نبود ساختار مناسب در مدیریت تجهیزات‌پزشکی می‌تواند باعث اتلاف منابع بهداشت شود. به‌گفته وزیر بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی در بخش دانش‌بنیان‌ها رشد ۵۵درصدی را شاهد بوده‌ایم و می‌توان گفت که حدود ۴۰ درصد از تجهیزات‌پزشکی در داخل کشور را دانش‌بنیان‌های حوزه سلامت تولید می‌کنند و امیدواریم این میزان به ۱۰۰ درصد افزایش یابد، در حالی که اغلب دانش‌بنیان‌ها معتقدند مسیر دشواری در فرآیند تولید و بازار دارند و یکی از مهم‌ترین آن، تخصیص ارز دولتی به آن دسته از واردکنندگانی است که محصول مشابه آن با کیفیت استاندارد از سوی دانش‌بنیان‌ها تولید می‌شود و این امر عرصه را برای فناروان در بازار تنگ می‌کند. صمت در این گزارش در گفت‌وگو با فعالان دانش‌بنیان در حوزه تجهیزات‌پزشکی و دارو به بررسی مهم‌ترین معضلات این فعالان در کشور پرداخته است.

تخصیص نابجای ارز به واردکنندگان

محمدحمید سکادفکر، فعال دانش‌بنیان در حوزه تجهیزات‌پزشکی در گفت‌وگو با صمت گفت: مسئله اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان موانعی است که در مسیر رشد اقتصادی آنها قرار دارد. باتوجه به اینکه شرکت‌های وارداتی برخی محصولاتی را وارد بازار می‌کنند که نمونه داخلی آن از سوی دانش‌بنیان‌ها تولید شده است و برای واردات آن ارز دولتی هم دریافت کرده‌اند؛ بنابراین نرخ تمام‌شده این محصولات قابل‌رقابت با تولیدات دانش‌بنیان‌ها نیست. به‌عبارت‌روشن‌تر، بزرگ‌ترین معضلی که امروزه شرکت‌های دانش‌بنیان در این دوره دارند، تخصیص ارز دولتی به آن دسته از کالاهایی است که دانش‌بنیان‌ها توان ساخت و عرضه به بازار را دارند. در واقع این شرکت‌ها انرژی، زمان و توان زیادی را برای کسب استانداردهای لازم با هدف تولید صرف کرده‌اند تا بتوانند محصولی با کیفیت بین‌المللی را روانه بازار کنند، اما نه‌تنها حمایت دولت از این شرکت‌ها زیاد نبوده است، بلکه با تخصیص ارز دولتی به واردکنندگان در عمل بازار برای دانش‌بنیان‌ها محدود و محدودتر می‌شود. این امر به 2 دلیل برمی‌گردد؛ یکی ارتباط محدود اکوسیستم دانش‌بنیان با وزارت صمت که متولی اصلی صادرات و واردات است و دیگری هم تعلل زمانی در رسیدگی به درخواست‌های دانش‌بنیان‌ها.

توان کم فناوران برای رقابت در بازار

به گفته سکادفکر، تخصیص ارز دولتی به محصولات وارداتی در حوزه تجهیزات‌پزشکی در حالی که نمونه داخلی و باکیفیت آن وجود دارد، خود آسیب‌زننده به اکوسیستم دانش‌بنیان است. ارز دولتی باعث می‌شود که نرخ تمام‌شده واردکننده از نرخ تمام‌شده تولیدکننده پایین‌تر باشد. همچنین باتوجه به لینک ارتباطی محدودی که میان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با وزارت صمت و شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد، این فرآیند باعث می‌شود که واردات همچنان ادامه پیدا کند و گرهی از مشکل تولیدکنندگان و دانش‌بنیان‌ها در بحث توسعه بازار فناوران باز نشود.

