ارومیه در دامنه کوه سیر و دشت ارومیه قرار گرفته است. از قدیم‌الایام ارومیه را به عنوان چهارراه تجاری می‌شناختند که بر سر مسیر‌های قفقاز، میان رودان، آسیای صغیر و شرق دریاچه ارومیه که شاید دیگر نباشد قرار گرفته است که به همین واسطه اوضاع نسبتا خوبی در بازرگانی و تجارت دارد. در واقع ارومیه با قرارگیری بر سر راه تجار و بازرگانان به‌عنوان گمرکی برای واردات و صادرات محصولات ایران به شمار می‌رفت.

«سرو» نقطه صفر مرزی

گمرک ارومیه واقع در شهر سرو است که در ۵۵ کیلومتری غربی ارومیه قرار گرفته و نقطه صفر مرزی و مرز مشترک با کشور ترکیه دارد. گمرک این منطقه کلیه امور مربوط به واردات و صادرات قطعی و موقت کالا، کارانه تیر مبدأ و مقصد، امور مسافری و امانت پستی برای انواع محصولات صادراتی را انجام می‌دهد. رئیس اتاق ارومیه معتقد است: دارا بودن گمرکات متعدد در استان آذربایجان یک ظرفیت برای توسعه محسوب می‌شود و در نقشه راه توسعه این استان، گمرکات یک بخش اصلی محسوب می‌شوند. همچنین استفاده از کارشناس مجازی مجرب و متخصص در گمرکات اجرایی استان مورد درخواست تمامی فعالان اقتصادی بوده، چراکه کارشناسان مجازی از سایر نقاط کشور از شرایط منطقه و استان اطلاعی نداشته و این امر باعث طولانی شدن این روندها می‌شود.چندی پیش مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌غربی از صدور بیش از ۳ میلیون و ۹۸۱ هزار تن کالا از گمرکات استان به خارج کشور خبر داد. عبدالحمید سرتیپی در گفت‌وگو با مهر با بیان اینکه طی ۶ ماهه نخست امسال بیش از ۶۷ میلیون و ۷۳۲هزار تن انواع کالا به ارزش بیش از ۲۴ میلیارد دلار از گمرکات کشور به بازارهای هدف صادر شده است، افزود: از ابتدای امسال تا پایان شهریور ۳میلیون و ۹۸۱ هزار تن انواع کالاهای داخلی به ارزش بیش از یک میلیارد و ۴۵۱ میلیون دلار از گمرکات استان به کشورهای هدف صادر شده است که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته از لحاظ وزنی ۴۱ درصد و از لحاظ ارزشی ۶۳ درصد افزایش داشته است.

صادرات ۳.۹ میلیون تن کالا

وی با بیان اینکه در مدت زمان یاد شده بیش از ۲۶۶ هزار تن انواع کالاهای مورد نیاز کشور به ارزش بیش از ۵۰۵ میلیون و ۴۸۲ هزار دلار از گمرکات استان وارد کشور شده است، عنوان کرد: عمده کالاهای صادراتی استان در حوزه‌های پتروشیمی و پایه نفتی، صنعتی، مواد معدنی و صنایع معدنی، کشاورزی، فرش و صنایع‌دستی بوده و عمده کشورهای مقصد صادراتی آلمان، کانادا، ترکیه، عراق، روسیه، امارات متحده عربی، چین، بلاروس، قرقیزستان، قطر، آذربایجان، صربستان، افغانستان، هند و... هستند.

سرتیپی اضافه کرد: عمده کالاهای وارداتی از گمرکات استان قطعات مورد نیاز صنعتی، معادن و صنایع معدنی، ماشین‌آلات ریسندگی، پودرجاذب، پلیمرهای اکریلیک جامد، ماشین‌آلات بافندگی، انواع تایر، پارچه‌هایی که تولید داخل ندارند، محصولات کشاورزی، اکسیدهای تیتان و... بوده و عمده کشورهای مبدأ وارداتی ترکیه، کره، ایتالیا، آلمان، روسیه، چین، مالزی، بلغارستان، انگلستان، رومانی، اکوادر، سوئیس، سوئد، جمهوری چک، عراق و... است.

وی خاطر نشان کرد: نزدیک ۴۰ درصد تولید ناخالص داخلی کشور و بیش از ۳۵ درصد اشتغال کشور متعلق به وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده و وزارت صمت یکی از کلیدی‌ترین وزارتخانه‌ها با طیف وسیعی از کارهاست که برای مدیریت و پیشبرد این امور نیازمند حجم عظیمی از دانش و تخصص‌هاست.

