ایران به‌دلیل تحریم‌ها در حال طی کردن یکی از سخت‌ترین دوران است، با این وجود متخصصان داخلی همواره تلاش خود را کرده‌اند تا طرح‌ها و اقدامات توسعه بر زمین نماند. به‌عنوان‌مثال افتتاح فاز ۱۱ پارس‌جنوبی پس از ۲۰ سال آن هم به‌دست متخصصان داخلی نمونه آشکار آن است. آنچه در ادامه می‌خوانید، گریزی به مهم‌ترین طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی در صنعت نفت، آب و برق است.

به‌گزارش مهر، تولید ۳ برابری میادین مشترک نسبت به میادین مستقل در کشور اتفاق افتاد و محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در این زمینه گفت: ۸۶ درصد میادین مشترک در اروندان است که نسبت تولید میادین مشترک نسبت به میادین مستقل ۳ به یک است. به‌عبارتی  3برابر نفت از میادین مشترک تولید می‌کنیم و یک‌برابر از میادین مستقل طرحی که شرکت ملی نفت ایران عهده‌دار آن و ثمره آن، تولید روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب گاز بوده است.

بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی را می‌توان مهم‌ترین دستاوردهای صنعت نفت عنوان کرد، پروژه‌ای که پس از ۲۲ سال به‌ثمر نشست، تولید اولیه فاز ۱۱ گاز پارس‌جنوبی روزانه ۱۵میلیون مترمکعب گاز که تا ۵۶ میلیون مترمکعب در گام‌های بعدی افزایش می‌یابد، همچنین تولید ۵۰ هزار بشکه میعانات گازی، یک تن گوگرد در شبانه‌روز از دیگر ویژگی‌های فاز ۱۱ پارس‌جنوبی است. پروژه‌ای که طی ۲۰ ماه گذشته با تلاش شرکت‌های ملی نفت ایران، نفت و گاز پارس، پتروپارس، مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی و… با پشتیبانی دولت به‌بهره‌برداری رسید، ارزش قرارداد توتال در فاز ۱۱ حدود ۴.۸ میلیارد دلار بود که این شرکت به‌دلیل تحریم‌ها در سال ۹۷ از توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی خارج شد، اما با توان متخصصان داخلی به‌بهره‌برداری رسید و به‌گفته وزیر نفت درآمد ۵ میلیارد دلاری دارد.

بهره‌برداری از میادین نفتی سپر و جفیر هم منجر به افزایش تولید نفت از میادین نفتی ایران است که در استان خوزستان و در فاصله ۳۰ کیلومتری از شرق میدان آزادگان مستقر است. ذخیره درجای نفت خام این میدان برابر ۲.۱ میلیارد بشکه برآورد شده و ظرفیت تولید نفت خام آن، معادل ۵۰ هزار بشکه در روز است.

