افزایش شدید هزینه‌های زندگی و نرخ مواد غذایی موجب شد میوه و سبزیجات از سبد غذایی بسیاری از خانواده‌ها حذف شود و مصرف میوه و سبزیجات کاهش پیدا کند. در پاسخ به این گرانی‌ها، مسئولان امر پیشنهاد دادند شهروندان مایحتاج روزانه خود را از میادین میوه و تره‌بار تهیه کنند، اما با گذشت زمان و افزایش تعداد میادین میوه و تره‌بار، عملکرد این بازارچه‌ها با نارضایتی شهروندان همراه شده، این در حالی است که بنا بر اعلام سازمان مدیریت میادین شهرداری تهران، نرخ انواع میوه در میادین میوه و تره‌بار، نسبت به میانگین قیمت‌های سطح شهر به‌طور متوسط ۴۱ درصد ارزان‌تر است و انواع سبزیجات برگی و غیربرگی نیز در میادین میوه و تره‌بار، نسبت به میانگین قیمت‌های سطح شهر، به‌طور متوسط ۳۳ درصد پایین‌تر عرضه می‌شود. همچنین انواع حبوبات به‌طور متوسط با نرخی ۲۴ درصد و قند و شکر بین ۱۰ تا ۱۷ درصد پایین‌تر از میانگین قیمت‌های سطح شهر در میادین میوه و تره‌بار در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد. انواع محصولات پروتئینی اعم از گوشت گوسفند، گوشت گوساله، گوشت مرغ و تخم‌مرغ با قیمتی بین ۶ تا ۲۷ درصد ارزان‌تر از میانگین قیمت‌های سطح شهر در میادین میوه و تره‌بار به فروش می‌رسد، اما بسیاری از شهروندان قادر به تهیه این اقلام از میادین میوه و تره‌بار نیستند. صمت در این گزارش به چالش‌های پیش‌روی شهروندان در تامین میوه و سبزی سفره خانوار پرداخته است.

دست میوه‌فروش‌ها باز است

بیشتر مغازه‌دارها، میوه‌های خوش آب‌ورنگی نسبت به میدان‌های میوه و تره‌بار عرضه می‌کنند. مغازه‌دارها زمان خرید میوه از میدان اصلی قادر به دست‌چین کردن میوه هستند؛ در نتیجه میوه باکیفیت در سبد فروش آنها قرار می‌گیرد. با این حساب در تعیین نرخ فروش نیز دست بازتری دارند و این موضوع دلیل اصلی اختلاف نرخ میوه در مغازه و میادین تره‌بار است. در برخی از مغازه‌های میوه‌فروشی، تخلف آشکاری نیز رخ می‌دهد که شاید کمتر کسی، نسبت به آن توجه داشته باشد. شاید بسیار مشاهده کرده باشید در بیشتر میوه‌فروشی‌ها، خرید شهروندان به‌صورت جعبه‌ای انجام می‌شود. در چنین خریدهایی فروشنده جعبه را روی ترازو می‌گذارد و بدون آنکه وزن جعبه را از وزن میوه کم کند، نرخ نهایی را با مشتری حساب می‌کند. با اینکه اتاق اصناف ایران، بارها نسبت به رعایت خالص‌فروشی به مغازه‌دارهای سطح شهر هشدار داده، این روند همچنان ادامه دارد.

