مطالعه بیش از ۱۳ هزار شهر جهان نشان می‌دهد شمار روزهایی که در آن ساکنان شهرها در معرض تلفیق گرما و رطوبت بی‌نهایت زیاد قرار می‌گیرند، از دهه ۱۹۸۰، 3 برابر شده و وضعیتی که در حال‌ حاضر حدود یک‌چهارم جمعیت جهان درگیر آن هستند، نتیجه افزایش دما و رشد بی‌رویه جمعیت شهری است. همچنین براساس آمار و اطلاعات مرکز ملی خشکسالی کشور، دمای کشور در ۵۰ سال اخیر حدود 2 درجه گرم‌تر شده است. افزایش دما می‌تواند پیامدهای مختلفی همچون افزایش احتمال وقوع سیل در برخی مناطق تا بیشتر شدن آتش‌سوزی جنگل‌ها و خشکسالی را به همراه داشته باشد.

برخی دانشمندان، افزایش توفان‌ها و گردبادهای سهمگین را یکی از نتایج گرم شدن کره زمین قلمداد می‌کنند. اغلب کارشناسان اقلیمی معتقدند این روند می‌تواند منجر به وقوع خشکسالی‌ها، سیل‌ها، بادهای گرم و توفان‌های مهیب‌تر شود اما برخی نیز بر این باورند که بعضی از این حوادث رخ داده علامت گرم شدن زمین نیستند، چون این آشفتگی و نابسامانی، ویژگی طبیعی اقلیم است.

سال ۲۰۲۰ گرم‌ترین سال جهان

داده‌های جامع هواشناسی نشان می‌دهد سال ۲۰۲۰ گرم‌ترین سال در سطح جهانی ثبت شده و شرایطی برابر با سال ۲۰۱۶ داشته است. مسئله نگران‌کننده این است که رکوردشکنی گرمای سال ۲۰۲۰ در شرایطی رخ داده که در این سال پدیده «ال نینو» بروز کرد که اثر خنک‌کننده داشت، در حالی که رکورد گرمای سال ۲۰۱۶ در پشت پدیده «ال نینو گرم‌کننده» ظاهر شد.

به گزارش ایمنا، بررسی یادشده که توسط اتحادیه اروپا صورت گرفته، نشان می‌دهد متوسط دمای سطح کره زمین در جهان طی سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۲۵ سانتی‌گراد بیشتر از متوسط دمای ثبت شده در سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ بوده است. این رقم نسبت به متوسط دمای ثبت شده از سال ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۰ نیز ۰.۶ درجه سانتی‌گراد افزایش نشان می‌دهد. در واقع سال ۲۰۲۲ هشتمین سال متوالی است که در آن دمای زمین بیش از یک درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیش از صنعتی شدن جهان فراتر می‌رود.

بالاتر بودن دمای هوا در مناطق شهری

در طول دهه‌های اخیر، هزاران میلیون نفر از مناطق روستایی به مناطق شهری مهاجرت کرده‌اند و اکنون بیش از نصف جمعیت جهان در شهرها مستقر هستند. دما در شهرها نسبت به مناطق روستایی به‌علت وجود فضاهای سبز کمتر و فراوانی سطوح بتنی، آسفالت و سایر سطوح غیرقابل نفوذ که جزیره گرمای شهری نامیده می‌شوند، به‌مراتب بالاتر است.

این شرایط تاثیرات گسترده‌ای دارد و منجر به افزایش ابتلا به انواع بیماری‌ها و مرگ‌ومیر می‌شود، بر توانایی کار کردن افراد تاثیر می‌گذارد و در نهایت کاهش خروجی اقتصادی را در بر دارد. گرمای بی‌سابقه هوا، خطرات قلبی قابل‌توجهی را به همراه می‌آورد. گرما و کم‌آبی، قلب را وادار می‌کند تا با پمپاژ بیشتر خون و انتقال آن از اندام‌های اصلی به زیر پوست، برای خنک کردن خود سخت‌تر فعالیت کند.

تحقیقات نشان می‌دهد وقتی دمای هوا به حداکثر دمای روزانه ۴۲ درجه سانتی‌گراد برسد، تعداد مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی ممکن است 2 یا 3 برابر شود و هرچه دما در طول تابستان بیشتر در نوسان باشد، ممکن است سکته‌های قلبی بیشتر شود.

کم‌درآمدها، بیشتر در معرض خطرات گرمایش زمین

نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد افراد کم‌درآمد نسبت به افرادی که درآمد بالاتری دارند، ۴۰ درصد بیشتر در معرض گرما قرار دارند و تا سال ۲۱۰۰، فقیرترین مردم جهان ۲۳ روز بیشتر از ثروتمندترین افراد با موج گرما مواجه خواهند شد.

بسیاری از مناطق پرجمعیت و کم‌درآمد در مناطق گرمسیری واقع شده‌اند و انتظار می‌رود جمعیت آنها افزایش یابد که این امر باعث افزایش نابرابری‌های اقتصادی در مواجهه با امواج گرما می‌شود.

ایجاد موج گرما در یک قطب ممکن است به‌عنوان یک هشدار در نظر گرفته شود، اما امواج گرما در هر دو قطب به‌طور همزمان بسیار شبیه یک فاجعه آب‌وهوایی است. در سال‌های اخیر ایستگاه‌های هواشناسی در سراسر جهان شاهد افزایش سطح جیوه دماسنج خود مانند یک موج مکزیکی جهانی بوده‌اند.