میدان جفیر همچنین دارای چند مخزن لایه‌ای گاز بوده که ظرفیت تولید گاز طبیعی آن نیز معادل ۶.۳ میلیون فوت مکعب در روز است. این میدان از میادین تحت مدیریت شرکت نفت و گاز اروندان است که توسعه آن به شرکت گسترش انرژی پاسارگاد واگذار شده است. به‌گفته مجری طرح میدان‌های نفتی سپهر و جفیر با هدف نهایی ما تجمیع ۵۴۰ میلیون بشکه نفت در مدت زمان ۲۰ سال است که در مدت زمانی که فعالیت خود را در این میدان‌های نفتی آغاز کردیم، پیشرفت قابل‌توجهی حاصل شد. این پیشرفت تا اسفند در فاز اول میدان‌های سپهر و جفیر ۳۶ هزار بشکه در روز تولید می‌شود و در فاز 2 با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده به ۱۱۰ هزار بشکه در روز می‌رسد. در این میدان‌های نفتی با 8 حلقه چاه به تولید ۳۶ هزار و ۵۰۰ بشکه نفت در روز رسیده است که این میزان از تولید با ۲۰ حلقه چاه پیش‌بینی شده بود. البته باید در نظر داشت که در حال‌ حاضر ظرفیت تولید در این میدان‌ها ۵۰ هزار بشکه نفت در روز است که با پشتوانه بومی‌سازی تجهیزات تکمیل چاه با فشار ۱۰ هزار پا برای نخستین‌بار محقق شد. علاوه بر این میدان نفتی، میدان مشترک آزادگان جنوبی در فاصله ۸۰ کیلومتری اهواز و جزو میدان‌های مشترک ایران با عراق در غرب کارون است. این میدان مشترک ۲۰۳ حلقه چاه و 2 مرکز جمع‌آوری در شمال و جنوب و یک واحد فرآورش مرکزی دارد. این میدان در سال ۱۳۷۶ توسط مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، در محدوده‌ای به وسعت ۲۰ در ۷۵ کیلومتر، کشف شد. میدان آزادگان از شمال در مجاورت میدان مجنون عراق قرار دارد. حجم ذخیره درجای نفت خام این میدان معادل ۳۳ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود. میدان نفتی آزادگان از میادین تحت مدیریت شرکت نفت و گاز اروندان است که عملیات توسعه آن توسط شرکت مهندسی و توسعه نفت ایران (متن) انجام می‌گیرد. البته شرکت پتروپارس در این پروژه از جانب کارفرما به‌عنوان «مدیریت طرح» عمل می‌کند.

اجرای بزرگ‌ترین طرح توسعه میدان نفتی در ۲ دهه اخیر

به‌گفته وزیر نفت هم‌اکنون مقدار برداشت روزانه نفت از میدان‌های غرب کارون حدود ۴۵۰ هزار بشکه و سهم تولید در میدان‌های مشترک  3برابر میدان‌های مستقل است و در دولت گذشته هم اتفاق جدی برای توسعه میدان آزادگان رخ نداد، اما این طرح توسعه‌ای در چند ماه آینده تکمیل می‌شود و با ظرفیت برداشت روزانه ۲۰۰ هزار بشکه‌ای به‌بهره‌برداری می‌رسد، این طرح مهم‌ترین و بزرگ‌ترین طرح توسعه میدان نفتی در ۲ دهه اخیر است.

انعقاد قرارداد فشارافزایی میادین نفتی در پارس‌جنوبی براساس این قراردادها، طرح فشارافزایی میدان مشترک پارس‌جنوبی با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری و با هدف افزایش برداشت ۹۰ تریلیون فوت مکعب گاز و ۲ میلیارد بشکه میعانات گازی اجرا خواهد شد و درآمدزایی ۹۰۰ میلیارد دلاری برای کشور به‌دنبال دارد.

پیمانکاران اصلی در اجرای طرح ملی فشارافزایی میدان مشترک پارس‌جنوبی، شامل شرکت‌های پتروپارس، اویک، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) و مپنا و پیمانکار مهندسی مفهومی، پایه مقدماتی و پیشرفته، یک شرکت مشاور ایرانی هستند که این قرارداد را امضا کردند. قرارداد توسعه ۸ میدان نفتی با شرکت‌های روس را نیز می‌توان از دیگر دستاوردهای این بخش عنوان کرد.

جواد اوجی، وزیر نفت در نشست خبری پایان هفدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه گفت: مذاکرات با شرکت‌های توانند روسیه ماه‌هاست که از سوی شرکت ملی نفت ایران در حال انجام است و تاکنون قرارداد توسعه 8 میدان نفتی ایران با شرکت‌های روسی امضا شده که بیش از ۲۰۰هزار بشکه از افزایش تولید نفت خام ایران از محل این قرارداد بوده است.

وی با بیان اینکه مذاکرات با شرکت‌های روس برای امضای قرارداد توسعه میدان‌های نفتی و گازی بیشتر در ایران طی 3 روز گذشته به مراحل نهایی رسیده است و در آینده نزدیک شاهد امضای قراردادهایی تازه خواهیم بود، افزود: صدور خدمات فنی و مهندسی، ازدیاد برداشت نفت و گاز، سوآپ نفت و گاز نیز از دیگر محورهای مذاکرات در روزهای اخیر با شرکت‌های روس بوده است.

