کارشناسان معتقدند با اجرای این قانون، بستر و زیرساخت‌های لازم برای اجرای پایه‌های جدید مالیاتی از جمله مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد و همچنین تغییر نظام مالیاتی از منبع‌محور به فردمحور فراهم می‌شود.

زیان  انتقال سرمایه به بازارهای غیرمولد

محمد برزگری، رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه درباره ضرورت اولیه مالیات بر عایدی سرمایه کسی بحثی ندارد، گفت: هدف اصلی طرح مالیات بر عایدی سرمایه این است که ما افراد را به‌جای سوداگری به سمت فعالیت‌های مولد سوق دهیم. یک راهکار این است که بگوییم کسی حق ندارد در بازارهای غیرمولد فعالیت کند. در نتیجه مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند ریسک سوداگری را افزایش دهد و کسی که این کار را انجام می‌دهد نیز باید این ریسک را بپذیرد. به گزارش بازار وی تاکید کرد: در سال ۱۳۹۸ قانون پایانه‌های فروشگاهی در مجلس تصویب شد و قرار بر این بود که تا خرداد ۱۴۰۰ اجرا شود اما به‌دلایل مختلفی این اتفاق هنوز رخ نداده و این قانون عملیاتی نشده و امیدواریم در چند ماه آینده این قانون به مرحله اجرا برسد. رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه جامعه هدف این قانون فعالان تجاری هستند و اشخاص غیرتجاری مشمول این قانون نیستند، گفت: باتوجه به آغاز اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی در سال جاری، کلیه فعالیت‌های اشخاص حقوقی شفاف خواهد شد. امروز در بسیاری از محافل اقتصادی گفته می‌شود هم‌اکنون برابر همان مبالغی که مالیات دریافت می‌شود، فرار مالیاتی داریم، اما باید توجه داشت سرمایه‌گذاری در ملک، ارز، طلا و خودرو نیز وجود دارد. در صورتی که قانون پایانه فروشگاهی اجرا شود، از فرار مالیاتی در فعالیت‌های اقتصادی کاسته خواهد شد. در حقیقت با افزایش شفافیت امکان فرار مالیاتی کاهش پیدا می‌کند. وی افزود: هر قدر بخش تجاری شفاف‌تر شود و فرار مالیاتی کاهش پیدا کند، سرمایه‌گذار و پول ‌هوشمند حرکت به سمت بازارهایی مانند خودرو و ملک را آغاز خواهند کرد، چراکه ریسک فعالیت تجاری افزایش یافته است. برزگری ادامه داد: وقتی فعالیت‌های تجاری شفاف و بستر اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی فراهم شود، منابع درآمدی، دارایی و اموال اشخاص به‌‌طور کامل مشخص خواهد شد؛ به این معنا که اگر فردی ۱۰۰ واحد فعالیت داشته باشد کلیه ۱۰۰ واحد به‌واسطه اطلاعاتی که در پایانه اطلاعاتی پایانه فروشگاه ثبت می‌شود، شفاف خواهد بود. البته قسمتی از این درآمدها حاصل فعالیت تجاری است؛ به‌طور مثال در نظر می‌گیریم ۵۰ درصد فعالیت تجاری است اما درباره ۵۰ درصد دیگر باید پرسید که کشورهای دیگر چگونه برخورد می‌کنند؟ یا باید این ۵۰ درصد را معاف از مالیات اعلام کنیم یا اینکه بگوییم فعالیت‌های غیرتجاری مانند خرید و فروش املاک و ارز نیز مشمول مالیات است. وی افزود: در حقیقت با اصلاح قانون پایانه‌های فروشگاهی هم فعالیت‌های تجاری و هم فعالیت‌های غیرتجاری مورد توجه قرار می‌گیرد. در صورتی که فردی فعالیت‌های شفافی نداشته باشد نیز باید مالیات هدیه بدهد. معافیت‌های حداقلی نیز در این حوزه در نظر گرفته خواهد شد.

ترویج فرهنگ اخذ مالیات در جامعه

برزگری گفت: پس از بحث مالیات بر عایدی سرمایه باید به سمت مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حرکت کنیم. در این صورت می‌توان مالیات بر شرکت‌ها را کاهش داد. در چنین حالتی عایدی سرمایه نیز در دل مالیات بر درآمد شخص وجود خواهد داشت و در این شرایط ممکن است لازم باشد در چند سال آینده اصلاحی در قوانین مالیاتی کشور داشته باشیم.

 برزگری با بیان اینکه بخشی از معافیت‌هایی که در طرح مالیات بر عایدی سرمایه دیده شده مربوط به اقتصاد سیاسی و بخشی نیز مربوط به سنت‌ها و فرهنگ کشورمان است، گفت: در برخی معافیت‌ها شرایط خانواده دیده شده است.

وی تاکید: در بحث پایانه‌های فروشگاهی امروز بالای ۸ میلیون دستگاه کارتخوان به سامانه پایانه‌های فروشگاهی متصل شدند. در حال ‌حاضر با همکاری بانک مرکزی، هر کسی بیش از سقف مشخصی گردش حساب داشته باشد، به‌عنوان فعال اقتصادی در نظر گرفته می‌شود. وقتی یک فعال اقتصادی می‌خواهد فرار مالیاتی داشته باشد، در واقع ریسک بسیار زیادی را می‌پذیرد. تلاش سازمان امور مالیاتی این است که از افرادی که شفاف عمل می‌کنند با استفاده از مشوق‌های موجود حمایت کند و در ارتباط با افرادی که فرار می‌کنند نیز آنقدر ریسک را بالا ببرد که اساسا افراد به این سمت حرکت نکنند.

