انقلاب هوش‌مصنوعی تعامل ما با فناوری را تغییر می‌دهد؛ تعاملاتی که منجر به‌سرعت بخشیدن در امور و کاهش هزینه و زمان تخصیص داده شده می‌شود، اما این روند مطلوب بسان دیگر فناوری‌های نوظهور، آورده دیگری هم دارد. حذف مشاغل، همان وجه دیگر توسعه فناوری در جهان است که در اغلب موارد برای نسلی که در آستانه چنین تحولاتی قرار دارد، ناخوشایند است. قضاوت درباره اینکه این فناوری چه مشاغلی را نابود می‌کند، در گام نخست شاید چندان دشوار نباشد، اما قضاوت دقیق‌تر درباره آینده کسب‌وکارها با توسعه هوش‌‎مصنوعی کمی سخت است. به‌گزارش گارتنر، به‌لطف کاربردهای هوش‌مصنوعی این فناوری می‌تواند میلیون‌ها شغل را حذف کند، اما تخمین زده شده است که 2 میلیون شغل جدید تا سال ۲۰۲۵ به لطف هوش‌مصنوعی ایجاد می‌شود.صمت در این گزارش به نقش هوش‌مصنوعی در آینده کسب‌وکارها پرداخته است.

آیا آینده بشر با هوش‌مصنوعی خطرناک است؟

بهروز مینایی بیدگلی، رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت در گفت‌وگو با صمت درباره ترس از توسعه فناوری و دنیای مبتنی بر هوش‌مصنوعی که برای برخی افراد به یک دغدغه ذهنی تبدیل شده است، گفت: نظریات ضد و نقیض زیادی در این‌باره وجود دارد؛ برای مثال استیون هاوکینگ معتقد بود آینده بشریت با هوش‌مصنوعی خطرناک است؛ همان‌گونه که تلفن‌های هوشمند، اینترنت و شبکه‌های پیام‌رسان، دنیایی بسیار متفاوت از قبل برای بشر به‌وجود آورد، رسوخ هوش‌مصنوعی در زندگی اجتماعی بشر به‌طورقطع دارای پیامدهای اخلاقی است که موجب نگرانی‌هایی برای بشر می‌شود. منشأ این نگرانی آنجا است که اگر هوش‌مصنوعی ابزار دست متقلبان و هنجارشکنان اجتماعی شود، راه سوءاستفاده هوشمندانه‌تری به‌وجود می‌آید که کنترل آن در مسیر قانون، امری دشوار است.به‌گفته این پژوهشگر، اما نگرانی از اینکه هوش‌مصنوعی جای شغل‌ها را بگیرد، بیهوده است و فوبیا از فناوری در نهایت به خود انسان ضرر می‌زند، چراکه پردازش‌های سریع هوشمند اطلاعات می‌تواند پاسخگوی بسیاری از مسائل و مشکلات باشد و باید به‌عنوان یک فرصت به آن نگاه کرد.

وی افزود: در آینده، هوش‌مصنوعی کمک‌کننده و به‌طوردقیق‌تر دستیار انسان است و می‌تواند انسان را سریع‌تر و در بستر مطمئن‌تر به اهدافش برساند، در واقع هوش‌مصنوعی کمک زیادی به دیده شدن افراد با هر توانایی می‌کند، بنابراین ماشین‌ها و هوش‌مصنوعی هیچ‌گاه جای انسان را نمی‌گیرند؛ در واقع هر جایی که نیاز به راه‌حل باشد، بهترین کمک‌کننده به انسان هستند. گفتنی است، در آینده بسیار نزدیک، هوش‌مصنوعی در بسیاری از مسائل زندگی ما وارد می‌شود. اگر ما هم بتوانیم کارکردهای هوش‌مصنوعی را در نظام شغلی کشورمان فعال کنیم، بهترین یاورها را در هر زمینه‌ای داریم.

