باوجود تمام انتقاداتی که بر عملکرد مجلس شورای اسلامی در زمینه بازار سرمایه مطرح است، این ‌بار نمایندگان مجلس به دنبال آن هستند تا در طرحی جدید، گامی مثبت برای استقلال سازمان بورس بردارند. صمت در گفت‌وگو با کارشناسان بازار سرمایه نظرات آنها را درباره اهمیت و اثرگذاری این طرح جویا شده‌ است.

رئیس بورس عضو شورای پول و اعتبار می‌شود

چندی پیش محسن علیزاده، رئیس کمیته بازار سرمایه مجلس شورای اسلامی از نهایی شدن طرح اصلاح قانون اوراق بهادار در جلسه آینده کمیته بازار سرمایه مجلس خبر داد. در صورت تصویب طرح یادشده رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان عضو شورای پول و اعتبار منصوب خواهد شد. در همین حال حکم ریاست این سازمان را رئیس‌جمهوری امضا خواهد کرد. موافقان طرح یادشده اعتقاد دارند این تغییرات به‌منزله جدایی سازمان بورس از وزارت امور اقتصادی و دارایی و استقلال آن به‌شمار می‌رود. حضور رئیس سازمان بورس در جلسات هیات دولت می‌تواند تاثیری مهم در جلوگیری از اخذ تصمیمات غیرکارشناسی داشته باشد و در همین حال به حمایت از منافع سهامداران منتهی شود. 

برخی بر این باورند تصمیماتی که در جلسات شورای پول و اعتبار اخذ می‌شود، بر عملکرد بازار سرمایه نیز اثرگذار هستند؛ بنابراین حضور رئیس سازمان بورس در این جلسات و برقراری ارتباط میان بانک مرکزی و سازمان بورس، به اخذ تصمیمات صحیح و سیاست‌گذاری باتوجه به شرایط بازار سرمایه کمک خواهد کرد. البته برخی دیگر از فعالان بازار سرمایه معتقدند این اقدام آنقدرها هم موثر و کارا نیست. هرچند شاید از اخذ تصمیمات اشتباه در جلسات هیات دولت و شورای پول و اعتبار جلوگیری شود، اما در نهایت باید پذیرفت که بازار بورس کشور در موقعیت کنونی با چالش‌های جدی‌تری روبه‌رو است. کمبود پول و نقدینگی که مختص بازار سرمایه هم نیست، مانع رونق یافتن این بازار می‌شود؛ در نتیجه انتظار می‌رود در قدم نخست چالش‌های اساسی اقتصاد کشور مرتفع شود.

راهکارهایی که نتیجه‌بخش نیستند

یوسف کاووسی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت در ارزیابی طرح مجلس شورای اسلامی که با هدف ارتقای جایگاه بورس اوراق بهادار و افزایش نفوذ رئیس این سازمان در امر سیاست‌گذاری اقتصادی می‌شود، گفت: با تغییر صرف جایگاه اشخاص نمی‌توان اصلاحی ایجاد کرد. برای تثبیت و تقویت جایگاه بورس، بازار سرمایه و حفاظت از سرمایه مردم باید الزاماتی رعایت شود.

وی در ادامه افزود: لازمه بازگشت رونق به اقتصاد کشور در موقعیت کنونی پول است. با تزریق پول به بورس، این بازار تقویت می‌شود. بازارگردان‌ها نیز در صورت در اختیار داشتن نقدینگی می‌توانند صف‌های خرید را جمع و روند بازارگردانی را مدیریت کنند.