وی گفت: فرآیند درخواست کاهش واردات محصولات تولیدی زمانبر است و در این بازه زمانی، واردکنندگان در مسیر هموارتری قرار دارند و می‌توانند به‌راحتی محصول خود را وارد کنند. این فرآیند تنها یک مثال از دست‌اندازهای مسیر رشد دانش‌بنیان‌ها است. تا زمانی که نرخ تمام‌شده فرآیند تولید برای شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر از واردات شود، همچنان با مشکلات عدیده‌ای در بحث تامین تجهیزات‌پزشکی مواجه خواهیم بود. وی افزود: معضل دیگری که شرکت‌های دانش‌بنیان در بحث تولید تجهیزات‌پزشکی دارند، بازار است؛ چراکه اقناع مشتریان برای تولیدات داخل به نسبت محصولات وارداتی سخت‌تر است. برای مثال، اقناع پزشکان، جامعه پزشکی و جذب اعتماد آنها برای عرضه محصولات داخلی و تولیدی فرآیندی دشوار است. در واقع، آنها اعتمادی به تولیدات داخل ندارند. برای اینکه یک شرکت دانش‌بنیان رشد کند، نیاز دارد تا دانشی که شرکت‌های دانش‌بنیان برای تولید یک محصول خرج کرده‌اند، ارزش‌گذاری شود البته نه به نرخ پایین‌تر که موجب کند شدن رشد این شرکت‌ها می‌شود. به‌گفته وی و به‌عبارت روشن‌تر، تخصیص ارزهای دولتی به واردات موجب کمتر شدن نرخ کالاهای وارداتی به نسبت کالاهای تولیدی می‌شود. سکادفکر گفت: برای اینکه بتوانیم با این کالاها رقابت کنیم، باید با نرخ کمتری وارد بازار شویم، در حالی که فرآیند تولید امری هزینه‌بر بوده و هزینه بیشتر از واردات در برداشته است.

درصد مجاز واردات رعایت شود

بهنام ابراهیم‌نژاد، رئیس یک شرکت دانش‌بنیان در حوزه دارو گفت: یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که به‌عنوان سد راه توسعه در ساخت دارو در داخل شناخته می‌شود، فرآیند آسان واردات آن دسته از داروهایی است که توان ساخت آنها در داخل وجود دارد. طبق اعلام سازمان غذا و دارو، برای هر دارو درصدی از واردات در نظر گرفته شده است تا در بازار کمبود ایجاد نشود که معمولا این درصدها رعایت نمی‌شود و بیشتر از میزان تعیین‌شده وارد کشور می‌شود و همین امر، موجب کاهش تولید دارو در داخل نیز نیز خواهد شد.

وی گفت: در تولید اغلب داروهای عمومی، توان دانش‌بنیان‌ها کافی است و در تولید داروهای مربوط به بیماری‌های خاص به‌دلیل نیازمندی به تشکیلات و فناوری‌های بسیار پیشرفته، هنوز توان رقابتی با داروهای خارجی را نداریم؛ نظیر داروهای مربوط به درمان سرطان یا داروهای بیماری‌هایی که شمار افراد درگیر آن زیر ۱۰۰ نفر است.

ضعف سواد بازار

ابراهیم‌نژاد بااشاره به جای خالی برخی حمایت‌ها در زمینه تجاری‌سازی تولیدات دانش‌بنیان گفت: باتوجه به اینکه اغلب دانش‌بنیان‌های فعال در حوزه دارو به‌لحاظ فن و دانش معمولا پرقدرت ظاهر می‌شوند و توان تولید انواع دارو را هم دارند، این شرکت‌ها برای تجاری‌سازی و تولیدات انبوه، اغلب نیازمند حمایت‌های بیشتری از جانب نهادهای دولتی هستند. بسیاری از این شرکت‌ها، شناخت دقیقی از بازار و اقتصاد ندارند، به‌همین‌دلیل باوجود تولیدات باکیفیت، معمولا نمی‌توانند جایگاه مناسبی در بازار پیدا کنند.

