرخ رسمی یا تخلف در نرخ‌گذاری نسخه برآیند، با رعایت شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب به پرداخت جزای نقدی محکوم می‌شوند». به‌علاوه به موجب تبصره ٣ همین ماده «ارائه داروی هم فرمول از نظر مواد موثره به جای داروی تجویزشده درنسخه پزشک دخل و تصرف یا تغییر درنسخه پزشکی محسوب نمی‌شود، لیکن ارائه داروی غیرهم فرمول از نظر مواد موثر به جای داروی تجویزشده درنسخه پزشک دخل و تصرف یا تغییر درنسخه پزشکی محسوب و قابل تعقیب است. مرجع تشخیص مواد موثره دارو‌های فوق‌الذکر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند.»

سخن پایانی

فروش داروهای غیرمجاز و خاص و کمیاب درگذشته تنها در بازار آزاد مرسوم بود که البته همین کار هم غیرمجاز است و تخلف محسوب می‌شود، اما اکنون فروش داروهای غیرمجاز دربرخی داروخانه‌ها هم به چشم می‌خورد.

تبعات این تخلف، علاوه بر اینکه گریبان بیماران را می‌گیرد، می‌تواند برای فروشندگان و حتی صاحبان داروخانه‌ها نیز تبعات سنگینی به همراه داشته باشد.