جو بایدن، رئیس‌جمهوری امریکا، این لایحه را «تاریخی» خواند و وعده داد که ایالات متحده را در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی به صحنه بین‌المللی بازخواهد گرداند. نمایندگان دموکرات ایالات متحده برای ماه‌ها در این‌باره بحث و گفت‌وگو داشتند تا بتوانند موافقت ۵۰ سناتور این حزب و همچنین کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهوری این کشور را جلب کنند. با این حال، بعضی از جمهوری‌خواهان این لایحه را هدر دادن بودجه دانسته و گفته‌اند تلاش خواهند کرد مانع پیشرفت این لایحه شوند یا آن را به کلی متوقف کنند. سناتور میچ مک‌کانل، رهبر جمهوری‌خواهان سنا، دموکرات‌ها را به چند برابر کردن هزینه‌های فاجعه‌بار اقتصادی خود در امریکا متهم کرد.

مجید شفیع‌پور، رئیس موسسه تغییراقلیم و محیط‌زیست دانشگاه تهران درباره این لایحه به صمت گفت: از اهداف این لایحه، تمرکز بر صنایع به‌نسبت فرسوده، مستهلک و پرمصرف‌کننده انرژی است تا از طریق انگیزه‌های تشویقی به‌وسیله تخفیف مالیاتی و اعطای وام‌های بلندمدت، این صنایع را به اصطلاح بازسازی سبز کنند.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

۳69 میلیارد دلاری که به موافقت مجلس سنای امریکا رسیده، چگونه در راستای مقابله با تغییر اقلیم هزینه خواهد شد؟

لایحه جدید ۴۳۰ میلیارد دلاری با نام رسمی «قانون کاهش تورم» که حدود ۱۰ روز پیش به موافقت مجلس سنای ایالات متحده امریکا رسید، ابعاد گسترده‌ای در رسانه‌ها پیدا کرده است. هزینه‌ای که در این لایحه به موضوع تغییر اقلیم اختصاص پیدا می‌کند، ۳۷۰ میلیارد دلار است. باقیمانده این مبلغ به یارانه‌های خاص دارو و خدمات بهداشتی درمانی برای شهروندان ایالات متحده داده می‌شود. تمرکز تخصیص این هزینه بر دو زمینه پرانتشاردهنده آلاینده‌ها؛ یعنی بخش انرژی و نیروگاه‌ها و همچنین بخش حمل‌ونقل است. هزینه‌ای که در این بخش‌ها صرف می‌شود در راستای ایجاد انگیزه‌های تشویقی است. البته بخش سومی هم وجود دارد که بهبود و ارتقای فناوری‌های کم‌مصرف‌کننده انرژی و کارآمدتر کردن صنایع قدیمی، مستهلک و فرسوده است که با پرداخت این هزینه قصد دارند در صنایع و بخش‌های اقتصادی دست به «بازسازی سبز» بزنند.

دموکرات‌ها به‌طور تاریخی رویکرد مثبت‌تری نسبت به جمهوری‌خواهان در برابر مقابله با تغییرات اقلیمی داشته‌اند.

جمهوری‌خواهان در بازه‌هایی حتی منکر پدیده گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی بودند، اما دموکرات‌ها همواره با استفاده از پشتوانه علمی، رصدها و پایش‌های جهانی را در نقاط گوناگون بیان کرده و بر رخداد تغییرات اقلیمی تاکید کردند. حدود ۲ سال پیش، دولت جدید ایالات متحده پس از پیروزی در انتخابات، تعهد و پایبندی خود به مسائل اقلیمی و بازگشت به توافقنامه پاریس را ابراز کرد.

 این لایحه ادامه همان نگاه و رویکرد است. البته این لایحه قصد ندارد شهروندان را در مصرف انرژی در مضیقه قرار دهد و تلاش می‌کند گذاری از سوخت‌های فسیلی و سوخت زغال‌سنگ به انرژی‌های تجدیدپذیر داشته باشد. در حال‌حاضر، حدود ۵۵ درصد برق تولیدی در ایالات متحده توسط نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز تامین می‌شود. این نیروگاه‌ها یکی از منابع اصلی انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای به‌شمار می‌روند. آنچه در این لایحه بر آن تاکید شده، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر با اولویت انرژی خورشیدی و بادی است. بخشی از این هدف‌گذاری بر توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در مقیاس‌های کوچک خانگی است. توسعه بهره‌برداری بیشتر از نیروگاه‌های زمین‌گرمایی و بعضا نیروگاه‌های هسته‌ای از دیگر اهداف است. اما تا زمانی که بتوانند به اندازه کافی از نیروگاه‌های تجدیدپذیر انرژی الکتریکی تولید کنند، برنامه‌ای کوتاه‌مدت برای از رده خارج کردن نیروگاه‌های فسیلی کنونی خود ندارند. نگاه این سیاست بر استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی، چه در بخش‌های نیروگاهی و چه در بخش حمل‌ونقل است. از اهداف این لایحه تمرکز بر صنایع به‌نسبت فرسوده، مستهلک و پرمصرف‌کننده انرژی است تا از طریق انگیزه‌های تشویقی به‌وسیله تخفیف مالیاتی و اعطای وام‌های بلندمدت، این صنایع را به اصطلاح بازسازی سبز کنند. بر اثر بازسازی سبز، شدت مصرف انرژی و همزمان شدت انتشار کربن کاهش پیدا می‌کند.

