برآورد سازمان ملل این است که برای غلبه کردن بر چالش آب و بهبود مدیریت آب در جهان، باید اقدامات شتابان‌تر و با سرعت بیشتری انجام شود و اگر با وضع موجود پیش رویم، بحران آب تشدید خواهد شد. برای کشوری مانند ایران که شاید در بین تمام کشورهای جهان، استثنایی‌ترین وضعیت را از نظر منابع آب دارد، ضرورت این تغییرات پرشتاب، بیش از سایر کشورها احساس می‌شود. موضوع مدیریت منابع آب یک موضوع چندبخشی و میان‌رشته‌ای است. بخش‌های شرب، بهداشت، صنعت و کشاورزی در این موضوع درگیر هستند. علاوه بر این، گروه‌های مختلفی از سطح حکومت تا مردم و هرکسی که با مسئله آب درگیر است، باید با یکدیگر همکاری کنند. بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و به‌ویژه حفر چاه‌های غیرمجاز نه‌تنها مشکل کم‌آبی کشور را تشدید کرده، بلکه عواقبی نظیر فرونشست دشت‌ها و آلودگی منابع آب‌های زیرزمینی را نیز به‌همراه داشته است. با افزایش جمعیت به‌طورطبیعی میزان سرانه آب کاهش می‌یابد؛ در حالی که منابع تجدیدشونده ما ثابت و ممکن است، در نهایت با انجام طرح‌های نمک‌زدایی آب دریا، یک تا ۲ میلیارد به منابع آبی کشور اضافه شود. اگر کشوری در شرایط اقلیمی ایران حداکثر ۴۰ درصد از منابع آب را استفاده کند، در وضعیت عادی است و استفاده بیش از آن ما را وارد مرحله تنش آبی می‌کند. به‌طورطبیعی، ۶۰ درصد باقیمانده منابع آب تجدیدپذیر سهم محیط‌زیست و اکوسیستم‌ها است و باید در اختیار طبیعت برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی، حیات تالاب‌ها و رودخانه‌ها قرار گیرد. در شرایط کنونی، ما به‌جای ۴۰ درصد، حدود ۸۳ درصد از منابع آب تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم!

انتقال و شیرین‌سازی آب دریا

هاشم امینی، مدیرعامل شرکت مهندسی آبفای کشور با تاکید بر سیاست دولت مبنی بر انتقال آب دریا و شیرین‌سازی آن برای مصارف شرب گفت: در کل کشور حدود ۹۹.۹ درصد جمعیت شهری و حدود ۸۷ درصد جمعیت روستایی زیرپوشش آب شرب بهداشتی قرار دارند و هم‌اکنون تعداد ۱۰۵پروژه آب‌شیرین‌کن با ظرفیت ۶۷۲ هزار و ۴۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز در حال ساخت و بهره‌برداری است. به‌گزارش آبفای کشور، مدیرعامل شرکت مهندسی آبفای کشور بااشاره به کمبود آب شرب در استان کرمان درباره اقدامات انجام‌شده اضافه کرد: آغاز طرح آبرسانی به شهر رفسنجان از خط آبرسانی از خلیج‌فارس و بهره‌برداری آن تا پایان امسال به‌میزان ۵ میلیون مترمکعب در سال، آغاز طرح آبرسانی به شهر کرمان از خط آبرسانی از خلیج‌فارس و افتتاح آن در آینده نزدیک به‌میزان ۲۵ میلیون مترمکعب در سال، آغاز عملیات اجرایی آبرسانی به شهر برابر از سد شهیدان امیر تیموری به‌میزان ۱۰۰ لیتر در ثانیه از طرح‌های در دست اقدام صنعت آب و فاضلاب کشور برای تامین آب شرب مورد نیاز استان کرمان است.او درباره۱۰ پروژه آبرسانی قابل‌افتتاح در دهه فجر امسال گفت: تامین آب شرب ۲۰ روستا در چارچوب طرح جهاد آبرسانی و رفع تنش آبی ۵۱ روستا توسط شرکت آب و فاضلاب استان کرمان و تامین اضطراری آب شهر زرند، مهم‌ترین طرح‌های عمرانی حوزه آب شرب در استان کرمان است که در دهه فجر امسال به‌بهره‌برداری می‌رسد.

امینی بااشاره به طرح‌های بهربرداری‌شده در استان کرمان گفت: آبرسانی به ۱۰۳ روستا با جمعیت ۸۷ هزار و ۷۰۶ نفر در سطح استان کرمان، فاز اول تصفیه‌خانه فاضلاب شهر سیرجان با ظرفیت ۳۰۰ لیتر بر ثانیه، تصفیه‌خانه آب شهر نگار، تامین اضطراری آب شهرهای کرمان و رفسنجان، توسعه خط انتقال آب و شبکه توزیع به طول ۳۷۰ کیلومتر در سطح استان، بازسازی شبکه توزیع و خط انتقال آب به طول ۳۳۱ کیلومتر در سطح استان کرمان، طرح‌هایی هستند که تاکنون به بهره‌برداری رسیده‌اند.

