اهمیت جایگاه روابط‌عمومی در عصر ارتباطات و در دورانی که اطلاع‌رسانی در همه عرصه‌ها پیشتاز است، دوچندان شده است؛ به‌گونه‌ای که موفقیت سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌ها و دوام آنها در عرصه‌ها و فعالیت‌های تخصصی به عملکرد روابط‌عمومی‌های آنها وابسته است. به علاوه اینکه در دنیای امروز با محقق شدن مدیریت تغییر، روابط‌عمومی از مدیریت اجرایی خارج شده و در جایگاه مدیریت استراتژیک قرار می‌گیرد. با توجه به اهمیت روابط‌عمومی‌ها در ساختار سازمانی، آیین‌هایی به مناسبت این روز برگزار می‌شود که امسال مراسم بزرگداشت روز ملی ارتباطات و روابط‌عمومی‌ توسط انجمن متخصصان روابط‌عمومی، موسسه کارگزار روابط‌عمومی و به میزبانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) برگزار خواهد شد.

ایدرو میزبان روابط‌عمومی‌ها شد

مراسم بزرگداشت روز ملی ارتباطات و روابط‌عمومی‌ توسط انجمن متخصصان روابط‌عمومی، موسسه کارگزار روابط‌عمومی و به میزبانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) برگزار می‌شود.به گزارش کمیته ارتباطات انجمن متخصصان روابط‌عمومی‌، به مناسبت ۲۷اردیبهشت روز ملی ارتباطات و روابط‌عمومی‌ مراسم گرامیداشت این روز با حضور اساتید، مدیران و کارشناسان روابط‌عمومی‌های سراسر کشور در روز یکم خرداد امسال در سالن اجتماعات سازمان مدیریت صنعتی ایران برگزار خواهد شد.بر پایه این گزارش، ارائه و ایراد سخنرانی رئیس انجمن با محوریت چشم‌انداز روابط‌عمومی‌ در ایران و جهان و یکی از اساتید حوزه روابط‌عمومی‌ در خصوص جایگاه، رویکرد و کارکردهای نوین روابط‌عمومی‌ در عصر حاضر از جمله برنامه‌های این رویداد است.همچنین در این مراسم از برخی از پیشکسوتان و فعالان عرصه روابط‌عمومی، تقدیر و تجلیل به‌عمل خواهد آمد.

توسعه آکادمیک روابط‌عمومی در ایران

حسین افخمی- استاد روابط‌عمومی: سال‌هاست که دوران کارشناسان همه‌فن‌حریف در پست‌های سازمانی و در قامت مدیر و کارشناس روابط‌عمومی نیز سپری شده و علاقه به آموزش دانشگاهی در این حوزه افزایش یافته است. بنابراین آموزش نوین روابط‌عمومی همچنان نیاز داوطلبان تحصیل در رشته روابط‌عمومی و شاغلان حرفه‌ای آن است. بنابراین با نگاهی به پیشینه آموزش در این حرفه به گذر از ۷ مرحله می‌رسیم. پیدایش رشته‌های درسی دانشگاهی در ایران با نوگرایی دوران پهلوی اول و تاسیس نخستین دانشگاه آغاز شد. نخستین تک‌درس علوم اجتماعی زیر عنوان «جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش» در سال ۱۳۲۵ در دانش‌سرای عالی ارائه و پس از آن دانشگاه تهران نخستین دوره کارشناسی علوم اجتماعی را در سال ۱۳۳۷ تاسیس کرد و به این ترتیب رشته‌های علوم اجتماعی در دهه ۱۳۴۰ با رونق بالایی در چندین دانشگاه کشور از جمله تهران، شیراز، اصفهان، مشهد، تبریز، ملی و دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی در تحصیلات دانشگاهی ریشه دواند.