موج گرما هند و پاکستان را درمی‌نوردد و رکورد بالاترین دما در ۱۲۲ سال گذشته ثبت می‌شود.

آب‌وهوای سوزان در سراسر شبه‌قاره ادامه می‌یابد و فاجعه‌ای را برای میلیون‌ها نفر به بار می‌آورد.

 بهار در ایالات متحده بیشتر شبیه اواسط تابستان است و در ماه مه در سرتاسر کشور دما افزایش پیدا می‌کند. اسپانیا شاهد افزایش دما در اوایل ژوئن به سطح ۴۰ درجه سانتی‌گراد است؛ زیرا موج گرما سراسر اروپا را فرا گرفته و هفته گذشته بریتانیا را درنوردید.

دانشمندان به‌سرعت توانسته‌اند اثبات کنند که این دماهای رکوردشکن، یک اتفاق طبیعی نیستند. نتیجه پژوهشی که در ماه گذشته منتشر شد، نشان داد موج گرمای در جنوب آسیا ۳۰ برابر بیشتر به‌دلیل تاثیر انسان بر آب‌وهوا ایجاد می‌شود.

افزایش دمای هوا در ایران

کشور ایران در کمربند گرم و نیمه‌خشک دنیا واقع شده و تحت تاثیر پدیده گرمایش زمین قرار گرفته است.

توفان‌های گردوخاک و ریزگردها در جنوب و جنوب غرب کشور، خشک شدن دریاچه ارومیه، خشک شدن و کاهش سطح آب رودخانه‌ها، کاهش آب ورودی به پشت مخازن سدها به‌علت کاهش بارش و افزایش تبخیر از اثرات این پدیده است.

براساس آمار و اطلاعات مرکز ملی خشکسالی کشور، دمای کشور در ۵۰ سال اخیر حدود 2 درجه گرم‌تر شده است. این افزایش دما، تنها به‌معنای پایان زمستان‌های سرد و گرم‌تر شدن تابستان‌ها نیست. افزایش دما در کشور می‌تواند پیامدهای مختلفی همچون افزایش احتمال وقوع سیل در برخی مناطق تا بیشتر شدن آتش‌سوزی جنگل‌ها و خشکسالی را به همراه داشته باشد.

یکی از واضح‌ترین پیامدهای گرما، افزایش تبخیر و در نتیجه کاهش منابع آب در سراسر کشور است. براساس اطلاعات مرکز ملی خشکسالی میزان تبخیر و تعرق هم در ۵۰ سال گذشته با افزایش دما بیشتر شده است. هر درجه‌ای که دما زیاد شود، ظرفیت تبخیر حدود 6 درصد بیشتر می‌شود. از سوی دیگر با گرمایش زمین، نیاز آبی گیاهان هم بیشتر خواهد شد.

طبق اطلاعات مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، روند افزایش دما در ایران سرعت بیشتری نسبت به میانگین جهانی داشته است.

براساس این اطلاعات، دمای ایران از سال ۱۴۵۰ تا ۱۳۹۸، ۲.۱ درجه سلسیوس افزایش داشته و در سال ۱۳۹۶ هم ایران گرم‌ترین سال خود را در رکورد هواشناسی تجربه کرده است.

همچنین از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۷۰ تنها یک بار دمای میانگین ایران به عدد ۱۸ درجه سلسیوس رسیده، در حالی که طی 5 سال اخیر دمای ایران اصلا کمتر از ۱۸ درجه نشده است.

شکسته شدن رکورد ۷۰ساله دمای خرداد در خوزستان

امیدیه خوزستان روز شنبه، ۱۴ خرداد رکورددار گرم‌ترین شهر شد و تهران نیز رکورد ۳۰ساله گرما را در روز ۱۵ خرداد شکست. بنا بر اعلام اداره ‌کل هواشناسی خوزستان، تا پیش از این بالاترین دمایی که خرداد خوزستان به خود دیده بود، مربوط به سال ۱۳۸۹ بوده است. 24 خرداد این سال بیشینه دمای هوا در آبادان به ۵۲ درجه سلسیوس رسید و گرم‌ترین دمای این ماه استان از زمان تاسیس ایستگاه‌های هواشناسی تا آن موقع ثبت شد.

هواشناسی آبادان جزو قدیمی‌ترین ایستگاه‌های هواشناسی کشور است که قبل از ۱۳۳۰ و پس از اکتشاف نفت در جنوب ایران و احداث فرودگاه‌ها در مناطق نفت‌خیز تاسیس شده است.

رکورد دمایی خوزستان در 30 خرداد (۵۲.۲ درجه) تنها ۰.۴ درجه کمتر از رکورد ۷۰ ساله بیشینه دمای مطلق ایران در خرداد یعنی ۵۲.۶ درجه سلسیوس است. این دما سال ۱۳۹۴ در میناب هرمزگان به ثبت رسیده بود.

پیش‌تر اداره‌کل هواشناسی خوزستان با صدور هشدار سطح نارنجی نسبت به افزایش دمای هوا در استان هشدار داده بود و مقامات ارشد استان خوزستان برپایه این هشدار ادارات و نهادهای دولتی خوزستان را برای ۳۰ خرداد تعطیل کردند.