مطرح شدن واژه «آمایش سرزمین» در کشورمان به اواسط دهه ۴۰ برمی‌گردد اما متاسفانه فقط واژه‌اش قدمت دارد و در عمل، این مفهوم جایگاهی در سیاست‌گذاری‌های کلان ندارد.

اگر بخواهم کوتاه بگویم توزیع متوازن و هماهنگ جغرافیای تمامی فعالیت‌های اقتصادی-اجتماعی در پهنه سرزمین نسبت به قابلیت‌ها و منابع طبیعی و انسانی را آمایش سرزمین می‌گویند. علاقه‌ای به ذکر سوابق ندارم که جز حسرت چیزی عایدمان نمی‌شود اما فقط برای یادآوری به مجلس شورای اسلامی، دولت سیزدهم و سایر تصمیم‌گیرندگان ملی عرض می‌کنم که سند ملی آمایش سرزمین اسفند ۱۳۹۹ در افق سال ۱۴۲۴ در ۱۶ ماده رسما در شورای‌عالی آمایش سرزمین تصویب شده است. این به این معنی است که هر کس ساز خود را نزند و قومی‌گرایی نکنیم. به فکر شهر و استان و انتخابات دور بعد نباشیم. برای خوشایند همشهری‌ها، محل احداث صنایع و راه‌آهن و... را جابه‌جا نکنیم. مسائل باید با در نظر گرفتن صلاح ملی کشور باشد، نه شهر و استانی خاص.

سند چشم‌انداز کاغذ پاره نیست که عده‌ای حتی برنامه‌های توسعه ۵ ساله را به دلخواه خود اجرایی نکردند. درخواست کارشناسان این است که دست‌کم مسئولان و مدیرانی که در راس مدیریت هستند این سند ۵۰ صفحه‌ای را مطالعه و برنامه توسعه ۵ ساله هفتم و بودجه سالانه کشور را فقط و فقط بر این اساس تنظیم کنند.

ضروری است به ۷ دستاورد بیانیه و ۶ هدف درج شده در سند ملی آمایش سرزمین با دقت توجه شود. این سند، ۲۴ راهبرد و سیاست سرزمینی کلان با ۲۵۱ راهبرد مشخص، نقشه راه را مشخص کرده است. در نهایت هم سازمان فضایی مطلوب کشور را به نحو مطلوب تشریح کرده است. لطفا فقط سند را بخوانید. اما چند نکته که امیدوارم رسانه‌ها پیگیری کنند: 

۱- سازمان برنامه‌وبودجه کشور موظف بوده در مدت ۶ ماه، سامانه پایش و ارزیابی توسعه فضایی کشور را تهیه کند.

۲- سازمان برنامه بودجه موظف بوده در مدت یک سال نسبت به منطقه‌بندی آزمایشی کشور اقدام کند.

۳- وزارت کشور موظف بوده نسبت به تدوین لایحه اصلاح قانون تقسیمات کشوری در مدت یک سال اقدامات لازم را انجام دهد.

۴- وزارت نیرو، جهادکشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، سازمان حفاظت محیط‌زیست و برنامه‌وبودجه موظف بوده‌اند در مدت یک سال نسبت به تهیه پیش‌نویس مصوبه «آب قابل برنامه‌ریزی» اقدام کنند. 

۵- وزارت جهادکشاورزی موظف بوده در مدت یک سال الگوی کشت ملی و منطقه‌ای را با در نظر گرفتن آب قابل برنامه‌ریزی مصوب تهیه کند.

۶- وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف بوده با همکاری چند وزارتخانه و سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به تعیین اولویت‌های صنعتی ملی و استانی اقدام کند.

۷- دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد در مدت یک سال موظف بوده الگوی توزیع فضایی و محدوده مناطق آزاد را با توجه به سند ملی آمایش سرزمین تهیه کند.

۸- وزارت راه و شهرسازی موظف بوده در مدت ۶ ماه نسبت به تعیین محدوده هر شهر اقدام و به شورای‌عالی آمایش سرزمین تقدیم کند.

در پایان عرض می‌کنم با وجود اینکه حدود ۸ ماه از تصویب سند ملی آمایش سرزمین گذشته، دست‌کم من هیچ اطلاعی از اجرایی شدن یا شروع به اجرایی شدن این ۸ وظیفه مندرج در سند ملی آمایش سرزمین ندارم و احتمال قریب به یقین کاری هم نشده است. 

امیدوارم رسانه‌های گروهی، پیگیر این ۸ وظیفه صریح و روشن نهادهای دولتی باشند. عدم‌توجه به سند ملی آمایش سرزمین، یک خیانت محرز و آشکار به کشور خواهد بود. امیدوارم این فرصت را از دست ندهیم.