همچنین در چند مرکز آموزشی دیگر، دوره‌های کارشناسی جامعه‌شناسی، جمعیت‌شناسی، مردم‌شناسی، رفاه اجتماعی، روابط‌عمومی، روزنامه‌نگاری، تعاون، بازاریابی، مدیریت، جهانگردی، خدمات اجتماعی، توسعه ملی و برنامه‌ریزی اجتماعی راه‌اندازی شد. بنابراین، تاسیس نخستین دوره کارشناسی روابط‌عمومی در سال ۱۳۴۶ می‌تواند در چارچوب توسعه رشته‌های علوم اجتماعی در کشور موردبررسی قرار گیرد.

در مرحله دوم، با انقلاب بهمن ۱۳۵۷ و طرح نظریه توسعه بخشی ارتباطات، روزنامه‌نگاری توسعه‌ای و روابط‌عمومی توسعه‌ای محور تمرکز شد. در مقابل، توجه به موضوع ارتباطات سنتی در کشورهای آسیایی و همچنین ایران که از اواسط دهه ۵۰ موردتوجه برخی از صاحب‌نظران قرار گرفته بود، از سال‌های ۱۳۵۸ به بعد شدت گرفت. پس از مدتی با بروز بحران آموزشی و فرهنگی در دانشگاه‌های کشور در سال ۱۳۵۹، سرنوشت رشته روابط‌عمومی به سایر رشته‌های علوم اجتماعی گره خورد و البته جزو نخستین قربانی‌ها بود.

مرحله سوم مرتبط با سال‌های دوره جنگ ایران و عراق است. در سال ۱۳۶۴، گرایش ارتباطات اجتماعی در چارچوب رشته علوم اجتماعی بازگشایی شد که فقط ۳ واحد درس اصول روابط‌عمومی و ۲ واحد درس افکار عمومی از دروس تخصصی رشته را داشت و ۳۵ واحد درس مشترک آن به ارتباطات و روزنامه‌نگاری مربوط می‌شد.

 مرحله چهارم با پایان جنگ سرد و تحولات سیاسی جهانی از جمله سقوط بلوک شوروی و پایان حکومت آپارتاید در افریقای جنوبی همزمان شد. از این دوره تعریف جدیدی از روابط‌عمومی و نقش‌آفرینی رژیم‌های مبتنی بر نئولیبرال در جهان آغاز شد. در آموزش عالی ایران نیز این رشته زیر چتر علوم اجتماعی با عنوان کارشناسی رشته «علوم ارتباطات اجتماعی» با گرایش روابط‌عمومی دوباره آغاز به‌کار کرد.

مرحله پنجم و ششم به ترتیب تحولات فناوری مبتنی بر اینترنت در جهان و دولت‌های پس از جنگ در داخل کشور را شامل می‌شود که در آنها، رویکرد توسعه اقتصادی و سیاسی است.یعنی در سال‌های دهه ۱۳۷۰ انتظارات از روابط‌عمومی و نقش کلیدی ارتباطات در توسعه نوعی تقاضای جدید را در دولت و عرصه عمومی به‌وجود ‌آورد. در همین سال‌ها دوره‌های ارشد و دکترای علوم ارتباطات هم پایه‌ریزی شد. آموزش رسمی روابط‌عمومی در سطح کارشناسی به‌صورت گرایش مصوب ۱۳۶۸ در دانشگاه آزاد اسلامی تهران و سپس در برخی از شهرها شروع شد ودانشگاه جامع نیز از اواخر دهه ۱۳۷۰ به راه‌اندازی دوره‌های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته با شرح درسی اندکی متفاوت اقدام کرد.

مرحله هفتم در ادامه توسعه شتابان فناوری‌های ارتباطی و رسانه‌های شکل گرفت و موجب گسترش کمی مراکز آموزش رشته‌های ارتباطات در سراسر کشور شد. همزمان بیش از ۱۰ رشته جدید کارشناسی ارشد با بن‌مایه «ارتباطات، فرهنگ و رسانه‌ها» راه‌اندازی شدند و در دانشگاه علامه طباطبایی در سال ۱۳۹۴ گروه آموزشی مستقل روابط‌عمومی تاسیس شد.

