بخش معدن و صنایع معدنی یکی از حوزه‌های مهم و اثرگذار در تولید و تجارت کشور محسوب می‌شود. بخش معدن و صنایع معدنی به‌عنوان یکی از حوزه‌های مهم اقتصاد کشور درحال‌حاضر با چالش‌ها و موانع متعددی روبه‌رو است. ازجمله مهم‌ترین چالش‌ها و موانع تولید در این حوزه می‌توان به محبوس شدن محدوده‌های اکتشافی و معادن در ید واسطه‌ها و سازمان‌های دولتی، نبود شفافیت در بخش معدن کشور، فقدان سیاست‌گذاری هماهنگ و یکپارچه در حوزه اکتشاف منابع معدنی، عدم اختصاص ۱۰۰ درصدی درآمدهای حاصل از حقوق دولتی معادن به بخش معدن کشور، سیاست‌های مداخله قیمتی دولت در تنظیم بازار زنجیره مواد معدنی، ضعف دیپلماسی اقتصادی در حوزه معادن و صنایع معدنی، نظام حقوق دولتی غیر شفاف و ناکارآمد معادن و معطل ماندن ظرفیت‌های کشور در برخی حوزه‌های معادن و صنایع معدنی و... اشاره کرد. در چنین فضایی عملاً امکانی برای توسعه بخش معدن وجود ندارد. به‌این‌ترتیب شاهد کاهش ذخایر سطحی کشور هستیم. در این موقعیت توسعه تنها راه تداوم تولید است، در غیر این صورت شاهد عقب‌ماندگی جدی در بخش معدن و صنایع وابسته به آن خواهیم بود.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: هنوز قراردادی با روس‌ها امضا نشده است، اما اگر تفاهمنامه موجود منجر به قرارداد شود، روس‌ها هم مانند شرکت‌های دیگر فقط تولید اطلاعات‌پایه را در مرحله شناسایی و پی‌جویی انجام می‌دهند و هیچ کار دیگری جز این انجام نمی‌دهند.

به گزارش اقتصاد آنلاین علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در مورد این هشدار که ذخایر معادن روی زمینی در کشور رو به اتمام است گفت: معادنی که در سطح هستند به لحاظ ذخیره محدودیت‌هایی دارند و همانند معادنی که در عمق هستند، ذخایر بسیار بزرگ ندارند؛ ضمن اینکه در دنیا اصولاً معادن خیلی بزرگ، زیرزمینی‌اند و از عمق صد متر به پایین وجود دارند.

وی افزود: سن بیشتر معادن در ایران زیاد شده و ممکن است از یک معدن ۳۰ سال استخراج انجام‌شده باشد؛ بنابراین ذخایر روزی به اتمام می‌رسد و ما باید مانند تمام کشورهای دیگر رویکردمان این باشد که به اکتشاف ذخایر پنهانی و یا ذخایری که در عمق وجود دارد بپردازیم.

راهکاری برای افزایش ذخیره مواد معدنی

شهیدی ادامه داد: در سازمان زمین‌شناسی حدود ۲۰ سال است که از لایه ژئوفیزیک هوابرد برای اکتشاف ذخایر پنهان استفاده می‌کنیم و امیدواریم که از این متد عملیاتی در جهت افزایش ذخیره مواد معدنی بهره‌مند شویم. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور توضیح داد: دو بالگرد داریم و روش ژئوفیزیک هوایی و روش مغناطیس برای اکتشاف مواد معدنی فلزی انجام می‌دهیم و این کار داخلی‌سازی و بومی‌سازی شده است؛ اما با توجه به وسعت کشور نیازمند این هستیم که از ابزار بیشتری استفاده کنیم تا در زمان کوتاه‌تری بتوانیم اطلاعات خودمان را نسبت به وجود یا نبود مواد معدنی به‌ویژه فلزی در زیرزمین داشته باشیم.

وی در مورد همکاری روس‌ها در زمینه اکتشاف معادن در کشور نیز گفت: با همکاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، به‌صورت مشترک با روس‌ها یک تفاهمنامه امضا کردیم، روس‌ها در کار ژئوفیزیک هوایی دخالت نمی‌کنند و قرار است در تولید اطلاعات‌پایه نقشه‌های زمین‌شناسی، نقشه‌های ژئوشیمی و نقشه‌های زمین‌شناسی اقتصادی در یک محدوده محدودی از کشور کار پیمانکاری انجام دهند و تمام اطلاعاتی که توسط روس‌ها به دست ‌آید در اختیار طرف ایرانی قرار می‌گیرد تا اکتشافات عمومی و تفصیلی انجام شود.

شهیدی با اشاره به اینکه هنوز قراردادی با روس‌ها امضا نشده است، گفت: اگر این تفاهمنامه منجر به قرارداد شود، روس‌ها هم مانند شرکت‌های دیگر فقط تولید اطلاعات‌پایه را در مرحله شناسایی و پی‌جویی انجام می‌دهند و هیچ کار دیگری جز این انجام نمی‌دهند.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در خصوص این موضوع که گفته می‌شود ۹۰ درصد معادن کشور هنوز کشف نشده و به بهره‌برداری نرسیده است، گفت: به دلیل اینکه تکنولوژی روز به روز در حال پیشرفت است و خیلی از مواد معدنی که امروزه اقتصادی هستند در گذشته غیراقتصادی بودند و حتی ممکن است تشخیص داده نشده باشند، نمی‌توان با قاطعیت گفت که چند درصد از معادن کشف ‌شده و چند درصد کشف نشده است.

شهیدی با بیان اینکه با تکنولوژی روز که پیش می‌رویم می‌توانیم حتی مواد معدنی جدیدی را اکتشاف کنیم، گفت: در طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی که در استان خراسان جنوبی انجام شد برای نخستین بار در شرق کشور نیکل را کشف کردیم. وی در مورد برنامه‌های این سازمان برای امسال نیز گفت: سازمان زمین‌شناسی طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی را از سال ۱۴۰۰ آغاز کرده که امسال نیز ادامه خواهد داد.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: همچنین با توجه به اینکه در برنامه هفتم توسعه به اقتصاد دریامحور توجه شده، قرار بر این شده که اطلاعات‌پایه تمام سواحل جنوب و شمال و جزایر را که حدود ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر طول دارد در سه لایه رسوب‌شناسی، ژئومورفولوژی و ژئوشیمی مواد آلاینده انجام دهیم. در سال ۱۴۰۲، برابر ۹ سلول را که درمجموع ۲۷ پروژه بود در استان گیلان به‌صورت پایلوت انجام دادیم و از امسال به بعد هم سعی می‌کنیم به‌صورت رسمی و در ۵ سال تولید اطلاعات‌پایه سواحل کل کشور را داشته باشیم.

سخن پایانی

تکیه ‌بر ظرفیت‌های معدنی می‌تواند زمینه توسعه صنعتی و اقتصادی کشور را فراهم کند. بااین‌وجود بی‌توجهی به این ذخایر عملاً به چالشی جدی در حوزه معادن بدل شده است. در همین‌حال آینده فعالیت در حوزه معادن نیز تهدید می‌شود، بنابراین بازنگری در الزامات توسعه معادن ضروری است.