منابع معدنی از دیرباز موردتوجه بشر بوده است به‌طوری‌که دوره‌های متعددی از زندگی بشر در زمین به نام فلزات ارزشمند که زندگی انسان‌ها را متحول کرده‌اند، نام‌گذاری شده است. بخش معدن و صنایع معدنی ایران نیز یکی از ظرفیت‌های مهم و اثربخش در توسعه پایدار کشور است. فعالیت معادن و به‌تبع آن صنایع معدنی می‌تواند نیروی محرکه و پیشران رشد همه‌جانبه کشور باشد. برای مثال توسعه بخش معدن و صنایع معدنی به دلیل گستره وسیع اثرگذاری بر سایر بخش‌های اقتصادی و صنعتی کشور، موجب تقویت زیرساخت‌ها، توسعه سایر صنایع، رونق فضای کسب‌وکار و صادرات می‌شود. بخش معدن و صنایع معدنی کشور می‌تواند همپای منابع نفتی و گازی کشور موتور محرکه رشد اقتصادی و توسعه متوازن باشد. در شرایط فعلی و با توجه به جایگاه ایران در نظام بین‌المللی، اولویت دادن به توسعه معادن راهکاری هوشمندانه برای مقاوم‌سازی اقتصاد کشور در برابر فشارها و تحریم‌های بین‌المللی است. فعالیت در حوزه معادن و صنایع معدنی، در حالتی اثرگذار و موتور محرکه توسعه پایدار کشور خواهد بود که محصولات با ارزش‌افزوده بالا و صادرات محور تولید شوند و زنجیره ارزش محصولات معدنی بر پایه فناوری‌های روز دنیا تکمیل شود. خام‌فروشی و عدم تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا و همچنین بی‌توجهی به منابع ناشناخته و کمتر شناخته‌شده معدنی در کشور، ارزش‌افزوده قابل‌توجهی برای اقتصاد ایران نخواهد داشت. بنابراین تقویت تمام حلقه‌های زنجیره ارزش محصولات معدنی باید در دستور کار نهادهای مربوطه قرار گیرد و تدوین استراتژی و سیاست‌گذاری در این بخش بر اساس تکمیل زنجیره ارزش محصولات معدنی و بر اساس ظرفیت‌های کشور انجام گیرد.

اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، بیان کرد: درحال‌حاضر که سرمایه‌گذاری‌ها در سطح دنیا کاهش‌یافته، حدود ۹.۵ میلیارد دلار در زمینه اکتشافات سرمایه‌گذاری شده که از این میزان، حدود ۱۶ درصد آن از سوی کشور استرالیا و نیز ۱۲ درصد در افریقا و ۱۱ درصد در امریکا صورت گرفته است.

نگاهی به مسیر تأمین انرژی

به گزارش ماین‌نیوز سعدمحمدی مدیرعامل «ومعادن» تاکید کرد: دنیا خود را برای تغییر شرایط فعلی واگذار به‌سوی صنعت سبز آماده می‌کند و معدن یکی از حیطه‌هایی است که می‌تواند در این تغییرات نقش داشته باشد.

وی افزود: درحال‌حاضر تأمین انرژی در دنیا ۳۰ درصد از نفت، ۲۱ درصد برق و ۱۳ درصد از زغال‌سنگ تأمین می‌شود. در سال ۲۰۵۰ نقش نفت در تأمین انرژی به ۴ درصد کاهش پیدا می‌کند. این چشم‌اندازی است که برای آن برنامه‌ریزی جدی شده و دنیا در این مسیر حرکت می‌کند.

فرصت‌های معدنی عربستان

سعدمحمدی گفت: عربستان یکی از کشورهایی است که در مسیر تبدیل‌شدن به کشور هوشمند سرمایه‌گذاری کرده است؛ برای رسیدن به این نقطه به برخی مواد معدنی خاص نیاز دارد. در کنفرانسی که اخیراً در ریاض برگزار شد، قراردادی ۲۰۰ میلیارد دلاری بین کشور چین و عربستان برای تهیه و تدوین نقشه‌های پهنه‌های معدنی منعقد شد. به نظر می‌رسد که ایران باتجربه‌ای که در تهیه نقشه‌های معدنی دارد، می‌تواند در این عرصه نقش ایفا کند.

این فعال معدنی تاکید کرد: ایران برای اینکه بتواند حضورش را در عرصه بین‌الملل حفظ کند، نیازمند برنامه‌ریزی‌های جدی‌تر در بخش معدن و نیز حضور فعال‌تر در نشست‌های مهم بین‌المللی است. وی افزود: چشم‌انداز درآمدی عربستان از بخش معدن برای سال ۲۰۳۰ حدود ۷۵ میلیارد دلار برآورد شده؛ این در حالی است که ظرفیت معدنی عربستان بسیار کمتر از ایران است.