کاووسی تاکید کرد: در شرایطی که نقدینگی کافی جذب بازار سرمایه نمی‌شود، حضور رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسات شورای پول و اعتبار یا جلسات هیات دولت، آنقدرها هم نتیجه‌بخش نخواهد بود. در واقع باید اقرار کرد چالش‌های حاکم بر این بازار جدی هستند و از کمبودهای حاکم بر بازار سرمایه نشأت می‌گیرند و باید چاره‌ای برای رفع آنها اندیشیده شود. این حضور در جلسات شورای پول و اعتبار یا جلسات هیات دولت تنها می‌تواند به جلوگیری از تصویب مصوبات غیرکارشناسی منتهی شود.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: در صورتی که رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان عضو شورای پول و اعتبار انتخاب شود هم تنها یک حق رای دارد؛ در نتیجه نباید به اثرگذاری نظرات وی امید چندانی داشت. به‌علاوه آنکه همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد این بازار نیاز به تزریق پول دارد؛ اما آیا رئیس سازمان بورس می‌تواند حتی در صورت عضویت در این شورا از بانک‌ها بخواهد که به بازار بورس، سرمایه جدید تزریق کند؟

پاسخ این سوال مشخصا خیر است. شورای پول و اعتبار سازکار مشخصی دارد. هر کدام از اعضای این شورا یک حق رای دارند؛ در نتیجه نباید به اثرگذاری جدی این طرح حتی در صورت تصویب، دل بست. 

کاووسی با اشاره به تعامل نزدیک میان رئیس بانک مرکزی و رئیس سازمان بورس گفت: رئیس کنونی بانک مرکزی سابقه فعالیت چندین ساله در سازمان بورس دارد؛ بر همین اساس نیز درحال‌حاضر تعامل نزدیکی میان این دو نهاد شکل گرفته است. بنا بر آنچه گفته شد شرکت کردن در جلسه هیات دولت یا شورای پول و اعتبار مشکلی را حل نمی‌کند؛ کما اینکه درحال‌حاضر رئیس کل بانک مرکزی در جلسات هیات دولت حضور دارد، اما مگر چه میزان توان رفع مشکلات کشور را دارد؟

کاووسی گفت: درحال‌حاضر تمامی نهادهای کشور مشکل کمبود پول و ارز دارند، اما بانک مرکزی توان تامین آن را ندارد. وی با اشاره به مشخص نبودن تکلیف برجام و تاثیر آن بر عملکرد بازار سرمایه گفت: ما نمی‌دانیم در ۲ ماه آینده با چه شرایطی روبه‌رو هستیم. سیاست خارجی کشور به کدام سمت و سو می‌رود. برجام به نتیجه می‌رسد یا خیر؟ در واقع باید پذیرفت مجموعه‌ای از عوامل، اقتصاد کشور را مستاصل کرده است. در چنین شرایطی باید قبول کرد که خلاف وعده‌های رئیس‌جمهوری پیش از تحویل گرفتن ریاست دولت سیزدهم، اقتصاد و معیشت مردم به مذاکرات و برجام گره خورده است؛ بنابراین تا زمانی که چالش‌های یادشده مرتفع نشود، نمی‌توان به بهبود شرایط بورس امید داشت.

وی در پایان تاکید کرد: توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که درحال‌حاضر شاخص‌های اصلی اقتصاد کشور با چالش‌های اساسی روبه‌رو است. ما طی یک دهه گذشته با رشد منفی اقتصاد و استهلاک سرمایه روبه‌رو بوده‌ایم، تعداد جمعیت افزایش و درآمد سرانه کشور به حدود یک‌سوم کاهش یافته است. رفع این کمبودها به رفع تحریم و بهبود در تعاملات بین‌المللی ایران با سایر کشورها وابسته است. تا زمانی که این مشکلات مرتفع نشود، نمی‌توان به بهبود بازار سرمایه امید داشت.

حمایت از بازار سرمایه

مهدی سوری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت درباره طرح اصلاح قانون اوراق بهادار مجلس شورای اسلامی و انتصاب رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان عضو شورای پول و اعتبار گفت: این اقدام به‌منزله به رسمیت شناختن استقلال سازمان بورس و اوراق بهادار است. امید می‌رود به‌دنبال تصویب طرح یادشده تصمیمات مرتبط با سازمان بورس و بازار سرمایه در داخل بازار با نگاهی کارشناسی و در جهت حفظ منافع سهامداران اخذ شود. 