وزیر نفت با بیان اینکه امروز از ۱۵ تفاهمنامه امضاشده بین ایران و روسیه، ۴ تفاهمنامه در حوزه انرژی است، اظهار کرد: شرکت‌های روس علاقه زیادی برای حضور در صنعت نفت ایران دارند، آنها برای فعالیت در ساخت پتروپالایش، زنجیره ارزش پتروشیمی، ساخت مینی ال‌ان‌جی و صادرات فرآورده‌های نفتی ابزار تمایل کرده‌اند.

مهم‌ترین طرح‌های عمرانی در گاز و پتروشیمی

یکی از قدیمی‌ترین بدهی‌های ایران به ترکمنستان تسویه و در همین راستا قرار بر آن شد تا قرارداد واردات گاز از ترکمنستان برسد؛ قراردادی که هنوز خبری از انعقاد آن در دست نیست.

البته کشف بزرگ‌ترین میدان گازی خشکی کشور با حجم ۲۲ تریلیون فوت مکعب گاز در لامرد استان فارس هم اکتشافاتی بود که در سال گذشته اتفاق افتاد و اکنون در مراحل مطالعاتی قرار دارد. البته مرتضی شاه‌میرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم، از تامین داخلی ۸۰ درصدی تجهیزات طرح‌های پتروشیمی سخن به‌میان آورده و اذعان کرده بود، بیش از ۸۰ درصد، حدود ۸ میلیارد دلار آن از سوی شرکت‌های داخلی تهیه شده و بخشی از آنها برای بار اول بوده است که پیش از این از خارج تامین می‌شد.

وی بااشاره به اینکه حدود ۱۵ کالا و تجهیز صنعت پتروشیمی از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان در دولت سیزدهم داخلی‌سازی ساخته شده است، افزود: هم‌اکنون در حداکثر ۹۰ درصد و حداقل ۴۰ درصد طرح‌های پتروشیمی از کالا و تجهیزات ساخت داخل استفاده می‌شود.

مهم‌ترین طرح‌های عمرانی آب

سال گذشته افغان‌ها آب هیرمند را به روی مردم سیستان‌وبلوچستان بستند و علت آن کسری آب در هیرمند عنوان کردند، اما وزیر نیرو بارها از پیگیری حقابه هیرمند سخن گفته بود، البته از اقدامات مثبتی که در حوزه آب انجام گرفت، ورود پساب به بورس انرژی بود که وزیر نیرو در این راستا گفته بود در بند «ع» تبصره ۸ قانون بودجه پیش‌بینی شده است برای تامین آب بیشتر برای صنایع، وزارت نیرو اقدام به بازتخصیص پساب بهداشتی و آب دریا کند که به این ترتیب آب بیشتری در اختیار صنایع قرار می‌گیرد. از این طریق ۲ میلیارد مترمکعب آب صنایع تامین می‌شود و صنایع می‌توانند طرح‌های توسعه خود را بدون اتکا به آب‌های سطحی و زیرزمینی فراهم کنند.

کمبود ۵۰ میلیون مترمکعبی آب در سامانه‌های شرقی

چند روز گذشته هم، مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران اعلام کرد نخستین مجوز اخذشده برای ۱۰میلیون مترمکعب پساب در سال است، هر میزان صنایع مصارف غیرشرب و بهداشتی را به‌سمت استفاده از پساب سوق دهند، این پساب در شهر تهران به‌اندازه کافی وجود دارد و می‌تواند نیاز کل صنایع را در این بخش تامین کند. صنایعی که پایین‌دست تصفیه‌خانه‌ها قرار می‌گیرند، برای تامین نیاز ۱۰۰ درصد آنها پساب وجود دارد و مشکلی از این جهت وجود ندارد. بستر و زیرساخت فراهم‌شده عرضه پساب در بازار بورس می‌تواند شروع خوبی برای تسری به این هدف باشد.