فوریت برای رفع چالش قیمت‌گذاری

به‌گفته وی، قیمت‌گذاری یکی دیگر از چالش‌های دانش‌بنیان‌ها در بحث توسعه توان داخلی است که برخی از آنها با معضلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به‌عبارت‌روشن‌تر، بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان در بازاریابی و نرخ‌گذای محصول با چالش‌های عمده‌ای مواجهند که در صورت عدم‌رفع آنها در برخی موارد منحل می‌شوند، به‌همین دلیل، آنها نیازمند کمک‌های زیادی در این حوزه هستند.

این فعال دانش‌بنیان گفت: همواره یک‌سری چالش‌ها به‌دلیل کوچک بودن شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه دارو وجود داشته است و انتظار می‌رود که سازمان غذا و دارو در این زمینه کمک‌هایی کند، اما متاسفانه قوانین اعمال‌شده برای همه شرکت‌ها چه دانش‌بنیان، چه غیره یکسان است و همه شرکت‌های تولیدی با یک خط‌کش سنجیده می‌شوند.

وی گفت: از آنجایی که دانش‌بنیان‌ها معمولا از فناوری برای کیفیت بالاتر و تولید بیشتر دارو استفاده می‌کنند، انتظاری که از غذا و دارو می‌رود، این است که این ارزش فناوری به‌کاررفته در قیمت‌گذاری لحاظ شود، اما متاسفانه چنین روندی وجود ندارد، حتی در برخی موارد مشاهده شده که همان محصول غیردانش‌بنیان که معمولا وارداتی است، به‌دلیل ارزبر بودنش در بازار گران‌تر است، بنابراین میزان ارزش‌گذاری سازمان غذا و دارو به تولیدات داخل نقدبرانگیز است.

انقلاب در صنعت بهداشت و درمان با ۴ استارت‌آپ تجهیزات‌پزشکی

استارت‌آپ‌های مرتبط با دستگاه‌های پزشکی، ثروتمند هستند، چراکه هر ساله بیلیون‌ها دلار سرمایه و کمک مالی به‌حساب‌شان ریخته می‌شود و تمام شرکت‌های بزرگ فناوری، امکانات بهداشتی دستگاه‌های پوشیدنی و موبایل را بررسی می‌کنند. به‌نقل از اکوموتیو، پیر شدن جمعیت، کاهش خدمات بهداشت عمومی و کمبود کارمندان در سرتاسر جهان به این معنا است که سرمایه‌گذاران و تامین‌کنندگان بهداشت و سلامت، به یک اندازه برای جواب گرفتن به‌دنبال فناوری هستند. در بسیاری از موارد، استارت‌آپ‌های دستگاه پزشکی در حال ایجاد فناوری مقرون به‌صرفه‌ای هستند که در عین دقیق بودن، کاربری آسانی داشته باشند و باری از دوش کادر درمان بر‌دارند. برخی شرکت‌های نوپا، روش‌های درمانی کاملا جدیدی را مطرح کرده‌اند، در صورتی‌که سایرین در حال توسعه راه‌های کارآمدتری برای استفاده از فناوری موجود هستند. Flow Neuroscience، استارت‌آپ سوئدی، هدستی ساخته که با ارسال سیگنال‌های الکتریکی ملایم، با افسردگی بالینی مقابله می‎کند. وقتی که این دستگاه با اپ یا برنامه درمانی شرکت ترکیب شد، ۲۴درصد کاربران توانسته‌اند به‌طورکامل بر افسردگی خود غلبه کنند. دستگاه پزشکی این شرکت، قشر پیشانی سمت چپ مغز را تحریک می‌کند که معمولا در افراد افسرده کمتر فعال است. طی هر جلسه ۳۰ دقیقه‌ای، این برنامه راه‌های تازه‌ای برای تفکر و مدیریت سبک زندگی در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا بهترین نتیجه برای‌شان حاصل شود. صلاحیت Flow برای مصرف پزشکی در انگلستان و امریکا تایید شده است.