سعدمحمدی ضمن توضیح مفصل در خصوص فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان اکتشافی در سراسر دنیا و تشریح پیشرفت‌های تکنولوژی که در این بخش انجام‌گرفته است، بیان کرد: مهم‌ترین پارامترهایی که برای توسعه بخش اکتشاف در دنیا مدنظر قرارگرفته و در فرآیند توسعه این بخش اعمال‌شده، افزایش سرعت و کاهش هزینه‌ها و نیز بالابردن دقت است. این در حالی است که در کشور ما، نگاه به اکتشاف معمولاً فرآیندی دیربازده و بسیار کند است.

وی افزود: درواقع تصویرسازی که از فعالیت‌های معدنی در کشور ما صورت گرفته باعث ایجاد نگاه منفی و عدم تمایل افراد برای تحصیل یا فعالیت در این رشته شده است. درحال‌حاضر رشته معدن در دانشگاه پایین‌ترین میزان ورودی دانشجویان را دارد.

این فعال معدنی تاکید کرد: نکته‌ای که در مسیر توسعه این بخش بسیار حائز اهمیت است این است که ما برنامه‌ریزی هدفمند برای بخش معدن داشته باشیم؛ بدانیم به کدام سو می‌خواهیم برویم و چگونه این مسیر را طی خواهیم کرد.

وی ادامه داد: نکته مهم بعدی مهیاکردن تکنولوژی برای طی این مسیر با سرعت، دقت و دانش بالاست. آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص که بتواند از این فناوری‌ها استفاده کند، موضوع بسیار مهم بعدی است. بدون نیروی انسانی متخصص طی این مسیر امکان‌پذیر نیست.

تحقیق و توسعه اکتشافات معدنی

سعدمحمدی مطرح کرد: پیشنهاد بعدی من تعبیه یک سیستم تحقیق و توسعه اکتشافات معدنی است تا تغییرات و پیشرفت‌های روزافزون در سراسر دنیا را رصد کرده و به‌سرعت به بخش معدنی کشور منتقل کند. در سطح دنیا این بخش به‌سرعت در حال پیشرفت است و ما نیازمند این هستیم که این تغییرات را به‌طور پیوسته بررسی کرده و در کشورمان نیز پیاده‌سازی کنیم.

وی در پایان بیان کرد: بخش معدن می‌تواند سهم خود را در تولید ناخالص داخلی افزایش دهد. برای نیل به این هدف باید برنامه‌ریزی جدی‌تری در این بخش و خصوصاً حوزه اکتشافات انجام بگیرد. درحالی‌که فعالیت‌های معدنکاری در کشور ما به‌شدت سنتی است، سرعت تغییر و تحولات در دنیا بسیار زیاد است و ما باید خودمان را با این تغییرات تطبیق دهیم.

سخن پایانی

بخش معدن و صنایع معدنی ایران یکی از پایه‌های اقتصاد مقاومتی و پیشران توسعه کشور در شرایط خاص است. بنابراین تدوین استراتژی و سیاست‌گذاری در این حوزه نباید در خلأ انجام گیرد و در نظر گرفتن همه جوانب و شرایط احتمالی به‌ویژه تحریم‌ها و آثار ناشی از روابط بین‌المللی ایران، باید مدنظر سیاست‌گذاران باشد و استراتژی تدوین‌شده از انعطاف‌پذیری لازم برای کارآیی و اثربخشی در شرایط پرتلاطم جهان امروز را دارا باشد. توجه به توسعه پایدار یکی دیگر از الزامات رشد بخش معدن کشور است. به دلیل قرار گرفتن منابع معدنی در بیشتر مناطق ایران به‌ویژه مناطق روستایی و کمتر برخوردار، فعالیت‌های معدنی می‌تواند تأثیرات جدی بر زندگی و روابط اجتماعی افراد و محیط‌زیست طبیعی کشور داشته باشد. بنابراین سیاست‌گذاران باید با نگاه همه‌جانبه به توسعه کشور، الزامات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی توسعه پایدار را در فعالیت‌های معدنی در نظرگیرند. قوانین و مقررات بخش معدن باید ضمن تسهیل شرایط برای فعالیت معدنی و توسعه صنایع مربوط به آن، نظام شفاف و مدونی را برای تعامل با حوزه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی کشور داشته باشد، زیرا در صورت بی‌توجهی به الزامات توسعه پایدار، چند برابر ارزش‌افزوده تولیدشده از فعالیت‌های معدنی باید صرف جبران خسارات اجتماعی و زیست‌محیطی ناشی از این فعالیت‌ها شود.