قانون گریزی در بسیاری از میوه‌فروشی‌ها

عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران در گفت‌وگو با ایرنا گفت: اجرای «طرح خالص‌فروشی» یا حساب نشدن وزن بسته و جعبه در اقلامی مانند شیرینی و میوه که با بسته‌بندی عرضه می‌شوند، نیازمند تعریف استاندارد مشخصی است. در اصل نرخ میوه و شیرینی باید با کسر وزن بسته یا جعبه از اصل کالا محاسبه شود.  محمود بنانژاد، افزود: حدود ۴ سال است طرح خالص‌فروشی مطرح شده، اما اجرای آن همچنان با موانعی روبه‌رو است. عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران گفت: به‌دلیل افزایش نرخ محصولات پتروشیمی و کاغذی، هزینه بسته‌بندی کالا از خود کالا بیشتر می‌شود؛ بنابراین هنگام فروش چنین کالاهایی در حق مشتری اجحاف می‌شود و مشتری مکلف به خرید کالا با احتساب هزینه بسته‌بندی یا جعبه کالا است. این عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران در ادامه افزود: اگر در همان بخش تولید، به‌عنوان مثال باغدار، نرخ سبد یا جعبه را از خالص وزن میوه کسر کند و هزینه سبد یا جعبه از همان حلقه نخست زنجیره تولید تا عرضه محاسبه نشود، فروشنده نهایی نیز می‌تواند کالا را براساس وزن خالص و نرخ اصلی آن به مشتری بفروشد. باتوجه به اظهارات محمود بنانژاد، همچنان در بسیاری از میوه‌فروشی‌ها، شاهد چنین تخلفاتی هستیم.

نظارت بر کیفیت میوه‌ها

باوجود نارضایتی‌های تعداد زیادی از شهروندان در زمان مراجعه به میادین میوه و تره‌بار، مدیرعامل سازمان میادین شهرداری تهران، کیفیت میوه‌های این مراکز را بالا دانسته است. ایوب فصاحت، مدیرعامل سازمان میادین شهرداری تهران با بیان اینکه میوه‌های عرضه شده در میادین میوه و تره‌بار از لحاظ کیفیت کنترل می‌شوند به صمت گفت: بازدیدهای منظمی از مجموعه‌های میوه و تره‌بار توسط ناظران کیفی انجام می‌شود و نمونه محصولات میادین در آزمایشگاه‌های معتبر بررسی می‌شوند و کیفیت آنها به‌طور دقیق، مورد ارزیابی و نظارت قرار می‌گیرد.  وی درباره میزان رضایت شهروندان از کیفیت میوه‌های موجود در میادین تره‌بار اظهار کرد: اینکه گفته می‌شود گاهی شهروندان از کیفیت محصولات ارائه‌شده در این میادین رضایت ندارند، درست نیست. فصاحت درباره رعایت نشدن طرح خالص‌فروشی میوه گفت: گزارش‌های تخلفاتی از چنین مغازه‌هایی مشاهده و فرد خاطی جریمه شده است. طبق قانون جعبه نباید همراه با میوه وزن شود و میوه باید خالص وزن‌کشی و فروخته شود.

اجاره، دلیل گرانی است

مدیرعامل سازمان میادین شهرداری تهران در پاسخ به این سوال که چرا اختلاف نرخ در میادین میوه و تره‌بار با مغازه‌های شهری زیاد است، اظهار کرد: قیمتی که در میادین میوه و تره‌بار اصلی شهر به خریداران گفته می‌شود، یکسان است، اما مغازه‌دارها و میوه‌فروشی‌های سطح شهر به‌دلیل بالا بودن اجاره مغازه، مجبورند نرخ محصول را اندکی بالا ببرند.  البته این صحبت من دلیلی بر درستی و منطقی بودن کار آنها است و باید اقدامی انجام داد تا تفاوت نرخ بین میادین و مغازه‌ها زیاد نباشد.   فصاحت درباره نحوه خرید میوه از باغداران گفت: محصولی که از باغ خریداری می‌شود، نیاز به بسته‌بندی دارد؛ از این رو محصول با احتساب هزینه بسته‌بندی و حمل‌ونقل، نرخ‌گذاری می‌شود و در میادین اصلی به فروش می‌رسد.

فاصله با واقعیت زیاد است

شواهد بازار حاکی از آن است که صحبت‌های ایوب فصاحت، مدیرعامل سازمان میادین شهرداری با واقعیت فاصله زیادی دارد. براساس شواهد میدانی، اگر نظارتی بر فعالیت مغازه‌های میوه‌فروشی سطح شهر وجود داشت، همچنان شاهد افزودن وزن جعبه به وزن‌ میوه نبودیم.

اهمیت کیفیت به‌اندازه قیمت!

مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز بر ضرورت افزایش کیفیت محصولات تاکید دارد. وی ضمن بیان این مطلب در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: کیفیت میوه در فروشگاه‌های سطح شهر و همچنین میادین تره‌بار باید افزایش یابد. ما بارها شاهد اعتراض تعدادی از شهروندان درباره کیفیت محصول ارائه شده در میادین بوده‌ایم.  این عضو شورای شهر درباره نبود نرخ‌گذاری مناسب در میوه‌فروشی‌ها و میادین افزود: ضرورت دارد محصولات با کیفیت و نرخ مناسب در بازار عرضه شود. اگر چنین روندی حاکم شود، قطعا شاهد استقبال بیشتر شهروندان از محصولات این میادین خواهیم بود. پیرهادی در ادامه صحبت‌هایش درباره تخلف بعضی از فروشندگان مبنی بر افزودن وزن جعبه‌های میوه در وزن‌کشی و محاسبه نرخ نهایی میوه، اظهار کرد: در این زمینه مطالبی را شنیده‌ام و خودم هم به‌طور اتفاقی با همین قضیه روبه‌رو شده‌ام. این موضوع در گام نخست به فروشنده تذکر داده می‌شود و در صورت تکرار، محل کسب پلمب خواهد شد.

 ناچار به فروش کالا با نرخ بالاتر

این عضو شورای شهر تهران درباره روند قیمت‌گذاری محصولات و احتمال افزایش نرخ کالا تا رسیدن به‌دست مصرف‌کننده گفت: گاهی بخشی از محصولات کشاورزی، در فرآیند خرید از باغدار تا زمان عرضه در مغازه، دچار آسیب می‌شود و به اصطلاح هدر می‌رود. فروشنده بار در این شرایط برای جبران خسارت واردشده ناچار به فروش کالا با نرخ بالاتر است.  پیرهادی افزود: فقط بحث ارزان بودن میوه‌ها مطرح نیست و سلامت محصول برای ما حرف اول را می‌زند. او گفت: تسهیل در رساندن میوه باکیفیت و نرخ مناسب، انتظاری است که شهروندان از شورای شهر و سیستم مدیریت شهری دارند. شهروندان انتظار دارند، محصولی که خریداری می‌کنند، کیفیت مطلوبی داشته باشد. وی با تاکید بر اینکه فرقی ندارد محصول از کجا تهیه می‌شود، اظهار کرد: شورای شهر تشویق شهروندان برای خرید از میادین را در اولویت‌ اهداف خود قرار داده است. این مهم در صورتی‌که نرخ و کیفیت کالا رعایت شود، محقق خواهد شد.

آسایش و راحتی شهروندان

عضو شورای شهر تهران گفت: در آغاز به کار مدیریت شورای ششم، یکی از مهم‌ترین مباحثی که مدنظر اعضای شورا قرار گرفت، بحث آسایش و راحتی شهروندان بود. پیرهادی در پایان صحبت‌هایش درباره اجرای طرح خالص‌فروشی خاطرنشان کرد: برخی از فروشندگان با رعایت این طرح، اقدام به فروش کالا می‌کنند و برخی دیگر با رعایت نکردن آن، همچنان نرخ کالا را به اضافه وزن جعبه محاسبه می‌کنند و در نهایت این مصرف‌کننده است که در این خرید متضرر خواهد شد.

سخن پایانی

باغداران نیز از وضعیت موجود رضایت ندارند. یکی از باغدارانی که محصولات خود را به میوه‌فروشی‌ها و میادین می‌فروشد، می‌گوید باتوجه به هزینه بالای آبیاری درختان، دیگر برایمان صرف نمی‌کند محصولات خود را با نرخ پایین به فروش برسانیم. از سوی دیگر، حجم بار درختان و چیدن میوه نیاز به جذب نیروی کار دارد که در نهایت هزینه تمام‌شده محصول را برای باغدار بالا می‌برد. این کشاورزان با گلایه از نبود قدرت چانه‌زنی در قیمت‌گذاری محصول سر زمین می‌گویند گاهی مجبورند بار را به نرخ پیشنهادی ازسوی خریدار به فروش برسانند؛ در غیر این صورت، ممکن است کل بار به‌دلیل تاخیر در فروش آفت بزند و خراب شود و چندین برابر ضرر خواهند کرد.