استان سمنان در زمره مهم‌ترین استان‌های معدنی کشور محسوب می‌شود اما موانع سرمایه‌گذاری به‌خصوص تامین آب، باعث شده تا این ظرفیت‌های عظیم، مغفول باقی بمانند. ۴۲ نوع ماده معدنی در استان سمنان وجود دارد و این توان بزرگ سبب شده تا از سمنان به‌عنوان یکی از قطب‌های معادن کشور، نام‌برده شود. درباره ظرفیت‌های عظیم معدنی این استان تنها ذکر دو نکته که نصف گچ کل کشور از شهرستان سرخه و ۲۰ درصد کرومیت ایران از روستای نظرآزمایید در شهرستان میامی استحصال می‌شود.سالانه ۱۰ میلیون تن فقط گچ از معادن استان سمنان استحصال می‌شود و این میزان در سنگ آهن یک و نیم میلیون تن است از سوی دیگر بوکسیت، گوگرد، نمک، مس، روی، منگنز حتی طلا و فیروزه و … در زمره دیگر معادن مهم استان محسوب می‌شود.

ظرفیت‌های معدنی استان سمنان

درباره معادن استان سمنان همچنین باید گفت یک خط فرضی این استان را به دو قسمت تقسیم کرده است بخش غربی بیشتر معادن مصالح و گچ، آهک و … شامل می‌شود و در شرق استان بیشتر معادن فلزی هستند مانند کرومیت، مس، روی، بوکسیت و… اما نه تنها در جغرافیا بلکه در توسعه نیز معادن استان دچار عدم توازن است. تا پایان سال ۱۴۰۰ از سوی مسئولان صمت استان سمنان اعلام شد که معادن استان برای نزدیک به 6 هزار نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند که این خود گواه عدم توانمندی ما در بهره‌گیری از معادن و ظرفیت‌های موجود بخش معدنی در اشتغال استان سمنان است همچنین بیش از ۶۶۰ معدن دارای پروانه در استان سمنان وجود دارد که میزان سرمایه‌گذاری در آنها طبق برآوردهای انجام‌شده تا پایان سال ۱۴۰۰ بالغ‌بر ۱۳ و نیم هزار میلیارد ریال بوده است. وبسایت صمت استان سمنان درباره ظرفیت‌ها و توانمندی‌های معدنی استان سمنان نوشته است: سمنان دارای رتبه اول ازنظر تولید گچ، نمک، سلستین و زئولیت، رتبه دوم در تولید سولفات سدیم، رتبه سوم در تولید زغال‌سنگ و کرومیت و یکی از سه استان برتر کشور در تولید زغال‌سنگ است همچنین ۹۵ درصد سلستین، ۹۵ درصد زئولیت، ۲۰ درصد کرومیت، ۴۰ درصد سولفات سدیم کشور از معادن استان سمنان استخراج می‌شود.

فرآوری اهمیت دارد

رئیس سازمان صمت استان سمنان که دوهفته‌ای می‌شود در این مسند حضور دارد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه ۴۲ ماده معدنی کشف‌شده در معادن استان وجود دارد که باعث شده سمنان در زمره استان‌های خوب معدنی کشور باشد، گفت: ۳۲ نوع پروانه ماده معدنی در استان سمنان وجود دارد.

یادگار احمدی بابیان اینکه متأسفانه یکی از مشکلات معادن استان این است که راه برای فعالیت‌هایشان بسته‌شده و می‌بایست از طرق مختلف احیای معادن استان در دستور کار قرار گیرد، بیان کرد: خوشبختانه ظرفیت خوبی در زمینه معادن استان وجود دارد که می‌بایست از آن بهره‌گیری کرد.معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار سمنان نیز درباره ظرفیت‌های معدنی استان بیان کرد: یکی از مسائلی که در زمینه معادن استان اهمیت دارد، فرآوری است که در این استان ده واحد فرآوری معدنی راه‌اندازی شده اما اصلا کافی نیست چراکه این استان دارای ظرفیت‌های عظیم معدنی است.محمدرضا صادقی بابیان اینکه باوجود فعالیت بیش از ۶۰۰ معدن در استان سمنان می‌بایست تعداد واحدهای فرآوری معدنی به ۶۰ تا ۷۰ مورد برسد، بیان کرد: رشد چند برابری فرآوری در حوزه معادن از مهم‌ترین رویکردهای اقتصادی در استان محسوب می‌شود.

