البته بخشی از بازار سرمایه تهران به‌دلیل مختصاتی که اقتصاد ایران دارد به میزان زیادی با بازارهای جهانی قطع رابطه کرده و از سایر مولفه‌های پیرامونی تاثیر می‌پذیرد که با عنوان سهم‌های ریالی شناخته می‌شوند. اما از آنجایی‌که بخش مهمی از بورس تهران در سیطره کامودیتی‌محورها بوده و کاملا تحت‌تاثیر نوسانات نرخ ارز است، شاهد تغییر در الگوی رفتاری بازار در صورت بروز تحولاتی مانند شیوع کرونا، جنگ، مذاکرات و... هستیم.

در حال‌حاضر نیز بازار فلزات، میعانات گازی و نفتی، معادن، فولاد و... به دلایلی که ذکر شد، تحت‌تاثیر تحولات بازارهای جهانی هستند و روند تغییرات قیمتی در این حوزه‌ها که می‌تواند منجر به سوددهی در کشورهایی مانند ایران که تورم بسیار بالایی دارند، شود. از همین‌رو کارشناسان معتقدند با توجه به وضعیت بازارهای جهانی، سهم‌های دلاری بورس تهران نیز روند رو به رشدی را در پیش خواهند داشت اما از سویی پیش‌بینی می‌شود سهم‌های ریالی وضعیت کنونی را در ماه‌ها و هفته‌های آینده نیز مشاهده کرده و گرفتار رکود فراگیر باشند.

از بازار کامودیتی‌ها چه خبر؟

شهیر محمدنیا، کارشناس بازارهای مالی با اشاره به نرخ کامودیتی‌ها در بازارهای بین‌المللی به صمت گفت: اگر بخواهیم تحلیلی درباره وضعیت نرخ جهانی کامودیتی‌ها داشته باشیم، باید کمی به عقب‌تر برگردیم و روند قیمتی یک‌سال گذشته این کالاهای مهم صنعتی که مواد اولیه مورداستفاده در پروژه‌های زیربنایی و ساختمانی را تشکیل می‌دهند، موردبررسی قرار دهیم.

وی در ادامه افزود: از زمان پاندمی ویروس کووید ۱۹ بازارهای جهانی تحت‌تاثیر ریسک سیستماتیک بسیار شدیدی قرار گرفتند که منجر به کاهش قابل‌توجه تقاضا برای کامودیتی‌ها و نزول شدید نرخ آنها شد. در این میان، دارایی‌های ریسک‌پذیر مانند طلا نیز به‌شدت صعودی شدند.

گفتنی است طلا در کنار سایر دارایی‌های ریسک‌پذیر مانند ین ژاپن و فرانک سوئیس به‌عنوان یک‌قطب‌نما در بازارهای مالی عمل کرده و افزایش تقاضا برای این دارایی‌ها وجود ریسک‌های زیربنایی را به ما نشان می‌دهند. محمدنیا با اشاره به مسئله واکسیناسیون در جهان عنوان کرد: اما در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ میلادی به‌دنبال تولید واکسن و افزایش سرعت واکسیناسیون جهانی دوباره خوش‌بینی در بازارهای جهانی نمایان و موجب افزایش تقاضا در کامودیتی‌ها و افزایش عرضه در دارایی‌های ایمن شد.

وی افزود: یکی از دلایل دیگر که تاثیر بسزایی در نرخ جهانی کامودیتی‌ها داشت، وعده‌های انتخاباتی جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده امریکا درباره توسعه و ساخت زیرساخت‌های جدید بود.

محمدنیا با اشاره به وضعیت بازارهای بین‌المللی و تاثیراتی که از تحولات سیاسی در امریکا پذیرفته، عنوان کرد: به‌عنوان مثال، یکی از وعده‌های بایدن ساخت نیروگاه بادی جدید بود که باعث افزایش نرخ فلزات به‌ویژه مس و فولاد شد. گفتنی اصل مواد اولیه ساخت این تایپ از نیروگاه‌ها از فولاد و مس است.

ظهور کرونا در چین

این کارشناس بازار ضمن یادآوری آثار پاندمی کرونا بر اقتصاد به صمت گفت: یکی دیگر از دلایل رشد کامودیتی‌ها در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ مهار کامل ویروس کرونا در چین بود، باید توجه داشت چین اصلی‌ترین مصرف‌کننده فیزیکی کامودیتی در جهان است و غالب نیاز مواد اولیه خود را از طریق واردات تامین می‌کند. در نتیجه مهار ویروس کووید ۱۹ در چین باعث افزایش تقاضا فراوانی در کامودیتی‌ها شد تا جایی‌که نرخ تعداد زیادی از این کالاهای مهم سقف قیمتی تاریخی خود را شکستند و حتی نرخ آنها از دوران پیشاکرونا فراتر رفت.