ربات یا انسان

وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان رباتی در حد انسان خلق کرد یا خیر؟ گفت: پاسخ این پرسش نقطه اختلاف‌نظر میان فیلسوفان و فناوران است. گروه نخست به‌صراحت پاسخ منفی داده‌اند و معتقدند منطق و شعور انسانی در ماده نمی‌گنجد؛ اما گروه دوم خلق ربات همسان با انسان را در آینده‌ای دور محتمل می‌بینند، در واقع اینکه از لحاظ عقلی و منطقی چنین اتفاقی امکان‌پذیر است یا خیر؛ بسیاری از فلاسفه غرب مخالفند و معتقدند هیچ‌گاه ماده نمی‌تواند صاحب منطق و روح شود و مانند یک انسان حیات و آگاهی داشته باشد.

مینایی در تشریح هوش‌مصنوعی قوی و ضعیف گفت: هوش‌مصنوعی قوی یعنی خلق ماشینی که با انسان برابری کند. گفتنی است، علم، بروز هوش‌مصنوعی قوی و ایجاد حیات در آزمایشگاه را محال نمی‌بیند و امری ممکن می‌داند، اما هوش‌مصنوعی ضعیف، درست همان فرآیندی است که امروز شاهدش هستیم؛ برای مثال، اتومبیل‌های خودران، ربات‌های عامل و... آنچه امروز همه ما از هوش‌مصنوعی می‌شناسیم، در مرتبه ضعیف آن است؛ اما اگر این هوش بتواند یک برون‌داد قوی داشته باشد، می‌تواند برخی فعالیت‌های انسان‌گونه در عرصه خلاقیت را هم انجام دهد، در واقع با توسعه هوش‌مصنوعی ضعیف می‌توانیم برخی نمودهای خلاقانه را هم در ماشین‌ها ببینیم؛ نظیر هواپیماهای بدون خلبان یا ربات‌هایی که به‌دقت انسان یا حتی بیشتر در برخی کارکردها سرآمد هستند.

وی افزود: برای بروز خلاقیت هنری و محاسباتی در ماشین‌ها نیازی به هوش‌مصنوعی قوی نیست و تنها با داشتن داده‌های بسیار زیاد و به‌عبارتی فراداده (big data) ماشین‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌توانند آثاری را خلق کنند که حاوی خلاقیت است، برای مثال در کشور خودمان چندی پیش، اشعار جدید شاهنامه فردوسی توسط یک ربات سروده شد یا در مثالی دیگر، ماشینی که توسط پژوهشگران دانشگاه MIT ساخته شد، می‌تواند مقاله‌های علمی را به‌نگارش دربیاورد، به‌گونه‌ای که تشخیص آن برای داوران علمی میسر نیست. اما، در همین مسیر هم کم و کاستی‌های زیادی وجود دارد و هنوز راه‌های نرفته بسیاری پیش‌روی علم است.

به‌گفته مینایی، باید داده‌های بسیار زیادی داشت تا بتوان رباتی را خلق کرد که مانند حافظ شعر بگوید یا مانند یک نویسنده ماهر قصه بنویسد؛ در شرایط فعلی، هوش‌مصنوعی یک کپی‌کار حرفه‌ای است و هنوز فاصله زیادی با فیلم‌های علمی ـ تخیلی دارد، در واقع هوش‌مصنوعی که امروز بشر به آن رسیده است، راه رفته انسان را می‌پیماید و برای خلق اثری جدید، باید به‌اندازه کافی نمونه یا داده داشته باشد؛ شاید نگارش مقاله علمی برای ماشین‌ها راحت‌تر باشد، اما در حال ‌حاضر خلق آثار هنری بدون دخالت انسان ممکن نیست.

