خراسان جنوبی با بیش از هزار و ۳۰۰ نوع گیاه دارویی شناسایی شده جزو پنجمین استان کشور در این حوزه است. وجود این میزان گیاهان دارویی، مزیت و ظرفیت بزرگی در استان محسوب شده که می‌توان برنامه بلندمدتی برای توسعه این بخش از اقتصاد در استان داشت و با نگاه علمی در بخش فرآوری گیاهان دارویی نه تنها آورده اقتصادی آن را افزایش داد بلکه با معرفی صحیح گام بلندی در صادرات این محصولات باارزش برداشت. کمک گرفتن از شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارتقای صنایع وابسته به گیاهان دارویی می‌تواند خود چراغ راهی برای توسعه این بخش از اقتصاد و افزایش اشتغال در این حوزه در استان باشد.مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی گفت: مشکل اساسی که در حوزه گیاهان دارویی در کشور با آن مواجه هستیم تولید نبوده بلکه موضوع فرآوری، بازاریابی، معرفی صحیح و ارزآوری در این بخش می‌باشد که از آن غافل مانده و در این بخش به خوبی عمل نشده است.محسن پویان در گفت‌وگو با مهر با اشاره به اهمیت فرآوری گیاهان دارویی و استخراج اسانس و امکان ایجاد ارزش افزوده این حوزه افزود: فرآوری گیاهان دارویی با انجام کارهای پژوهشی و تحقیقات علمی میسر است.

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی به موقعیت جغرافیایی مناسب استان برای رشد گیاهان دارویی بسیار باارزش در این منطقه تأکید کرد و گفت: بر اساس تحقیقات صورت گرفته در استان هزار و ۳۰۰ نوع گیاه دارویی شناسایی شده که حدود ۷۰ درصد آنها استفاده صنعتی دارد اما متأسفانه با کم توجهی به مسئله فرآوری این گیاهان سهم استان از فرآوری گیاهان دارویی بسیار اندک است.

پویان با بیان اینکه خوشبختانه تا حدودی مردم به خواص درمانی و دارویی گیاهان دارویی آشنایی یافته و نسبت به داروهایی شیمیایی تمایل بیشتری برای مصرف آنها دارند، بیان کرد: بنابراین سرمایه‌گذاری در این بخش خود می‌تواند نوید بخش رشد اشتغال و توسعه اقتصاد در استان باشد.

صدور ۲۶ مجوز فعالیت واحد بسته‌بندی

حسینی، مدیر توسعه بازرگانی و صنایع سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در این رابطه اظهارکرد: فرآوری گیاهان دارویی در استان فقط به صورت بسته‌بندی و تولید عرقیات صورت می‌پذیرد.وی با اشاره به اینکه تاکنون در استان ۲۶ مجوز فعالیت برای واحدهای بسته‌بندی و تولید عرقیات گیاهان دارویی صادر شده است، تصریح کرد: ظرفیت تولید این واحدها ۹ هزار و ۳۸۲ تن است.حسینی افزود: میزان اشتغال این واحدها در استان ایجاد ۵۰۹ فرصت شغلی بوده است.

وی مهم‌ترین مشکل سد راه فرآوری گیاهان دارویی در استان را تسهیلات بانکی برای تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش واحدها برشمرد و گفت: برای اینکه واحدهای فرآوری گیاهان دارویی بتوانند مواد اولیه مورد نیاز خود را خریداری کنند بدون شک نیاز به سرمایه دارند که از طریق پرداخت به موقع تسهیلات دولت می‌تواند به این بخش کمک کند.

گسترش در عرصه‌های زراعی

علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در ادامه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: با توجه به شرایط کم آبی و خشکسالی کشت گیاهان دارویی در مراتع ریسک بالایی داشته و عایدی چندان مناسبی را برای مردم محلی نخواهد داشت بنابراین باید کشت گیاهان دارویی در عرصه‌های زراعی گسترش یابد.

وی ادامه داد: کاشت گیاهان دارویی و گسترش این گیاهان با توجه به اقلیم هر منطقه می‌تواند در سودآوری برای بهره برداران مؤثر باشد.

نصرآبادی خاطرنشان کرد: در طرح الگوی کشت، کاشت گیاهان دارویی مانند رویشگاه‌های آنغوزه بر اساس میزان سازگاری تمرکز شده است.

رویش ۴۰ گونه گیاه در عرصه‌های طبیعی

رمضانی، رئیس اداره بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در این رابطه به مهر گفت: حدود ۱۰ درصد مراتع استان رویشگاه گیاهان دارویی بوده و حدود ۴۰ گونه گیاه دارویی در سطح عرصه‌های طبیعی استان رویش دارد. وی بیان کرد: شاخص‌ترین گونه‌های گیاهان دارویی که مراتع استان رویشگاه آنها می‌باشد، عبارتند از آنغوزه شیرین، آویشن، کندل که برنامه‌های احیا و توسعه رویشگاه آنها در قالب طرح‌های مدون بهره‌برداری و مرتعداری به صورت مشارکتی هر ساله انجام می‌شود.