وی ادامه داد: به این دلیل دولت چین با اجرای سیاست‌های متعدد پولی و مالی به جنگ با این افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها رفت و توجه بازارهای جهانی و وال‌استریت را به خود معطوف کرد.

این تحلیلگر اقتصادی در ادامه خاطرنشان کرد: این اقدامات دولت چین کاملا منطقی بود، زیرا چین به‌عنوان مصرف‌کننده اصلی مواد اولیه در جهان بیشترین زیان را از این افزایش هیجانی قیمت‌ها می‌برد. بنابراین در اواخر ماه مه ‌چین اقدام به انتشار میزان موجودی‌ها و ذخایر کامودیتی خود کرد که با توجه به وضعیت مناسب ذخایر کامودیتی در چین بازار کامودیتی‌ها وارد اصلاح شد و اگر رشد این اصلاح از آن زمان تا کنون کم‌وبیش ادامه داشته است.

دلتا وارد می‌شود

محمدنیا ادامه داد: با توجه به فراگیر شدن سویه دلتا کووید ۱۹ و افزایش نگرانی‌ها در بازارهای جهانی شایعه‌هایی به گوش می‌رسد که دولت چین از این سیاست‌ها عقب‌نشینی و آنها را متوقف کرده است. توقف این سیاست‌ها می‌تواند دوباره موجب افزایش قیمت‌ها شود. از سوی دیگر در برخی از کامودیتی‌ها کشور چین سیگنال‌های دریافت کرده که ممکن است عرضه فعلی برخی از آنها جوابگوی تقاضا نباشد؛ بنابراین خارج از رشد هیجانی قیمت‌ها که در نیمه نخست سال میلادی رخ داد، این‌بار عرضه فیزیکی کامودیتی‌ها با چالش مواجه شده و احتمالا شاهد کاهش عرضه در برخی از کامودیتی‌ها باشیم.

وی ضمن اشاره به وضعیت بازار فلزاتی مانند مس یادآور شد: به‌عنوان مثال، اگر بخواهیم فلز مهم مس موردبررسی قرار دهیم باید توجه ویژه‌ای به عرضه و تقاضا در کشور چین باشیم. کشور چین به‌صورت تاریخی بزرگ‌ترین خریدار فیزیکی است و از این فلز در تولید لوازم الکتریکی، تولید خودرو و لوازم کاربردی دیگر استفاده می‌کند.

فلزات در هفته گذشته

این تحلیلگر در ادامه یادآوری کرد: در هفته گذشته قسمت مس بازیافتی یا ضایعاتی حتی بیشتر از مس تصفیه‌شده در چین بود و این خود نشانه‌ای از بازگشت خریداران این فلز است. اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی نیز اتفاقی مشابه رخ داد و منجر به تزریق میلیاردها دلار از سوی بانک‌های مرکزی جهان به بازار شد.

افزایش نرخ مس بازیافتی می‌تواند به‌طور مستقیم بر نرخ مس خالص تاثیر بگذارد و نرخ آن را افزایش دهد. محمدنیا در پایان بیان کرد: بدیهی است این موضوع از نظر اقتصادی منطقی نیست و غیرمعمول است اما نتیجه‌ای که می‌شود از آن گرفت این است که بازارها انتظارات را می‌خرند و نوید ادامه رشد قیمتی در این فلز ارزشمند را می‌دهند.

بازار ریالی‌های بورس و مداخله‌جویی دولت‌ها

همایون دارابی، کارشناس بازار سهام ضمن اشاره به وجود دو دسته سهم ریالی در بورس اوراق بهادار به صمت گفت: شرکت‌هایی که ریالی کار می‌کنند به چند دسته تقسیم می‌شوند که با توجه به این تقسیم‌بندی سودآوری هر یک از این شرکت‌ها نیز با یکدیگر متفاوت هستند. البته این مشخصه را نمی‌توان به‌عنوان یک امر دائمی و مسکوت در نظر گرفت، زیرا اقتصاد ایران به‌دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد، همواره دستخوش تحولاتی می‌شود که بازار سهام را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

وی در ادامه افزود: دسته اول از سهم‌های ریالی سهامی هستند که قیمت‌گذاری آنها از سوی دولت انجام می‌شود که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به صنعت خودرو، مخابرات، کارتخوان‌ها، دارویی‌ها و... اشاره کرد. دسته دوم نیز صنایعی هستند که با تغییر و تحولات بازار ارزش‌شان دچار نوساناتی می‌شود که برای مثال صنعت ساختمان‌سازی یا سیمانی‌ها از این دسته هستند.در شرکت‌های دسته اول اگر دولت قیمت‌های خوبی را تعیین کند، قطعا می‌توان سوددهی خوبی را برایشان پیش‌بینی کرد، در غیر این صورت، تنها در شرایطی رشد می‌کنند که برای مثال شاهد تشدید نرخ تورم در اقتصاد کشور باشیم.