هوش‌مصنوعی کدام کسب‌وکارها را تهدید می‌کند؟

بی‌شک با ظهور هوش‌مصنوعی، شاهد وقوع اتفاقات بی‌سابقه‌ای بودیم و هستیم. وقتی ربات‌ها یا سیستم‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی فعالیت‌های انسانی معمول را انجام دهند، بی‌شک مشاغل هم دستخوش تحولات چشمگیری خواهند شد. برای مثال، امروزه در مشاغلی که با تولید محتوا، انجام طراحی‌های مختلف و برنامه‌نویسی ارتباط دارند، هوش‌مصنوعی کاربردهای متفاوتی از خود در انجام چنین اموری خلق کرده است، بنابراین فعالان در این نوع مشاغل بیشترین خطر را پیش‌روی خود می‌بینند. همچنین با پیشرفت هوش‌مصنوعی، برخی فعالیت‌ها که پیش‌تر نیاز به مهارت‌های انسانی خاصی داشته‌اند، می‌توانند توسط سیستم‌های هوشمند انجام شوند. این مسئله می‌تواند به کاهش نیاز به مهارت‌های انسانی خاص و حتی ارزش کارکنان با مهارت بالا منجر شود. گفتنی است، در کسب‌وکارهای آنلاین، توانایی استفاده از فناوری و هوش‌مصنوعی می‌تواند بین شرکت‌ها تفاوت قائل شود. شرکت‌هایی که توانایی مالکیت و استفاده از هوش‌مصنوعی را ندارند، ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شوند و در رقابت با سایر شرکت‌ها عقب بمانند. این مسئله می‌تواند حفره دیجیتال را افزایش دهد و در نتیجه نابرابری در دسترسی به فرصت‌های کسب‌وکار آنلاین را تشدید کند.

نازنین موسوی، کارشناس اینترنت اشیا در پاسخ به این پرسش که کدام نوع از مشاغل توسط هوش‌مصنوعی با بیشترین تهدید مواجهند، به گسترش‌نیوز گفت: برای پاسخ به این پرسش، بهتر است که ابتدا گذشته ورود فناوری در جهان را بررسی کنیم؛ انقلاب صنعتی نمونه کامل و قابل‌لمسی از رسوخ فناوری در مشاغل است، چراکه در آن مقطع زمانی، نقش ماشین‌آلات در انجام فعالیت‌های مختلف پررنگ‌تر از همیشه شد و تغییرات محسوسی در این زمینه شکل گرفت. فعالیت‌های فیزیکی که پیش‌تر توسط انسان انجام می‌گرفت، به ماشین‌ها سپرده شد. به این ترتیب، بخشی از اقدامات و فعالیت‌های افراد به‌تدریج حذف شدند و ماشین‌های جدید انجام امور را برعهده گرفتند. حال با ظهور هوش‌مصنوعی، شاهد وقوع اتفاق مشابهی هستیم و این فناوری فعالیت‌های انسانی روتین را انجام می‌دهد.

وی بااشاره به اهمیت درآمدزایی از طریق هوش‌مصنوعی برای برخی کسب‌وکارها گفت: کسب‌وکارهایی که به تولید محتواهای غیرتخصصی می‌پردازند، یک فرصت طلایی در اختیار دارند. به‌عنوان‌مثال مشاغل مختص به فروش، کدنویسی‌های ساده و برخی حوزه‌های دیگر می‌توانند از این تکنولوژی بهره ببرند و درآمد مطلوبی را کسب کنند. حقیقت امر این است که هوش‌مصنوعی از چندین سال قبل وجود داشته است و اکنون در قالب شفاف‌تری در دسترس همگان قرار دارد. دلیل این امر، قرارگیری ادوات هوش‌مصنوعی به‌صورت‌تجاری در دسترس اشخاص عادی است. به‌عبارت‌روشن‌تر، افراد نیز کارهای معمولی با آن انجام می‌دهند. مثال قابل‌درک آن ویرایش عکس، فیلم و صدا است که امروزه به‌عنوان یکی از آپشن‌های مهم در تلفن‌های‌همراه مطرح است.