تا پیش از این، سیاست‌های امریکا در راستای کاهش انتشار در بخش حمل‌ونقل چه بوده است و با این لایحه چه اقداماتی در حوزه گسترش استفاده از خودروهای برقی انجام خواهد شد؟

در دهه‌های گذشته در ایالات متحده همواره قوانینی برای توسعه خودروهای برقی و کاهش انتشار خودروهای بنزینی و گازوئیل‌سوز وضع شده است.

به‌عنوان مثال، خودروسازهای داخلی این کشور باید سالانه ۲ درصد از ظرفیت تولید خود را به تولید خودروهای فاقد انتشار آلاینده‌ها یا به‌عبارتی خودروهای برقی اختصاص دهند.

 در این عرصه، ایالات کالیفرنیا پیشرو بوده است. با توجه به اینکه هزینه تولید و به تبع، هزینه خرید این دسته از خودروها گران‌تر از خودروهای بنزینی و گازوییل‌سوز است، لازم بوده دولت مداخله‌ای در ایجاد انگیزه‌های اقتصادی، چه از طریق تخفیف‌های مالیاتی و چه از طریق اعطای وام‌های بلاعوض به خرید این خودروها اختصاص دهد. این سیاست‌ها در این جهت اجرایی شده تا از طریق قانون و تخصیص منابع، تحولی در بخش حمل‌ونقل ایجاد شود.

 به‌عنوان مثال برای خرید یک خودرو برقی نو تا حدود ۷۵۰۰ دلار و برای خودروهای دست دوم برقی، حدود ۴ هزار دلار به صورت بلاعوض از طریق انگیزه‌های تخفیفی مالیاتی کمک می‌شود تا شهروندان به سمت الگوی زیستی متفاوتی در سازگاری با تغییرات اقلیمی سوق پیدا کنند. با این همه، براساس آخرین آمارها تعداد کل خودروهای برقی تولید و فروخته شده در ایالات متحده حدود ۷ میلیون است که در مقایسه با حدود ۳۵۰ میلیون دستگاه خودرو سواری در این کشور وجود دارد، رقم بالایی نیست. اما شاید با این روش‌ها و ایجاد انگیزه‌های اقتصادی در طول زمان، تقاضا برای خودروهای برقی بیشتر شود.

همین امروز هم در امریکا خودروهای برقی به اندازه تقاضای بازار پیدا نمی‌شود. پیش‌بینی می‌شود اگر لایحه اخیر در سطح گسترده‌ای عملیاتی شود، هم تقاضای مصرف‌کنندگان را بالا می‌برد و هم مشوقی برای تولیدکنندگان خودروهای برقی در سراسر جهان با هدف‌گذاری بازار مصرف ایالات متحده خواهد بود. برخی از خودروهای برقی در هر پیمایش ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر، یک‌بار شارژ می‌شوند و همین مسئله از جذابیت‌های آنهاست.

ضمن اینکه تلاش‌هایی برای به‌وجود آوردن زیرساخت‌های لازم برای گسترش جایگاه‌های شارژ خودروهای برقی شده تا حتی برق این خودروها را به‌طور رایگان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند. البته چنین یارانه‌هایی برای مدت زمانی است که قصد گسترش مصرف همگانی و توسعه این بخش را دارند و پس از تحقق هدف این یارانه‌ها نیز از بین می‌رود.

هدف‌گذاری این لایحه چه بازه زمانی را در نظر گرفته و قصد دارد به چه میزانی از کاهش انتشار، دست پیدا کند؟

براساس برآورد اولیه از سوی آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات متحده، اگر بتوانند با صرف هزینه ۳۷۰ میلیارد دلاری زیرساخت‌های لازم را برای نیروگاه‌های تولید انرژی الکتریکی تجدیدپذیر فراهم کنند، به اهداف خود در بازسازی سبز برسند و در بخش حمل‌ونقل اثربخشی لازم را داشته باشند در حالت خوشبینانه می‌توانند نسبت به سال ۲۰۰۵ میلادی انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ۴۰ درصد کاهش دهند. ضمن اینکه این تعهدات و تلاش‌ها باعث ایجاد اشتغال در ایالات متحده هم می‌شود.