وی ضمن اشاره به افزایش قابل‌توجه ضریب نفوذ بورس در جامعه، این تصمیم را ضروری دانست و گفت: هرچه دیرتر برای به رسمیت شناختن و استقلال بازار سرمایه تصمیم گرفته شود، عملکرد این بازار با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: اقتصاد ما در طول سال‌های گذشته براساس بازار پولی بنا شده بود و بازار سرمایه حجم و اثرگذاری کوچکی داشت، اما درحال‌حاضر شرایط تغییر کرده است. 

در موقعیت کنونی اثرگذاری بازار سرمایه بر کلیات اقتصاد کشور به‌مراتب افزایش یافته و به‌بیانی این نهاد قابلیت رقابت با بازارهای پولی را یافته است. در چنین شرایطی ارتقای جایگاه ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار می‌تواند مانع مداخلات دولت و مجلس و همچنین اخذ تصمیمات غیرکارشناسی برای این سازمان شود. 

سوری در ادامه گفت: انتظار می‌رود همپای اصلاحات یادشده، شاهد اصلاحات ساختاری در روند سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و بهبود ساختار اداری کشور باشیم. اگر به چارت سازمانی وزارت امور اقتصادی و دارایی نگاه کنیم متوجه می‌شویم بازار سرمایه از جایگاه متناسبی برخوردار نیست. در همین حال ارکان تصمیم‌‌گیری برای بازار سرمایه از افرادی تشکیل شده‌اند که توان کارشناسی و تخصص لازم برای تصمیم‌گیری برای این حوزه را ندارند. 

وی در ادامه افزود: چنانچه اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی در یک سال اخیر را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که بسیاری از این تصمیمات فاقد مبنای کارشناسی هستند. البته قانون اجازه اظهارنظر را به نمایندگان مجلس شورای اسلامی داده است؛ با این وجود هرچه ارکان بازار سرمایه را به رسمیت بشناسیم و آن را تقویت کنیم، تاثیر مداخلات بیرونی کاهش می‌یابد.

سوری گفت: همسویی سیاست‌های پولی و مالی کشور ضروری به‌نظر می‌رسد. اقتصاد یک سیستم است و بازارهای مالی و پولی در حکم ابزارهای این سیستم عمل می‌کنند. چنانچه همسویی میان بازارهای مالی و پولی وجود نداشته باشد، کارآیی نظام اقتصادی کشور محدود می‌شود. 

وی افزود: براساس آنچه گفته شده انتظار می‌رود بازار سرمایه و پول در کنار هم و به‌صورت هماهنگ عمل کنند. در تصمیم‌گیری‌های بخش کلان اقتصاد باید آینده بازارهای مختلف هم موردتوجه قرار گیرد. البته خوشبختانه درحال‌حاضر رئیس بانک مرکزی آشنایی کاملی با بازار سهام دارد و امید می‌رود این آشنایی نقش بسزایی در هماهنگی هرچه بیشتر میان بازارهای پولی و مالی و سیاست‌های حاکم بر این دو داشته باشد.

سخن پایانی

از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که عضویت رئیس سازمان بورس در شورای پول و اعتبار مزیت‌هایی دارد؛ از جمله آنکه مانع اخذ تصمیمات غیرکارشناسی می‌شود، اما در همین حال باید تاکید کرد که بهبود عملکرد این سازمان به اصلاحات ساختاری بیشتری در اقتصاد کشور نیاز دارد؛ بر همین اساس انتظار می‌رود تصمیم‌گیران در بخش‌های مختلف دولت یا مجلس شورای اسلامی، تصمیمات خود را با مشورت فعالان و کارشناسان بازار سرمایه اتخاذ کنند.