رمضانی افزود: برداشت گیاهان دارویی به روش سنتی محدودیت دارد و پایداری این گونه‌ها را با مشکل مواجه می‌کند. بهره‌برداری باید بر اساس قراردادهای منطبق با قوانین و سیاست گزاری‌ها صورت گیرد.

لزوم برجسته‌سازی نقش منابع طبیعی

رئیس اداره بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه یکی از اهداف کشورهای در حال توسعه دستیابی به رشد اقتصادی پایدار بوده و در این راستا شناخت عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی اهمیت ویژه‌ای دارد، یادآور شد: تجارت خارجی و صادرات در اقتصاد کشورها از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار بوده و یکی از اهداف اصلی در برنامه‌های اقتصادی کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود.

رمضانی افزود: متکی بودن بر درآمدهای نفتی و تأثیرپذیری درآمدها از مسائل سیاسی و اقتصادی جهان، آسیب‌پذیری اقتصاد کشور را موجب شده و یکی از راه‌های مقابله با این چالش توسعه تولیداتی بوده که ضمن بهبود وضع اقتصادی داخلی سبب افزایش صادرات غیر نفتی شود.

وی ادامه داد: این امر ضرورت توجه به نقش منابع طبیعی در ایجاد بستر مناسب جهت توسعه صادرات را برجسته‌تر می‌سازد.

قطب تولید گیاهان دارویی ارگانیک

رئیس اداره بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه رویکرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی و تأکید سازمان بهداشت جهانی در جایگزینی مواد طبیعی به جای مواد شیمیایی موجب توجه بیشتر، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی جهت کشت و تولید انبوه گیاهان دارویی در سطوح صنعتی و استفاده از آن در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی شده است، اضافه کرد: گیاهان دارویی، منابع طبیعی ارزشمندی هستند که امروزه مورد توجه کشورهای پیشرفته جهان قرار گرفته و به عنوان مواد اولیه جهت تبدیل به داروهای بی‌خطر برای انسان تلقی می‌شوند.رمضانی گفت: تنوع آب و هوایی زیاد (از مجموع ۱۴ اقلیم موجود در جهان ۱۱ اقلیم آن در ایران وجود دارد) در ایران توان بسیار خوبی را برای وارد شدن به بازار تجارت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به وجود آورده است.وی متذکر شد: استان خراسان جنوبی با مساحتی بیش از ۱۵ میلیون هکتار و شرایط ویژه اقلیمی می‌تواند به عنوان قطب تولید گیاهان دارویی ارگانیک در کشور مطرح شود و سهم قابل توجهی از صادرات گیاهان دارویی را به خود اختصاص دهد.وی خاطرنشان کرد: توسعه و بهره‌برداری اصولی از گیاهان دارویی استان با عنایت به شرایط آب و هوایی تولید گیاهان دارویی با ماده مؤثره زیاد می‌تواند سهم زیادی در تأمین معیشت بهره برداران محلی داشته باشد و در خصوص بهره‌برداری صحیح از طریق حضور کارشناسان فنی در فصل برداشت گیاهان دارویی در عرصه‌های رویشگاهی آموزش‌های لازم به بهره برداران محلی داده می‌شود.

توجه به کشت نشائی گیاهان دارویی

شایسته، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز اظهارکرد: رویکرد وزارت جهاد کشاورزی توسعه کشت گیاهان کم‌آب‌بر به‌ویژه گیاهان دارویی به عنوان یک طرح ملی است.وی بیان کرد: با توجه به خشکسالی‌ها و همچنین کمبود آب در استان کشت نشایی گیاهان دارویی در دستور بوده و سالانه ۲.۵ میلیون نشا در استان تولید می‌شود.مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه درحال‌حاضر فرآوری گیاهان دارویی استان تنها در حد عرق‌گیری و بسته‌بندی است، افزود: درحال‌حاضر سالانه ۲۰ درصد گیاهان دارویی تولید شده در استان به ارزش ۲۹ میلیارد تومان فرآوری و بسته‌بندی می‌شود.

سخن پایانی

ایران در زمینه گیاهان دارویی دارای پتانسیل‌های خاص بوده که کمتر مورد توجه و استفاده مناسب قرار گرفته است. طبق آمار منتشر شده، در ایران ‌هزار و ۳۰۰ گونه منحصر به فرد گیاهی وجود دارد. اما از آنجا که این مهم چه به لحاظ درمانی و چه به لحاظ اقتصادی کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ بنابراین سهم ایران در تجارت جهانی گیاهان دارویی کمتر از ۲۰ درصد است، در حالی که طبق آمار جهانی ۸۰ درصد مردم جهان در حال حاضر برای درمان، از گیاهان دارویی استفاده می‌کنند. گیاهان دارویی و صنعتی که عمدتا در زیر گروه زراعت و باغبانی قرار می‌گیرند، یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی کشور ازگذشته‌های دور تاکنون به‌شمار می‌آید.