Lightpoint Medical فناوری خاصی ایجاد کرده است که به جراحان در شناسایی بافت سرطانی، هنگام جراحی کمک می‌کند. در حال ‌حاضر، ۲۵درصد از بیماران مبتلا به سرطان پروستات، باید دوباره جراحی شوند، چون هنوز سلول‌های سرطانی در بدن‌شان وجود دارد. درباره سرطان سینه، این آمار ۲۰درصد است. فناوری Lightpoint در جریان جراحی، سلول‌های سرطانی را هدف گرفته و برجسته می‌کند، بنابراین جراحان بهتر می‌توانند میان بافت سالم و سرطانی تمایز قائل شوند.

قضیه ساده است: پزشکان، داروی تصویربرداری را به بیماران تزریق می‌کنند تا سلول‌های سرطانی متراکم در بافت سرطانی را هدف بگیرند. داروی تصویربرداری، ذرات ماده حاجب را آزاد می‌کند که سیستم‌های تصویربرداری Lightpoint عکس‌شان را می‌گیرند و همان موقع روی صفحه نمایش نشان می‌دهند.آزمایش‌های بالینی مثبت بوده‌اند؛ براساس مطالعه‌ای که در بیمارستان گایزاند سنت توماس لندن هنگام جراحی روی زنان مبتلا به سرطان سینه انجام گرفت،مشخص شد این فناوری «امکان‌پذیر، کم‌خطر و دقیق» است.

Genomtec در حال تولید یک دستگاه پزشکی موبایل است که مواد ژنتیکی مثل خون و بزاق را تجزیه و تحلیل و جهش‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها را شناسایی می‌کند. این دستگاه ظرف ۲۰ دقیقه، قطعات DNA و RNA را تجزیه و تحلیل می‌کند و با دقت و صحت بسیار بالایی، بیماری را تشخیص می‌دهد.این شرکت نوپا، امیدوار است که فناوری خود را در دستان پزشکان، دامپزشکان، دانشمندان و مشتریان ببیند. این فناوری در مقایسه با فرآیندهای موجود، بسیار سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است و به مواد نمونه کمتری نیاز دارد.

ABLE (مخفف اسکلت خارجی کم‌هزینه زیست رباتی کمکی) پروژه‌ای منشعب از دانشگاه پلی‌تکنیک کاتالونیا و نخستین اسکلت خارجی سبک‌وزن، مقرون به صرفه و کاربرپسندی است که برای افراد مبتلا به ضایعه نخاعی تولید شده است.نزدیک به ۵ میلیون نفر در سرتاسر جهان، در پی ضایعه نخاعی، دچار معلولیت می‌شوند، اما با کمک یک اسکلت خارجی رباتی، می‌توانند دوباره راه بروند. دستگاه‌های موجود سنگین هستند، حدود 100000 یورو نرخ دارند و نظارت و رسیدگی می‌خواهند.

 ABLE به‌نحوی طراحی شده است که از عضلات بدن انسان تقلید کند، پاها را خم کرده و بکشد و هماهنگ با کاربر عمل کند. این شرکت نوپا امیدوار است که دستگاه پزشکی‌اش، ضمن افزایش اعتماد به نفس و استقلال کاربران، از بروز مشکلات بهداشتی ناشی از سبک زندگی کم‌تحرک پیشگیری کند.

سخن پایانی

به‌گفته بسیاری از فعالان در عرصه تجهیزات‌پزشکی، برای ارزیابی عملکرد تجهیزات‌پزشکی و تاثیرات سیاست‌های اداره کل تجهیزات‌پزشکی، فقط کافی است سری به بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و ... بزنیم تا به واقعیت کمبودها و قیمت‌های نجومی در بازار تجهیزات‌پزشکی پی ببریم.جایی که کیت‌های آزمایشگاهی گاهی بدون پروانه ساخت و برچسب اصالت، در برخی آزمایشگاه‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند و هیچ نظارتی بر آنها انجام نمی‌شود.