کاهش وابستگی به واردات با بومی‌سازی
تاکید بر بومی‌سازی و ساخت داخل باعث شد تا امروز صنعت فولاد ۷۰ درصد از نیاز خود را بومی‌سازی کند و وابستگی به واردات را کاهش دهد؛ اتفاقی که منجر به صرفه‌جویی ارزی به‌میزان یک میلیارد دلار شد، اما تنها دستاورد این موضوع، صرفه‌جویی ارزی نیست، در واقع خودکفایی در این صنعت، نتایج مثبت دیگری به‌همراه دارد که گاهی می‌تواند ارزآوری برای کشور را هم به‌همراه داشته باشد.
همین موضوع باعث شد تا اجرای طرح‌های فولادی با سرعت بیشتری پیش رفته و زنجیره ارزش تکمیل شود. صنعت فولاد کشور توسعه را تا جایی پیش برد که با تشدید تحریم‌ها در لیست صنایعی قرار بگیرد که از سوی امریکا تحریم شده بودند. صمت در این گزارش به‌تحقق صرفه‌جویی ارزی در صنعت فولاد پرداخته است.
صنعت فولاد برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود به تکنولوژی، قطعات و دانش فنی نیاز داشت که با تشدید تحریم‌ها کار سخت‌تر از قبل شده بود و می‌توانست هزینه‌های تولید را چندبرابر کند. ادامه‌دار شدن این موضوع می‌توانست بازارهای صادراتی را هم هدف بگیرد، در حالی که توسعه بازارهای صادراتی نیز به‌آسانی انجام نشده و به‌دلیل سال‌ها تلاش در این حوزه بوده است.
در کنار این موارد، مشکلات در نقل و انتقالات مالی نیز به‌دلیل تحریم‌های بانکی می‌توانست خرید تجهیزات و قطعات برای صنعت فولاد را سخت‌تر و زمانبرتر کند.
در همین زمان، تاکید بر استفاده از توان داخلی و حرکت به‌سمت بومی‌سازی در دستور کار قرار گرفت؛ موضوعی که از سوی رهبر معظم انقلاب هم بارها تاکید شد تا بتوان از خروج ارز از کشور جلوگیری کرد.
در همین راستا، موضوع بومی‌سازی در صنعت فولاد آغاز شد تا بتواند بخشی از نیازهای خود را تامین و آن را در داخل کشور تامین کند. این موضوع علاوه بر کاهش هزینه‌های ارزی، افزایش همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیانی را به‌همراه داشت که در سال‌های گذشته به‌نوعی در سایه فعالیت داشتند و چندان معروف نبودند. این موضوع می‌توانست شعار ارتباط صنعت و دانشگاه را بیش از پیش اجرایی کند.
4دوره جشنواره و نمایشگاه ملی فولاد بهانه‌ای بود تا بتواند با شناسایی نیاز فولادی‌ها آن را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار دهد. بومی‌سازی و استفاده از ساخت داخل دیگر به‌عنوان یکی از محورهای اصلی در برنامه‌های سالانه شرکت‌های فولادی دیده می‌شود که باعث صرفه‌جویی ارزی بسیار هم شده است.
امروز تاکید بر بومی‌سازی و حمایت از ساخت داخل باتوجه به شرایط ارزی کشور بسیار جدی‌تر از قبل دنبال می‌شود، اما با این تفاوت که صنعت فولاد به‌نوعی توانسته خودکفایی در بسیاری از بخش‌های خود را محقق کند و به دستاوردهای خوبی برسد. شاید اصلی‌ترین دستاورد برای این صنعت و به‌دنبال آن اقتصاد کشور، موضوع صرفه‌جویی ارزی به میزان یک میلیارد دلار و ناشی از تفاهمنامه‌های امضاشده میان شرکت‌های فولادی و دانش‌بنیان‌ها بود.