 با اشتغال بیشتر تولید افزایش پیدا می‌کند و مالیات بر درآمد کارکنان گسترده‌تر می‌شود و اقتصاد رونق و شتاب بیشتری می‌گیرد.

آیا این لایحه از نظر قانونی مربوط به تعهدات ایالات متحده نسبت به توافقنامه‌های پاریس و گلاسکو است؟ وظایف دیگر ایالات متحده برای مقابله با گرمایش جهانی چیست؟

این لایحه از نظر قانونی ذیل تعهدات ایالات متحده به سازمان ملل یا موافقتنامه‌هایی مانند موافقتنامه‌های پاریس نیست. تعهدات کشورها برای اقدامات ملی خودشان همسو با منافع ملی است، اما کشورهای توسعه‌یافته و پرانتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای مانند ایالات متحده، تعهداتی به جامعه بین‌المللی دارند که تامین منابع مالی، تامین فناوری‌های لازم و تامین نیروی انسانی از طریق ظرفیت‌سازی است. این ظرفیت‌ها باید به‌عنوان یک تلاش جهانی برای مقابله با پدیده گرمایش و تغییرات اقلیمی به‌کار گرفته شود. طبیعی است این نوع طرح‌ها و لوایح برای شرایط و منافع ملی درون‌مرزهای جغرافیایی سیاسی خود ایالات متحده تنظیم شده و شامل کمک‌های مالی در قالب تعهدات به سایر کشورهای در حال توسعه نمی‌شود. با این حال، منابع مالی این کمک‌ها به کشورهای در حال توسعه توسط امریکا باید در نظر گرفته شود و این کشور مسئولیت اجتماعی خود را نسبت به جامعه جهانی انجام دهد. کشورهای در حال توسعه، بابت تغییرات اقلیمی همواره در رنج و مشقت بوده و هستند که این مشکلات در آینده نیز بیشتر خواهد بود؛ در حالی که در ۱۰۰ سال گذشته از منافع رونق اقتصادی و ارتقای سطح رفاه شهروندان که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد، برخوردار نبوده‌اند. لازم است سازکارهای اجرایی برای تامین منابع مالی، توسعه فناوری‌های سازگار با تغییرات اقلیمی و همچنین تامین نیروی انسان و توانمندی لازم برای کشورهای در حال توسعه تامین و انتقال داده شود. حتی اگر نگوییم انتقال این کمک باید بلاعوض باشد، امریکا به صندوق‌هایی که به‌طور مشخص برای این موضوع ایجاد شده، کمک‌های مالی و وام‌های بلندمدت ارزان نرخ بدهد. البته گفتنی است که هیچ کشوری به تنهایی در مقابل جامعه جهانی مسئول نیست و همه کشورهای روی کره زمین به سهم خود مسئولیت دارند که هم تلاش‌های ملی خود را برای مقابله با تغییر اقلیم هدایت کنند و هم با جامعه جهانی برای رسیدن به اهداف کاشه انتشار گازهای گلخانه‌ای مشارکت داشته باشند.

سخن پایانی

در مجموع براساس این لایحه، هر شهروند ایالات متحده که خودرو برقی خریداری کند از تخفیف مالیاتی تا ۷ هزار و ۵۰۰ دلار برخورد می‌شود. نصب صفحه‌های خورشیدی بر بام خانه‌ها نیز ۳۰ درصد تخفیف مالیاتی دارد.

 با اجرای این لایحه، میلیون‌ها دلار برای حفظ و نگهداری جنگل‌ها هزینه خواهد شد. همچنین در جهت بازسازی سبز، میلیاردها دلار تخفیف مالیاتی به آلوده‌کننده‌ترین صنایع این کشور برای کمک به انتقال به روش‌های سبزتر تخصیص داده خواهد شد. برای تامین هزینه‌های گسترده این طرح، مالیات تازه ۱۵ درصدی بر شرکت‌های دارای سود یک میلیارد دلار و بالاتر اعمال می‌شود.

گرچه بایدن در ماه آوریل وعده داده بود که تا سال ۲۰۳۰ میلادی تا ۵۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای بکاهد، با اجرای این لایحه، اما در حالت خوشبینانه تا سال ۲۰۳۰ میلادی حدود ۴۰ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای این کشور کاهش پیدا خواهد کرد.

 این اقدامات صرفا اقداماتی ملی است و ایالات متحده موظف به کمک‌های مالی و انتقال تکنولوژی به کشورهای در حال توسعه برای مقابله با تغییر اقلیم است.