مدیر کل صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌غربی اضافه کرد: بر اساس آمار سامانه رصد اشتغال از ۵۰ هزار اشتغال استان در سال گذشته، 15هزار و ۷۰۰ اشتغال مربوط به صمت استان است و 7هزار و ۱۰۰ نفر اشتغال در شش ماهه اول امسال در حوزه صمت استان در سامانه رصد ثبت شده است.

سرتیپی با اشاره به آمار حوزه صنعتی استان عنوان کرد: در دو سال اخیر 2هزار و ۶۱۰ جواز صنعتی با سرمایه‌گذاری ۱۱۴ هزار میلیارد تومان در استان صادر که رشد ۶۰ درصدی را شاهد بودیم. همچنین در این مدت ۱۷۱ پروانه بهره‌برداری و ۲۴۴ جواز توسعه برای واحدهای صنعتی صادر شده است.

سرتیپی تصریح کرد: هم اکنون در استان ‌هزار و ۸۰۹ واحد تولیدی صنعتی دارای پروانه بهره‌برداری معتبر در حال فعالیت هستند که برای بهره‌برداری از این واحدها ۱۲۴هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری انجام شده و با فعالیت این واحدها زمینه اشتغال مستقیم برای ۵۴هزار و ۳۲۸ نفر مهیا شده است.

درآمد گمرکات آذربایجان‌غربی

به گفته مسئولان گمرک در استان آذربایجان‌غربی درآمد گمرکات استان در امسال به میزان ۱۷هزار میلیارد ریال رسیده که رشد ۳۹درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد.

خالد جنگجو، ناظر گمرکات آذربایجان‌غربی با بیان اینکه طی ۵ ماهه امسال میزان صادرات از گمرکات استان از لحاظ وزنی ۵۴درصد و از لحاظ ارزشی ۱۰۴درصد افزایش یافته است، تصریح کرد: امسال میزان صادرات مبلغ ۲میلیارد و ۴۳۲میلیون دلار بوده که رشد ۱۰درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل خود نشان می‌دهد.

وی گفت: از آغاز دولت سیزدهم، میزان صادرات به ترکیه از حیث ارزش ۵۱درصد و از لحاظ وزنی ۲۹ درصد، به عراق از لحاظ وزنی ۱۵درصد و از لحاظ ارزشی ۲۲درصد و آذربایجان ۱۰۴درصد از لحاظ ارزشی و ۹۲درصد از لحاظ وزنی نسبت به ۲سال آخر دولت قبل رشد داشته است.

جنگجو خاطر نشان کرد: میزان صادرات از مبادی رسمی در ۲سال اخیر به کشور ترکیه به ارزش ۴میلیارد و ۹۰۶میلیون دلار، عراق یک میلیارد و ۹۸۳میلیون دلار و آذربایجان یک میلیارد و ۱۹۹میلیون دلار بود.

ناظر گمرکات آذربایجان‌غربی اظهار کرد: در ۵ماهه امسال میزان صادرات از بازارچه‌های مرزی استان ۵۴درصد از نظر وزنی و ۱۴درصد از نظر ارزشی رشد داشته است.

وی با اشاره به اینکه میزان متوسط تردد مسافر از گمرکات استان روزانه ۱۱هزار و ۸۷۰نفر و میزان تردد کامیون ۱۸۷۳دستگاه در روز است، یاد‌آور شد: در ۵ماهه امسال ۲۸۱هزار دستگاه کامیون از مبادی استان تردد کردند و رشد ۱۲درصدی را شاهد بودیم که بازرگان با ۴۰درصد و پیرانشهر با ۴۳درصد بیشترین تردد کامیون را داشتند.

جنگجو خاطرنشان کرد: سهم گمرک بازرگان در ترانزیت مبدا از حیث وزنی ۷۷درصد، پیرانشهر ۱۲درصد، سرو و پلدشت یک درصد و رازی ۹درصد است. وی ادامه داد: از نظر نیروی انسانی، فنی و قضایی با مشکلات اساسی مواجه هستیم.

سخن پایانی

به گفته برخی مسئولان یکی از کمبودهای استان در گمرکات کمبود آزمایشگاه‌های مرجع برای تعیین ماهیت کالاهای صادراتی و وارداتی است. بر اساس ماده 22 تقویت و توسعه نظام استاندارد سازمان استاندارد موظف است در کلیه گمرکات از خدمات آزمایشگاهی بخش خصوصی، تعاونی و مراکز دانشگاهی که فعالیت آنها مورد تایید است استفاده کند یا با بهره‌گیری از توان داخلی نسبت به ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع اقدام کند که این موضوع در تفاهمنامه‌ای میان گمرک جمهوری اسلامی ایران و سازمان استاندارد ایران حل‌وفصل شده اما اجرایی نمی‌شود. بی‌شک این موضوع در سامانه گمرکی کشور اصلاح نشده که این امر موجب جرایم سنگینی برای واردکنندگان است.