دارابی ضمن توضیح پیرامون دسته دیگری از ریالی‌های بورس تهران عنوان کرد: دسته دوم نیز تقریبا با تبعیت از الگوی سایر سهم‌های ریالی رشد می‌کنند با این تفاوت که قیمت‌گذاری دولت در این زمینه چندان تاثیرگذار نیست مگر اینکه سیاست‌هایی از سوی حاکمیت اتخاذ شود که نرخ این دسته از سهم‌ها را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد وگرنه می‌توان گفت سهم‌های ریالی مستقل از دولت بیش از آنکه تابع سیاست‌گذاری‌های کلان کشور باشند از سازکار بازار پیروی می‌کنند.

لغو قیمت‌گذاری دستوری

این کارشناس باسابقه بازار سرمایه ضمن تأکید بر نقش مخرب قیمت‌گذاری دستوری در امر سودآوری سهم‌های ریالی به صمت گفت: همان‌طورکه پیش‌تر نیز گفته شد بازدهی سهم‌های ریالی به میزان قابل‌ملاحظه‌ای از سهم‌های دلاری یا همان کامودیتی‌محورها کمتر است که مهم‌ترنی دلیل این عقب‌افتادگی هم مداخله‌جویی دولت در مکانیسم تعیین نرخ است که با عنوان قیمت‌گذاری دستوری شناخته می‌شود. از همین‌رو اگر دولت قیمت‌گذاری دستوری را از برنامه خود حذف کند می‌توان امیدوار بود سهم‌های ریالی رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده و بازدهی خوبی داشته باشند.

کدام گروه پیشتاز است؟

این فعال بازار سهام ضمن یادآوری رونق در بازار دارو و مواد خوراکی بیان کرد: با توجه به مسئله واکسیناسیون و تغییرات قیمتی اقلامی مانند قند و شکر، سهم‌های دارویی و همچنین مواد غذایی وضعیت بهتری را در مقایسه با سایر ریالی‌ها دارند اما روی هم‌رفته مجموعه‌ای که با عنوان ریالی‌ها شناخته می‌شود، نسبت به کامودیتی‌محورها سودآوری به مراتب کمتری دارند.دارابی در پایان خاطرنشان کرد: در این میان، سهم‌هایی مانند خانواده خودرویی‌ها به‌دلیل دخالت دولت در امر قیمت‌گذاری خودرو وضعیت چندان مناسبی ندارند. از جمله دیگر صنایعی که در برخی مقاطع زمانی بازار از سیاست‌گذاری‌های بازار متضرر شدند می‌توان به سیمانی‌ها و فولاد اشاره کرد.

سخن پایانی...

از روزی که ساختار نوین تجارت در جهان شکل گرفت تاکنون بازارهای مالی در همه کشورهای جهان همواره تحت‌تاثیر بازارهای جهانی بوده و نوسانات قیمتی روی تحولات بازارها اثرگذاری بالایی داشته است. در ایران نیز این اتفاق رخ می‌دهد اما برای مثال شرایطی بر بازار سهام تهران حاکم است که باعث‌شده بخشی از بازار به‌دلیل مداخلاتی که دولت در امر قیمت‌گذاری دارد، به‌طور کامل در جزیره‌ای قرار دارد که اثرپذیری حداقلی را از بازارهای بین‌المللی دارد.

این بخش از بازار که با عنوان سهم‌های ریالی شناخته می‌شود درحال‌حاضر شرایط چندان مساعدی نداشته و حتی می‌توان گفت در وضعیت رکود به‌سر می‌برند اما در مقابل شاهد رونق‌بخش کامودیتی‌محور یا همان دلاری بازار سهام تهران هستیم که تحت‌تاثیر تضعیف ریال در برابر سایر ارزهای خارجی خصوصا دلار رشد بسیار خوبی را تجربه کرده‌اند.

از سویی هم تحلیل بازارهای بین‌المللی تاثیرگذاری زیادی روی وضعیت بخش صادرات‌محورها یا همان سهم‌های دلاری بازار سرمایه دارد از همین‌رو کارشناسان همواره بر لزوم پیگیری و تعقیب وضعیت بازارهای بین‌المللی برای دارندگان سهم‌های دلاری و همچنین فعالان بورس کالا تأکید دارند، زیرا در این صورت می‌توانند استراتژی‌های معاملاتی مطلوب‌تری را انتخاب کنند.