تامین سرمایه‌ها سرعت می‌گیرد
اما در کنار صرفه‌جویی ارزی انجام‌گرفته که می‌تواند دستاورد مهمی برای اقتصاد کشور باشد، موضوع مهم دیگر آن است که بخشی از این هزینه صرفه‌جویی‌شده راهی اجرای طرح‌های توسعه‌ای می‌شود.
در واقع خودکفایی در صنعت فولاد در تمامی بخش‌ها انجام می‌گیرد. تولیدکنندگان فولاد در پی استفاده از توان داخلی، نیاز خود به تجهیزات و قطعات را با هزینه کمتر و در زمان کوتاه‌تری تامین می‌کنند و می‌توانند بخشی از این هزینه را در اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود استفاده کنند و وابستگی به اخذ تسهیلات را کاهش دهند.
این موضوع می‌تواند بر اشتغالزایی نیز موثر و توسعه فرهنگی و اجتماعی را به‌همراه داشته باشد. از سویی دیگر، تاکید بر ساخت داخل باعث شد تا در سال‌های اخیر توجه فولادی‌ها بر واحد تحقیق و توسعه نیز بیشتر شود. نگاهی به شرکت‌های بزرگ فولادی جهان و میزان سرمایه‌گذاری‌های آنها نشان می‌دهد، این مجموعه‌ها بخش عمده‌ای از درآمدهای خود را در واحدهای تحقیق و توسعه هزینه می‌کنند تا شاهد افزایش بهره‌وری باشند. اصلی‌ترین فاکتور برای موفقیت یک بنگاه اقتصادی افزایش بهره‌وری است که می‌تواند سوددهی آن را ارتقا دهد.
در واقع حاکم شدن این نگاه در بین تولیدکنندگان فولاد به‌نفع سهامداران هم خواهد بود، کاهش هزینه‌های تولید منجر به افزایش سوددهی می‌شود و همین امر حمایت سهامداران از نمادهای فلزی را افزایش می‌دهد؛ اتفاقی که در نتیجه آن، نقدینگی‌های سرگردان راهی توسعه صنعت فولاد می‌شود.
افزایش همکاری با دانش‌بنیان‌ها
اما دستاورد دیگری که در ابتدا هم به آن اشاره شد، افزایش همکاری فولادی‌ها با شرکت‌های دانش‌بنیان است. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که دانش‌بنیان در شعار امسال قرار گرفته و از سوی رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید شده است.
در میان اخبار
حمایت از ساخت داخل باعث شد تا فولادی‌ها نیازهای خود را در رویدادهای مختلف عنوان کنند و به‌گوش شرکت‌های دانش‌بنیان برسانند. نمونه‌ای از این موضوع را می‌توان در استفاده از کاتالیست‌ها مشاهده کرد. محصولی که تا چند سال قبل به‌صورت وارداتی برای تولید فولاد تامین می‌شد، اما با ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و اطمینان فولادی‌ها به آنها امروز به‌صورت داخلی تامین می‌شود.
این اتفاق علاوه بر کاهش وابستگی به واردات باعث توسعه شرکت‌های دانش‌بنیانی شد که عمده آنها به‌وسیله دانشجویان جوانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده اند، تاسیس شده و نیازمند حمایت مدیران فولادی بود.
امروز شاهد کاهش نگاه سنتی در بین مدیران فولادی هستیم و باور استفاده از توان داخل در بین آنها به‌خوبی دیده می‌شود.
این اتفاق توانست بر اشتغالزایی در کشور نیز اثرگذار باشد، اما شاید به آن نقطه هدف‌گذاری‌شده نرسیده باشد. در واقع مدیران فولادی باید در بسیاری از موارد به این شرکت‌ها تکیه و علاوه بر تامین نیاز خود، توسعه این مجموعه‌ها را هم محقق کنند.