کارشناس حوزه معادن در گفت‌وگو با مهر، ضمن بیان اینکه در استان سمنان ظرفیت معدنی بسیار وجود دارد اما مشکل بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها است، گفت: موانع متعددی بر سر راه سرمایه‌گذاری معدنی و فرآوری تولیدات معدنی در طبیعتا اشتغال‌زایی معادن استان وجود دارد که نخستین آنها آب و بحران خشکسالی است.

محمود رمضانی بابیان اینکه کم‌آبی نخستین موضوعی است که سرمایه‌گذاران بخش معدنی استان سمنان را فراری می‌دهد، بیان کرد: نمی‌توان در استانی ۱۰۰ واحد، داشته‌های قابل سرمایه داشت اما در مقابل آن ۱۰ واحد آب و زیرساخت را مهیا نکرد و انتظار هم داشت که سرمایه‌گذاران در این بخش ورود کنند؛ بنابراین نحوه برخورد مسئولان ما در زمینه تامین آب موردنیاز معادن نامناسب بوده است.وی بابیان اینکه مسئولان استان سمنان سال‌ها است که در انتظار تامین هزاران میلیارد تومان اعتبار برای انتقال آب به سمنان هستند اما یک‌دهم همین وقت و انرژی و هزینه را اگر برای پساب‌های شهری یا کاهش سهم کشاورزی از آب گران بهای استان سمنان می‌کردند، تا امروز آب موردنیاز واحدهای فرآوری معادنی استان تامین می‌شد.

سرمایه‌گذاری معدنی و مشکلات آن

این کارشناس بابیان اینکه دومین مشکل بزرگ پیش پای سرمایه‌گذاری معدنی و سپس اشتغال در این حوزه، بروکراسی اداری پیچیده و کند است، تاکید کرد: فرآیندهای اداری در معادن استان سمنان آنقدر اذیت‌کننده است که سرمایه‌گذاران پشیمان می‌شوند برای مثال عدم واگذاری اختیار استعلام‌ها در شهرستان‌ها (هرچند در حرف صورت گرفته اما عملا شاهد آن نیستیم و هیچ شهرستانی بدون اجازه مرکز آب نمی‌خورد) به معطلی سرمایه‌گذاران انجامیده است.  رمضانی بیان کرد: موضوع سوم موانع تولید و معادن است که متاسفانه عزم کافی برای آن نیز وجود ندارد برای مثال یک مورد را می‌توان نام برد در شهرستان شاهرود معدن سنگ لاشه‌ای وجود دارد که سال‌ها بعد از اخذ پروانه متوجه می‌شود که مسیر دسترسی او زمین برای توسعه فاز دوم شهرک صنعتی شاهرود داده شده است! یعنی در واقع راه این معدن به شهرک صنعتی بخشیده شده است. وی ادامه داد: این معدن امروز برداشت سنگ لاشه دار اما راه برای انتقال برداشت‌هایش ندارد بنابراینسوال ما از مسئولان این است که آیا این معدن دار باید هلیکوپتر کرایه کند تا محصول خود را انتقال دهد؟ عجیب‌تر اینکه همین معدن کار استان سمنان که سرمایه‌گذاری کرده تا اشتغال و تولید ایجاد کند ماه‌ها است در حال دوندگی است تا بتواند همین مشکل را رفع کند اما موفق نشده است. این مشت نمونه خروار وضعیت معادن استان سمنان است و برخورد با سرمایه‌گذاران است.

