از طرفی از 20 میلیارد دلار یارانه بنزین، طبق برآوردها سهم سه دهک پردرآمد کشور برابر با 54.3 درصد و سهم سه دهک اول درآمدی برابر با 9.3 درصد از مجموع کل یارانه است. همچنین دهک دهم 17.5 برابر دهک اول از یارانه بنزین برخوردار است.

توزیع ناعادلانه بنزین سبب شده حدود 45 درصد از خانوارهای کشور از یارانه بنزین محروم شوند چنانچه 13 میلیون خانوار کشور هیچ خودرویی ندارند. از طرف دیگر 4.6 درصد از خانوارها، 22 درصد از خودروهای کشور را دارا می‌باشند.

این موضوع را باید در کنار مصرف بالای خودروهای کشور بررسی کرد. مصرف میانگین خودروهای کشور 1.5 برابر میانگین جهان است و به طور متوسط خودروهای کشور 11 لیتر در هر 100 کیلومتر می‌سوزانند. 

بالا بودن مصرف خودروهای کشور سبب شده، مصرف بنزین روز به روز رکورد جابجا کند و به طوری که وزیر نفت با اشاره به اینکه امسال تاکنون 17 میلیارد لیتر بنزین در کشور توزیع شده است، گفت: پارسال میانگین مصرف بنزین در کشور 103 میلیون لیتر در روز بوده است اما با افزایش تردد در کشور به میانگین روزانه 119 تا 120 میلیون لیتر رسیدیم.

این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌ها افزایش مصرف سوخت در سال جاری را برابر با 117 میلیون لیتر در روز محاسبه می‌کردند که با توجه حجم ترددها از این عدد عبور کردیم و به 120 میلیون لیتر در روز رسیدیم، در حالی هنوز بیش از 7 ماه از سال باقی مانده است.

واکاوی داده‌های بنزین در مرداد ماه نشان می‌دهد که حتی رکوردهای بالاتری به ثبت رسیده به طوری که در 4 مرداد مصرف بنزین برابر با 142 میلیون لیتر در روز رسیده این در حالی است که بر اساس برآوردها به صورت میانگین، کاهش یک لیتر مصرف بنزین در خودروها می‌تواند 5 میلیون لیتر کاهش مصرف در کشور را رقم بزند.

همانطور که گفته شده علاوه بر اینکه افراد فاقد خودرو هیچ گونه بهره‌ای از این یارانه‌ها ندارند، با دست فرمان فعلی کشور وارد بحران بنزین خواهد شد و در آینده‌ای نزدیک به واردات بنزین روی خواهد آورد. چنانچه مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، تولید روزانه بنزین در پالایشگاه‌های کشور برابر ۱۱۵ میلیون لیتر است. با توجه افزایش مصرف، تفاوت میانگین مصرف و تولید باید از محل واردات تامین شود که به ازای هر میلیون لیتر بنزین وارداتی در سال، باید 256 میلیون دلار از منابع کشور هدر رود.

آیا تولید بیشتر تضمین رفع ناترازی است؟

چنانچه مشخص است و تجربه ثابت کرده دو عامل تولید و افزایش قیمت به تنهایی نمی‌تواند راهگشای بحران ناترازی بنزین باشد. چنانچه در حال حاضر 4 پالایشگاه جدید در دست احداث هستند اما زمان تکمیل آن‌ها هنوز مشخص نشده و با این وجود نهایت ظرفیتی که می‌توانند به تولید بنزین اضافه کنند، 31 میلیون لیتر در زمان نامشخص است.

بنابراین باید علاوه بر توجه به راه‌های قیمتی و تولید به راهکارهای غیر قیمتی نظیر استفاده از ظرفیت موجود سی.ان.جی، توسعه فرایند تولید خودروهای دیزلی سبک، توسعه ال.پی.جی، تولید/تامین خودروهای با مصرف سوخت کمتر، مدیریت حمل‌ونقل، جایگزینی خودروهای فرسوده، تنوع بخشی به سبد سوخت، کنترل قاچاق فراورده‌های نفتی توجه کرد.

چنانچه برآورد می‌شود با توسعه سی.ان.جی 20، ال.پی.جی 5، کنترل مکانیزه قاچاق فراورده‌های نفتی 15، جایگزینی خودروهای فرسوده 7.5 میلیون لیتر در روز بنزین را کاهش داد.

همچنین باید عرضه یارانه بنزین هدف‌گذاری شود و افراد کم برخوردار نیز بتوانند از یارانه انرژی بهره‌مند شوند، در غیر این صورت شاهد افزایش مصرف و هدر رفت منابع کشور، به علاوه تضییع حقوق افراد بدون خودرو خواهیم بود.

منبع:برنا