سیر تحول روابط‌عمومی در جهان

منصور ساعی- کارشناس روابط‌عمومی: روابط‌عمومی‌ها برای دستیابی به جایگاه هنر هشتم تا امروز ۳ مرحله تکامل و تحول را پشت‌سر گذاشته‌اند. مرحله اول عاملیت مطبوعاتی؛ این مرحله در سال‌های پایانی قرن ۱۸ و مبتنی بر فلسفه «گول زدن مردم» شکوفا شد. در آن دوره، تکیه عوامل مطبوعاتی با پیروی از روش بارنام، بیشتر بر تبلیغات پر سر و صدا متکی بودکه تأکید بیش از حد بر وقایع بی‌اهمیت و مقطعی می‌کرد. این گروه بر این عقیده بودند که بکارگیری هر روشی که توجه عموم را جلب کند و در روزنامه‌ها فضای بازی در پیش‌روی مشتریان قرار دهد، مناسب است. در این مرحله، عوامل مطبوعاتی با پراهمیت نشان دادن مسائل کوچک، قلب واقعیت و پنهان کردن خبرهای بد حرف اول را می‌زد؛ یعنی روابط‌عمومی بخشی از تلاش خود را معطوف به این می‌کند که خبرهای بد و منفی به رسانه‌ها درز نکند. در این دوره غیر از مطبوعات رسانه دیگری وجود نداشت.

مرحله دوم، عناصر تبلیغاتی؛ هنگامی‌که مهارت‌های عملی عوامل مطبوعاتی با شکست مواجه شد. مرحله دوم همچون نیرویی عظیم در مسیر تکاملی روابط‌عمومی در اوایل قرن بیستم آغاز شد، مجله‌های پرتیراژ و ارزان با برجسته کردن ارتشا و فساد اجتماعی، اعمال خلاف قانون و غیراخلاقی در صنعت و تجارت را منتشر کردند و دیگر تلاش‌های عوامل مطبوعاتی برای گول زدن مردم مؤثر واقع نمی‌شد. در نتیجه مردم خواستار وضع ضوابط و قوانین دولتی جهت حمایت و حفاظت از خویش شدند. مؤسسات در این دوره سعی کردند که با رویکرد تولید انبوه اطلاعات آنچه سازمان می‌خواهد به بیرون از سازمان منتشر کنند و در واقع رویکرد اطلاع‌رسانی را پیش گرفتند و به اطلاع‌یابی توجهی نکردند.

مرحله سوم: مشاوره در باب روابط‌عمومی؛ شروع مرحله سوم را می‌توان به سال ۱۹۲۳ نسبت داد. یعنی سال که ادوارد بر نیز کتابی با عنوان «متبلور ساختن افکار عمومی» به رشته تحریر درآورد و در آن روابط‌عمومی را از عنصر تبلیغاتی و مطبوعاتی متمایز کرد.

در مرحله سوم روابط‌عمومی قادر به انتقال اطلاعات به‌دست آمده از افراد و گروه‌های مهم به مدیریت شرکت است. این اطلاعات به‌عنوان منبع و مدخل در هنگام تعیین خط‌مشی، از سوی مدیریت به کار می‌آیند و سپس روابط‌عمومی با به‌کار بردن مهارت‌های مطبوعاتی به انتقال خط‌مشی مدیریت به عموم مردم خواهد پرداخت. روابط‌عمومی در مرحله سوم برعکس عنصر مطبوعاتی در مرحله نخست به صرف وقت و هزینه درباره حوادث جنجالی و ایجاد شایعات پر سر و صدا نمی‌پردازد و سعی در پنهان کردن اخبار بد ندارد. همچنین برخلاف عنصر تبلیغاتی در مرحله دوم تنها به بسط اطلاعاتی که به‌طور مستقیم از سطوح بالاتر دریافت می‌کند، اکتفا نمی‌کند و به اینکه این‌گونه اخبار، مؤثر واقع شوند، امید نمی‌بندد.