آب و بحران خشکسالی

یک کارشناس اقتصادی نیز بابیان اینکه کمبود آب مهم‌ترین مانع توسعه معدنی و اشتغال آن در استان سمنان است، گفت: کشاورزی ۹۰ درصد آب گران بهای استان سمنان را مصرف می‌کند آن‌هم کشاورزی کم‌بهره‌ای که سال‌به‌سال از کیفیت و کمیت تولیداتش کاسته می‌شود از سوی دیگر چهار درصد تنها برای صنعت و معدن باقی می‌ماند و شش درصد را هم مردم استفاده می‌کنند یعنی عملاً حتی یک درصد آب استان هم سهم معادن نیست. رضا ابوالقاسمی بابیان اینکه دومین معضل استان در بخش معادن و عدم توفیق در اشتغال آن، عدم شناخت مسئولان از سرمایه‌گذاران و همچنین عدم شناساندن ظرفیت‌های استان است به‌عبارت‌دیگر ما یک گروه رایزن اقتصادی سرمایه‌گذاری که بتواند داشته‌های استان را معرفی کند نداریم، بیان کرد: مسئولان ما هنوز هم نمی‌دانند که سرمایه‌گذار انواعی دارد و بنابراین هر نوع از سرمایه‌گذار را به یک نحو خاص می‌بایست جذب کرد. وی بابیان اینکه سرمایه‌گذاران امروز نگاه حرفه‌ای‌تری دارند و اگر زمانی در سه منتظر بازگشت یک برابر و در پنج سال انتظار سود دو برابر سرمایه‌گذاری شأن داشتند امروز سرمایه‌گذاران ظرف یک سال انتظار سود دو برابری دارند بنابراین جذبشان سخت‌تر هم شده است، افزود: درست در همین اثنی که جذب سرمایه‌گذار سخت‌تر هم شده، ما حتی یک اکیپ رایزن سرمایه‌گذاری در بخش معدن در استان سمنان نداریم.

سهم معادن از آب استان سمنان

علی تشنه‌دل که سه سال رئیس صمت استان سمنان بود نیز ضمن تأیید این موضوع به مهر، گفت: میانگین آب بخش صنعت معدن در کشور شش درصد است یعنی ما در استان سمنان دو درصد از میانگین آب موردنیاز این بخش نیز عقب‌تر هستیم! بنابراین آب مانع بزرگی بر سر راه استقرار واحدهای فرآوری در استان است. مسئولان ارشد استان سمنان اما اعتقاددارند وضعیت آن‌قدرها هم بد نیست چراکه استاندار سمنان در گفت‌وگو با خبرنگاران، بابیان اینکه ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم تا مهرماه امسال ۶۳۴ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در بخش معادن استان صورت گرفته است، گفت: در کنار این موضوع، تسهیلات تبصره ۱۶ و ۱۸ اشتغال و تولید نیز به واحدهای تولیدی و فرآوری و بخش معدن استان پرداخت‌شده است.سید محمدرضا هاشمی بابیان اینکه سالانه بالغ‌بر ۲۲ میلیون تن مواد معدنی از معادن استان استخراج می‌شود و این استان توانسته رتبه پنجم کشور را ازلحاظ معادن داشته باشد که نشان از ظرفیت‌های خوب استان دارد، تاکید کرد: ذخیره قطعی معادن این استان حدود ۶۰۰ میلیون تن برآورد می‌شود همچنین طبق گفته کارشناسان صنعت معدن، ذخیره احتمالی معادن استان نزدیک به یک میلیارد تن است.

سخن پایانی

روستای فرومد در شرقی‌ترین نقاط استان سمنان ۲۰ درصد کل کرومیت ایران را در درون خود دارد اما تنها کافی است بدانیم که این ظرفیت عظیم حتی همین یک روستای فرومد را هم نتوانسته توسعه بدهد و بیکاری را از آن رفع کند این دقیقا همان حالتی است که بر معادن استان سمنان حاکمیت دارد.یعنی معادن پر ظرفیت و عظیم اما مغفولی که نه برای آن سرمایه‌گذار پیدا می‌شود و نه جذابیت‌های سرمایه‌گذاری برای آن بیشتر می‌شود. اهمیت این غفلت از ظرفیت‌ها زمانی بیان می‌شود که به گفته کارشناسان به‌کارگیری یک هزار میلیارد تومان سرمایه در بخش معادن استان می‌تواند یک درصد بیکاری این استان را کاهش دهد.