کاهش ورودی مخازن سدهای کشور

فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب بااشاره به وضعیت مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا ۳۰ دی اظهار کرد: میزان ورودی به سدهای کشور در سال آبی گذشته ۶.۹۳ میلیارد مترمکعب بوده که اکنون این میزان ۶.۱۸ میلیارد مترمکعب رسیده و نشانگر ۱۱ درصد کاهش نسبت به سال گذشته است. به‌گزارش شبکه خبری آب ایران، وی درباره خروجی سدهای کشور نیز گفت: خروجی سدهای کشور از ۶.۲۳ میلیارد مترمکعب در سال آبی گذشته به حجم ۷.۶۲ میلیارد مترمکعب رسیده که نشانگر رشد ۲۲ درصدی میزان تامین مصارف از محل سدها نسبت به سال گذشته است. قاسم‌زاده موجودی مخازن سدهای کشور را در تاریخ ۳۰ دی ۱۴۰۲ با ۴۱ درصد پرشدگی، معادل ۲۰.۲۶ میلیارد مترمکعب خواند و بیان کرد: این میزان در سال گذشته ۱۹.۸۰ میلیارد مترمکعب بوده که نشانگر 2 درصد رشد نسبت به سال گذشته است. سخنگوی صنعت آب کشور، درصد پرشدگی سدهای پایتخت را ۱۴ درصد خواند و خاطرنشان کرد: حجم مخازن سدهای تهران تا ۳۰ دی ماه با افزایش 5 درصدی روبه‌رو بوده است. مجموع ۱۳ سد مهم حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز حدود ۲۷ درصد پرشدگی دارد که نسبت به سال آبی گذشته 4 درصد کاهش داشته است.

سرانه بالای مصرف آب تهرانی‌ها

محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، از مصرف ۲۳ درصد آب شرب کشور در این استان خبر داد و گفت: مشترکان استان تهران سالانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب و مشترکان شهر تهران سالانه ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کنند.

وی بااشاره به محدودیت‌های منابع آبی استان تهران، طولانی شدن دوره خشکسالی از 2 سال به 4 سال و رشد ۳۳ درصدی مشترکان آب استان تهران، تصریح کرد: باوجود آب کمتر، شمار مصرف‌کنندگان آب بیشتر شده، اما با این حال، حتی آب شرب یک واحد مسکونی نیز قطع نشده است.

اردکانی متغیر نیروی انسانی را در جبران کمبود منابع آبی تهران تعیین‌کننده خواند و گفت: بانظر به آنکه تمامی متغیرهای تامین آب در استان تهران در یک دهه اخیر ثابت بوده، اما متغیر نیروی انسانی کمبودها را جبران کرده و تقاضای مصرف مدیریت شده است.

وی با این حال، میزان مصرف آب شهروندان تهرانی را فراتر از الگوی مصرف دانست و افزود: هر شهروند تهرانی در شبانه‌روز ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند، این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته که از میانگین بارندگی بالاتری در مقایسه با ایران برخوردار هستند، سرانه مصرف هر شهروند ۱۷۰ لیتر در شبانه‌روز است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران همچنین استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای و انتشار محتواهای تولیدشده در گروه‌ها و فضاهای اجتماعی اثرگذار را مهم خواند و افزود: افزون ‌بر ظرفیت‌های رسانه‌ای، نباید از ظرفیت فضای مجازی نیز غافل شد و روابط‌عمومی باید با تولید محتواهای هنرمندانه و بدیع، برای پیام‌های مصرف بهینه آب گوش شنوا پیدا کند.

اردکانی تصریح کرد: چنانچه محتواهای تولیدی و پیام‌ها هنرمندانه باشند و مورد پذیرش مردم قرار گیرند، واکنش درخوری از مصرف‌کنندگان خواهیم گرفت و اگر بتوانیم در این زمینه، ۱۰ درصد در مصرف مشترکان اثرگذار باشیم، به اندازه 2برابر سد لتیان یا بیش از ۳۰۰ حلقه چاه از هدررفت آب جلوگیری خواهیم کرد.

تنشی در تامین آب نخواهیم داشت

وزیر نیرو با بیان اینکه تلاش می‌شود کوچک‌ترین تنشی در تامین آب شرب کشور رخ ندهد، گفت: بر همین اساس، فهرست پروژه‌ها مشخص و اعتبارات این مهم به‌صورت ۱۰۰درصد پیش‌بینی شده است.

به‌گزارش ایرنا از وزارت نیرو، علی‌اکبر محرابیان در شصت‌ودومین نشست مدیران ارشد بخش آب کشور درباره طرح‌های آبرسانی افزود: شرایط بارشی کشور به‌شکلی است که تا امروز با کاهش بارندگی مواجهیم.