در این‌باره، مدیرعامل گروه ملی صنعتی فولاد ایران در اختتامیه جشنواره و نمایشگاه ملی فولاد ایران اظهار کرد: بومی‌سازی امروزه در صنعت فولاد به یک نهضت تبدیل و اگر امروز این حجم از تفاهمنامه و قرارداد با سازندگان داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیان بسته شده است، به‌همت مدیرانی است که از این نهضت حمایت کرده‌اند.
علی محمدی گفت: صنعت فولاد با چالش جدی در انرژی روبه‌رو و ظرفیت‌سازی و سرمایه‌گذاری و تولید فولاد کیفی و خاص دچار مشکل شده است.
وی گفت: فولاد توانسته بیشتر از ۷۰ درصد صنایع خود را بومی‌سازی کند و وابستگی خود به قطعات خارجی را کاهش داده که این امر مبارک در این صنعت اتفاق افتاده است.
وی افزود: تغییر سیاست‌های صنعتی در بخش اقتصاد فولاد یکی از معضلات جدی است و انتظار می‌رود دولت یاریگر این صنعت باشد، نه اینکه مانع برای جهش تولید فولاد ایجاد کند.
نهضتی که محمدی از آن یاد می‌کند، می‌تواند آغاز انقلابی نوین در صنعت فولاد کشور باشد. بومی‌سازی ۷۰ درصد از نیاز فولادی‌ها عدد قابل‌توجهی است که نباید به‌راحتی از کنار این موفقیت گذشت. امروز اگر در بحث الکترود گرافیتی نیز این صنعت به تولید داخل دست پیدا کند؛ هزینه تولید باتوجه به نوسانات ارزی با کاهش چشمگیری مواجه می‌شود که می‌تواند بر توان صادراتی شرکت‌ها اضافه کند.
در واقع صادرات فولاد با نرخ تمام‌شده کمتر، منجر به سهم‌خواهی بیشتر در بازارهای خارجی می‌شود، اما فراموش نکنیم موفقیت در بازار داخل تنها به کاهش نرخ تمام‌شده بستگی ندارد، یعنی دولت باید در کنار همتی که از سوی فولادی‌ها شکل گرفته، بسترها برای توسعه صادرات و حضور مداوم را فراهم کرده تا سهم ایجادشده به‌دست رقبا نیفتند.
سخن پایانی
هرچند واحدهای فولادی بخشی از نیاز خود را با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان تامین می‌کنند، اما تمرکز بر فعالیت واحدهای تحقیق و توسعه در مجموعه‌های فولادی نیز دستاوردهای بسیاری به‌همراه داشت که نمی‌توان به‌آسانی از کنار آن عبور کرد.
ساخت بسیاری از قطعات و تجهیزات در درون واحدهای فولادی و به‌واسطه حضور نیروهای متخصص انجام شده است که حالا می‌تواند محل همکاری‌های جدید، چه در داخل و چه خارج از کشور باشد.
دستیابی به توان تولید برخی قطعات و تجهیزات می‌تواند منجر به صادرات دانش و خدمات فنی مهندسی به کشورهای منطقه باشد که خود ارزآوری جدیدی را به‌همراه دارد و این در حالی است که سازمان توسعه تجارت برای امسال روی صادرات خدمات فنی ـ مهندسی نیز تمرکز ویژه‌ای دارد و حالا صنعت فولاد می‌تواند بخشی از این موضوع را به خود اختصاص دهد. در واقع تاکید بر استفاده از توان داخلی و حمایت از ساخت داخل در سال‌های اخیر توانست همچون یک تیر و چند نشان برای صنعت فولادی باشد که توسعه آن کشور را در بخش‌های بسیاری از واردات بی‌نیاز کرده و می‌تواند تحقق شعار معدن به‌جای نفت را به‌همراه داشته باشد، اما رسیدن به این موضوع، علاوه بر تغییر نگاه در مجموعه‌های فولادی و توسعه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، نیازمند حمایت ویژه از سوی دولت خواهد بود.
نویسنده:
