تفاوت نرخ ارز نیمایی و آزاد، امروز تهدیدی برای فعالیت معادن مس کشور در بخش خصوصی است که می‌تواند رفته‌رفته این معادن را به مرز تعطیلی کشانده و اشتغالزایی در این معادن را از بین ببرد. این در حالی است که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد روزهای خوشی در انتظار بازار مس ایران است و باید برای بهره‌برداری از این فرصت برنامه‌ریزی شود تا میزان تولید فلز سرخ افزایش پیدا کند.

اقدامات انجام‌گرفته در بحث اکتشاف و استخراج ذخایر مسی باعث شد تا در طول چند دهه اخیر این صنعت، برای نخستین‌بار رتبه ایران در زمینه ذخایر معدنی با ۲ پله صعود به جایگاه بی‌نظیر پنجم دنیا ارتقا پیدا کند.

به‌گزارش صمت، ایران پیش از این، رتبه هفتم بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر جهانی مس دنیا را در اختیار داشت، اما با اکتشافات اخیر در معدن مس سونگون و افزوده شدن افزون بر یک میلیارد تن ذخیره جدید به معدن مس سونگون در استان آذربایجان‌شرقی و همچنین کشف ذخایر جدید در سایر معادن شرکت از جمله معادن مس سرچشمه، میدوک و معدن جدید سریدون در نزدیکی معدن عظیم مس سرچشمه در استان کرمان، حجم ذخایر شرکت مس از ۱۸ میلیارد تن به ۱۹ میلیارد تن ذخیره معدنی مس افزایش یافت.

در پی این نتایج اکتشافی، رتبه کشورمان براساس آخرین گزارش موسسه زمین‌شناسی امریکا (USGS، ۲۰۲۲) بعد از کشورهای شیلی، استرالیا، پرو و روسیه به ردیف پنجم صعود کرده است.

این موضوع می‌تواند اتفاقی مثبت برای صنعت مس ایران باشد، زیرا بازار جهانی در حال تغییر اشتهای خود است و پیش‌بینی‌ها بر آن است که میزان تقاضا برای مس در سال‌های پیش‌رو باتوجه به تغییرات کاربردی، افزایش پیدا کند.

تغییر نگاه به تامین انرژی

در ۳ دهه آینده، برنامه‌ریزی‌ها به‌سمتی خواهد رفت که ۱۳ درصد تامین انرژی از نفت و ۴۹ درصد از الکتریسیته خواهد بود که مهم‌ترین عنصر در این تغییر رویکرد باتوجه به قیمت‌ها و قابلیت بالا در انتقال جریان الکتریسیته، مس است، در نتیجه بازار مس بازار پررونقی خواهد بود و این موضوع می‌تواند فرصت خوبی برای صنعت مس کشور باشد. همچنین در ۱۰ سال آینده دست‌کم ۳۵ درصد خودروها در سطح جهان برقی خواهند شد که به این ترتیب، مصرف 4 تا 7 کیلوگرمی مس در خودروهای امروزی به بیش از ۸۹ کیلوگرم افزایش خواهد یافت؛ بر این اساس، بازار بسیار مناسبی برای فلز مس ایجاد خواهد شد. اما بهره‌برداری از این فرصت، نیازمند سرمایه‌گذاری است که بخشی از آن نتیجه افزایش صادرات مس خواهد بود.

افزایش درآمد و ارزآوری

عوامل بسیاری می‌توانند در افزایش درآمد و ارزآوری این صنعت، حائزاهمیت باشند، در صورتی که شرایط برای توسعه هرچه بیشتر فراهم باشد، می‌توان شاهد ورود بیشتر بخش خصوصی در این حوزه بود، هرچند شرکت ملی مس ایران، اصلی‌ترین متولی این صنعت محسوب می‌شود، اما بخش خصوصی نیز می‌تواند سهم بسزایی در توسعه صنعت مس کشور داشته باشد.

اختلاف میان نرخ ارز نیمایی و آزاد

اما در این بین، اختلاف میان ارز نیمایی و آزاد، توانسته تولیدکنندگان بخش خصوصی را با مشکل همراه کند که ادامه این موضوع می‌تواند زنگ خطری برای فعالیت معادن کوچک و متوسط‌مقیاس در حوزه مس باشد، در واقع این اختلاف به‌نفع واسطه‌هایی شده است که در امر تولید دخالت ندارند، در واقع سودی به جیب تولیدکننده نمی‌رود. از سویی دیگر، این موضوع می‌تواند برندینگ مس ایران را هم تحت‌تاثیر قرار دهد؛ موضوعی که بهره‌برداری از فرصت‌های جهانی را هم با مشکل همراه می‌کند.

توجه به نقش واسطه‌ها

صمتکوروش شعبانی، نایب رئیس انجمن مس ایران در گفت‌وگو با صمت، بااشاره به این موضوع و نقش واسطه‌ها بیان کرد: در بحث اختلاف میان ارز نیمایی و آزاد، تنها واسطه‌هایی که در امر تولید حضور ندارند و به‌دنبال منافع شخصی هستند، از موضوع حمایت می‌کنند که توانسته این اختلاف را ماندگارتر کند.

وی ادامه داد: ما به‌عنوان تولیدکننده، هیچ‌کدام از فعالیت‌های‌مان را با ارز نیمایی انجام نمی‌دهیم، در حقیقت مواد اولیه‌ای را که به آنها نیاز داریم، با ارز نیمایی خریداری نمی‌کنیم، یعنی تمام هزینه‌های ما با ارز آزاد محاسبه می‌شود.

به‌گفته شعبانی، اما تولیدکننده مجبور است تا محصول خود را با ارز نیمایی بفروشد.

نایب رئیس انجمن مس ایران ادامه داد: اختلاف ارز نیمایی و آزاد، امروز به ۱۰هزار تومان رسیده است و این یعنی؛ حدود ۳۵ درصد اختلاف با نرخ جهانی.

وی تصریح کرد: تولیدکننده زمانی که محصول خود را با ارز نیمایی می‌فروشد، شاهد اختلاف ۳۵ درصدی با نرخ جهانی است که تنها واسطه‌ها از این اختلاف سود می‌برند.

اما بدون شک باید با استفاده از راهکاری به‌سراغ حل این مشکل رفت، در غیر این صورت، تولیدکنندگان بخش خصوصی با ضرر مواجه می‌شوند و در نهایت مجبور به توقف فعالیت خود خواهند بود، در واقع دود این موضوع در چشم اقتصاد کشور خواهد رفت که در سال‌های اخیر با مشکلات جدی مواجه شده است.

شعبانی در این‌باره اظهار کرد: شاید بهترین پیشنهاد این است که در اسرع‌وقت با یک نظر کارشناسی، مبنای قیمت‌گذاری دلار نیمایی را نزدیک به بازار آزاد قرار دهیم. مبنای این محاسبه باید دلار توافقی در معاملات کاتد مس باشد.

وی بااشاره به تاثیر این موضوع بر شرکت ملی مس ایران، گفت: شرکت ملی مس به‌دلیل آنکه زیرنظر دولت فعالیت دارد، مجبور به اجرای این موضوع است که به‌صورت تکلیف به آن داده می‌شود، اما بخش خصوصی به‌ویژه معادن کوچک، در چنین شرایطی با ضرر مواجه می‌شوند. حجم برداشت و تولید شرکت ملی مس بسیار بیشتر از معادن کوچک است، در نتیجه آسیب کمتری در این زمینه می‌بیند، اما معادن کوچک که حدود ۲۰ درصد از تولید را در اختیار دارند، با چنین نرخ‌گذاری از بین می‌روند.

سخن پایانی

اهمیت صنعت مس در درآمدهای ارزی کشور و همچنین ضرورت بهره‌برداری از ذخایر موجود و حضور پررنگ‌تر در بازارهای جهانی؛ به‌تمامی از دلایلی است که دولت باید در زمینه اختلاف ارز نیمایی و آزاد به یک نتیجه کارشناسی برسد، در غیر این صورت، در شرایط فعلی، اقتصاد بسیاری از معادن کوچک و متوسط تعطیل شده و همین موضوع نه‌تنها تولید بلکه اشتغالزایی را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، در نتیجه تصمیم‌گیری درباره این موضوع، ضروری است تا از توقف فعالیت برخی معادن جلوگیری شود.