موسوی درباره تاثیرات هوش‌مصنوعی در امر درمان و سلامت تاکید کرد: به‌تازگی اطلاعاتی درباره کاربرد این فناوری در راستای بهبود برخی بیماری‌ها نظیر سرطان مخابره شده است؛ به این شکل که برخی تصویربرداری‌ها را هم در اختیار هوش‌مصنوعی پیشرفته و هم در دسترس گروه‌های پزشکی قرار می‌دهند. در ادامه، هوش‌مصنوعی با درصد خطای بسیار پایین، وجود سرطان را تشخیص داده و به این صورت کمک شایانی به پزشکان شده است؛ بنابراین این امیدواری وجود دارد که هوش‌مصنوعی در آینده نزدیک تاثیرات مثبتی در این قبیل حوزه‌ها داشته باشد. به‌طورطبیعی به هر میزان که اطلاعات بیشتر و جامع‌تری در اختیار هوش‌مصنوعی قرار گیرد، نتایج بهتری نیز به‌دست خواهد آمد.

وی افزود: اشخاص باید داده‌های موردنیاز را جمع‌آوری، پردازش و سپس به سیستم‌های هوشمند ارائه دهند تا خروجی مدنظر حاصل شود. نقش انسان در این زمینه غیرقابل‌انکار است و به‌عنوان‌‎مثال در ایجاد الگوریتم‌های مربوطه، می‌توانیم شاهد این موضوع باشیم؛ بنابراین برای موثر واقع شدن تکنولوژی هوش‌مصنوعی در حوزه‌ای نظیر پزشکی، ضرورت حضور افراد متخصص در حوزه‌های فناوری و سیستم‌های کامپیوتری به‌شدت حس می‌شود.

بی‌شک ماندگاری در بازار کار، نیازمند کسب مهارت‌ها و توانمندی‌هایی در ارتباط با هوش‌مصنوعی است. موسوی در این‌باره گفت: در یک نگاه کلی، هر فردی با هر جایگاه و شغلی می‌تواند از این بستر برای پیشبرد اهداف و کارهای موردنظر خود استفاده کند.

برخی ابزارهای هوش‌مصنوعی مثل CHAT GPT، طی مدت اخیر رشد و توسعه بسیار خوبی در حوزه‌های کدنویسی، طراحی‌های مختلف، تولید محتوا، سایت و سئو، پژوهشی و تحقیقاتی داشته‌اند. هوش‌مصنوعی می‌تواند به افراد کمک کند تا در کمترین زمان ممکن، میزان بهره‌وری در کار به بالاترین حد خود برسد.

سخن پایانی

همان‌گونه که در گزارش هم آورده شد، هوش‌مصنوعی (AI) در زندگی ما نقش مهمی دارد و به بهبود بسیاری از کارها کمک می‌کند. با استفاده از AI، کسب‌وکارها می‌توانند فرآیندهای تصمیم‌گیری را ساده‌تر و کارهای خسته‌کننده را خودکار کنند. این به افراد متخصص این امکان را می‌دهد که بیشتر بر اهداف خلاقانه‌ و استراتژیک‌ خود تمرکز کنند. گفتنی است، مزایای هوش‌مصنوعی تنها محدود به بهبود کارآیی و صرفه‌جویی در زمان و هزینه نیست و این فناوری قادر به تغییر و تحول در کسب‌وکارها و ارائه بینش‌های ارزشمند است. اما به‌نظر می‌رسد برای بیکار نشدن و سازگاری با پیشرفت‌های فناورانه، بهتر است افراد و کسب‌وکارها از توانایی‌های هوش‌مصنوعی بهره‌برداری کنند و آن را به‌عنوان یک ابزار برای بهبود کارهای خود در نظر بگیرند. این کار به آنها این امکان را می‌دهد که در دنیایی که هوش‌مصنوعی در حال رشد است، پیشرو باشند.