درآمدزایی دولت با مالیات

اصغر بالسینی، تحلیلگر مسائل اقتصادی، یکی از ابزارهای تنظیم‌گری اقتصاد ایران که سفته‌بازی در آن وضعیت بحرانی پیدا کرده را مالیات دانست و افزود: اساسا ابزارهای مالیاتی دو ویژگی دارند؛ نخست اینکه باعث درآمدزایی دولت می‌شوند و دوم اینکه دولت‌ها از طریق ابزارهای مالیاتی اقدام به تنظیم‌گری در حوزه مصرف و تقاضای کالاها و خدمات خواهند کرد. به گزارش ایبنا وی با اشاره به موضوع مالیات بر عایدی سرمایه گفت: اقتصاد ایران به‌دلیل شرایط نامناسب تورمی که به‌ویژه در دهه ۱۳۹۰ داشته بسیار مستعد و مهیا برای سفته‌بازی بوده که علاوه بر این موضوع، نوسانات ناشی از افزایش شدید نرخ ارز در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ و سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ منجر به تحمیل تورم‌های شدید بر اقتصاد شد. بالسینی ادامه داد: در چنین شرایط تورمی ظرفیت فعالیت‌های سفته‌بازانه در اقتصاد افزایش پیدا می‌کند و وقتی این شرایط وجود دارد، هم مردم عادی و هم سفته‌بازان برای اینکه از اثرات تورم در اقتصاد مصون باشند، اقدام به افزایش تقاضای دارایی‌های مختلف اعم از فیزیکی و نقدی می‌کنند.

یک ابزار تنظیم‌گر

به‌گفته این تحلیلگر، در اقتصاد ایران طلا، ارز، سکه و همچنین مسکن مهم‌ترین کالاهایی هستند که مورد تقاضای سفته‌بازانه قرار می‌گیرند. وی اظهار کرد: وقتی در اقتصاد ایران یک شرکت خودروسازی ۵ هزار خودرو واگذار می‌کند و برای آن بیش از یک‌ونیم میلیون ثبت‌نام صورت می‌گیرد، یعنی فضا مستعد فعالیت سفته‌بازانه است. در چنین شرایطی مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند ابزار تنظیم‌گری و کنترل‌کنندگی در اقتصاد باشد، اما اگر دولت می‌خواهد موفقیت نسبی در استفاده از ابزار مالیات بر عایدی سرمایه داشته باشد، باید اهداف درآمدی را در لایه‌های زیرین و کم‌اهمیت این موضوع قرار دهد. این تحلیلگر مسائل اقتصادی تاکید کرد: مالیات بر عایدی سرمایه ابزار تنظیم‌گری خوبی است که می‌تواند در کنترل تورم موثر باشد و در نهایت شرایطی برای اقتصاد ایجاد خواهد کرد که دولت از طریق بهبود فضای اقتصادی بتواند درآمدهای مالیاتی‌اش را هم افزایش دهد.

تورم برای برخی سودآفرین است

بالسینی افزود: اخذ مالیات بر عایدی سرمایه زمانی می‌تواند موثر واقع شود که اولا پایه‌های درست مالیاتی شناسایی شود، دوما همه آنچه که در فضای سفته‌بازانه موردتوجه است تحت کنترل این ابزار قرار گیرد و سوم دولت نگاه درآمدی به این موضوع نداشته باشد، بلکه به‌عنوان ابزار تنظیم‌گری از آن استفاده کند. به‌نظر می‌رسد اگر چنین فضایی مهیا شود زمینه برای کنترل شرایط سفته‌بازی در اقتصاد ایران هم فراهم خواهد شد. وی تاکید کرد: البته شرایط سختی است و رسیدن به چنین فضایی با دشواری‌های جدی همراه خواهد بود، چراکه می‌دانیم تورم، ذی‌نفعان بسیار جدی در اقتصاد ایران دارد؛ یعنی بسیاری از بخش‌ها و گروه‌ها وجود دارند که اصطلاحا از تورم ارتزاق می‌کنند.

 این تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: به‌نظر می‌رسد تا زمانی که تورم در اقتصاد ایران به‌طور جدی کنترل نشود، کنترل فضای سفته‌بازانه نیز سخت خواهد بود؛ گرچه نباید ناامید شد، چراکه مالیات بر عایدی سرمایه به‌عنوان یک ابزار تنظیم‌گری می‌تواند در این شرایط موثر واقع شود.

سخن پایانی

رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور معتقد است اجرای موفق قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مستلزم آماده‌سازی فضای جامعه و اقدامات رسانه‌ای موثر است، اما باید تاکید داشت همزمان با اجرای این قانون، لازم است اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی موثر و گسترده‌ای در سطح جامعه انجام و نتایج اجرای این قانون هر چه بیشتر برای مردم تبیین شود.