البته تکمیل رینگ آبرسانی تهران برای جبران کمبود آب سامانه‌های شرقی اقدام مهم دیگری است. محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران بااشاره به کمبود ۵۰ میلیون مترمکعبی آب در سامانه‌های شرقی گفت: برای جبران این کمبود، سناریوی افزایش تولید آب در سامانه‌های غربی و انتقال آن به سامانه‌های شرقی از طریق رینگ حضرت قمر بنی‌هاشم (ع) را در برنامه داریم.

وی افزود: به‌همین‌منظور و برای افزایش تاب‌آوری آب تهران، ایستگاه پمپاژ مخزن ۳۱ با توان و تخصص مهندسان شرکت برای انتقال بخشی از آب مازاد سد ماملو و تصفیه‌خانه ششم آب تهران به شمال و شمال‌شرق تهران طراحی و اجرا شده تا آب شرب را به بیش از ۴۰۰ متر در بالادست پمپاژ کند و هم‌اکنون این پروژه حساس آماده افتتاح و بهره‌برداری است.

اردکانی با بیان اینکه این ایستگاه پمپاژ حداکثر هزار لیتر در ثانیه توان پمپاژ دارد، خاطرنشان ساخت: در نخستین سناریو تعریف شده است، حدود ۵۰۰ لیتر در ثانیه آب از مخزن ۳۱ به بالادست منتقل می‌کنیم تا در صورت کاهش ورودی آب از سد لتیان و لار به تصفیه‌خانه‌های تهرانپارس و سوهانک بخشی از نیاز آبی شمال و شمال‌شرق تهران را تامین کند.

باوجود آنکه طالبان آب را به روی مردم زاهدان بستند، تدابیری در این راستا در نظر گرفته شد و نوید انتقال آب از دریای عمان به این استان تا پایان امسال داده شد، به‌طوری‌که عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب و مدیرعامل آبفای کشور در این راستا اذعان کرده بود، خط انتقال آب از دریای عمان تا پایان سال آینده به زاهدان می‌رسد و به فاصله چند ماه آب‌شیرین‌کن وارد این استان می‌شود. پروژه‌ای که بنا بر اعلام مسئولان و مجریان، برای اجرای این طرح‌ها حدود هزار و ۷۰۰ کیلومتر لوله‌گذاری خواهد شد که آب خلیج‌فارس و دریای عمان را به استان‌های تعیین‌شده، منتقل می‌کند.

طرح انتقال آب از دریا جزو طرح‌های کلان تعریف‌شده برای تامین بخشی از کسری آب در دالان شرق کشور است که اجرای آن از آبان سال ۱۴۰۰ آغاز شد و طبق تفاهمنامه‌های منعقدشده، آب انتقالی به استان‌های خراسان‌رضوی و خراسان‌جنوبی در بخش صنعت به‌مصرف خواهد رسید، اما این آب در سیستان‌وبلوچستان برای تامین مصارف آشامیدنی نیز پیش‌بینی و طبق برنامه زمان‌بندی‌شده، این طرح با سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد یورویی تا پایان سال ۱۴۰۴ به‌بهره‌برداری خواهد رسید؛ اما این‌طور که به‌نظر می‌رسد، قرار است پیش از موعد این پروژه به‌بهره‌برداری برسد.

همچنین به‌گفته مدیرعامل آبفای کشور، دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن سیستان و بلوچستان ساخته شده است و به‌زودی وارد ایران می‌شود. با نصب کامل این دستگاه‌ها در روز 100هزار مترمکعب آب شیرین خواهد شد که در مرحله اول این میزان، ۳۵ هزار مترمکعب خواهد بود و با اختلاف یک‌ماهه، مرحله دوم نصب و شیرین‌سازی آب به‌میزان ۶۵ هزار مترمکعب در روز انجام خواهد شد.