وی خاطرنشان‌کرد: پیشبرد پروژه‌ها طبق جدول زمان‌بندی روزبه‌روز پیگیری و نظارت می‌شود. در عین حال، آگاه‌سازی و همراه کردن مردم لازم و ضروری است و باید به‌گونه‌ای مدیریت کرد که مصارف مازاد حذف و در مصرف آب صرفه‌جویی شود.

از آبیاری فضای سبز با آب شرب جلوگیری شود

وزیر نیرو بااشاره به اینکه در برخی مناطق و شهرها از آب شرب برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود، گفت: در برنامه هفتم، حکم بسیار مهمی در این‌باره آمده است و براساس آن، مدیران‌عامل باید در عمل به قانون، جلوی این‌گونه بدمصرفی‌ها را بگیرند.

وی ۲ شیوه مدیریت آب را مورداشاره قرار داد و بیان‌ داشت: بخش نخست مدیریت بر اجرای طرح‌ها و پروژه‌های سازه‌ای شامل طرح‌های اولویت‌دار و بخش دیگر مدیریت بر منابع آب از نوع نرم‌افزاری است.

وزیر نیرو موضوع آب را یک مسئله و امر جدی دانست و افزود: مدیریت آب امروز یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت است و باید مدیریت آب را به‌طورعلمی، حساب‌شده و طبق برنامه، با رعایت قانون، عدالت و شفافیت مدنظر داشته باشیم.

محرابیان با بیان اینکه مدیریت همزمان آب و برق همان تجلی قانون‌گرایی، عدالت و شفافیت است، خاطرنشان‌ کرد: به‌عنوان‌مثال، پروانه‌ای برای کشاورز صادر شده است و در یک آبخوان مشترک، کشاورزان و مصرف‌کنندگان متعدد وجود دارند که باید با رعایت قانون و عدالت و شفافیت، آب برداشت شود؛ اما براساس سنجش‌ها و راستی‌آزمایی، در عمل مشاهده کردیم که عده‌ای کمتر از حق‌شان استفاده و عده‌ای به حقوق دیگران به‌ شدت تجاوز کرده‌ بودند.

وی ادامه داد: کشاورزان قشری شریف، متدین و پایبند به شرع و اصول هستند که می‌توان به‌راحتی این قشر را در ارتباط با برداشت‌های نامتعارف اقناع کرد. سرمایه کشاورز علاوه بر زمین، آب و آبخوان است که در صورت اقناع‌سازی، خود حفاظت از سرمایه خود را از ما مطالبه خواهد کرد. وزیر نیرو اضافه کرد: اگر در اثر بی‌توجهی، منابع آبی از دست برود، به‌سادگی قابل‌بازگشت نخواهد بود. محرابیان با بیان اینکه با افزایش تقاضا و شرایط آبی و اقلیمی خاص، راهکارهای متعدد در دستور کار قرار می‌گیرد، گفت: براین‌اساس برنامه‌ای مدون در دستور کار وزارت نیرو است، به‌طوری‌که یک روز و یک ساعت در بخش آب و فاضلاب و برق خارج از برنامه قرار ندارد و بسیاری از این برنامه‌ها نیاز به قانون و یا برنامه پنج‌ساله یا اعتبار، مصوبه و بخشنامه داشته‌اند که تهیه شده و گام‌به‌گام طبق برنامه در حال پیشرفت است.

وزیر نیرو، همچنین تامین آب بخش صنعت و اجرای بند (ع) تبصره ۸ قانون بودجه را برشمرد و گفت: با اجرای این بند می‌توان در نقاطی که با کمبود آب مواجهیم، بدون تعرض به آب شرب و کشاورزی، آب قابل‌توجهی را برای صنایع تامین کنیم. محرابیان به پیشبرد طرح‌های اولویت‌دار اشاره کرد و ادامه داد: ۳۳ درصد پروژه‌ها طبق جدول زمان‌بندی در حال اجرا هستند و اجرایی‌کردن این پروژه‌ها در زمان‌های تعریف‌شده، یکی از مطالبات وزارت نیرو از مناطق استانی است که در این رابطه جلسات متعدد به‌صورت‌پیوسته در حال برگزاری است و منابع مالی متناسب با اجرا و پیشبرد پروژه‌ها تزریق خواهد شد.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده و مشکلات تامین آب، یکی از مهم‌ترین اقدامات، اطلاع‌رسانی درست از شرایط آبی کشور و کارهای انجام‌شده توسط صنعت آب است؛ در این صورت می‌توان با فرهنگ‌سازی نسبت به ساماندهی مصرف نیز اقدام کرد. در بخش اطلاع‌رسانی، باید واقعیات به مردم گفته شود و گزارش‌دهی درست، از جمله وظایف مدیران این صنعت است.