عضویت در سازمان تجارت جهانی گام مهم کشورها برای تحکیم همکاری‌های اقتصادی تجاری (جهانی و منطقه ای) و دستیابی به نرخ رشد اقتصادی بهتر بوده و متقاضیان عضویت در این سازمان امیدوارند که با ادغام در سیستم تجارت جهانی به ثبات سیاسی اقتصادی بیشتری دست پیدا کنند. اما تجربه نشان داده است که هر کدام از این کشورها با توجه به توان و ساختارمندی اقتصادی خود نتایج متفاوتی عاید آنها شده است.

جایگاه WTO در اقتصاد بین‌الملل

تشکیل سازمان تجارت جهانی را می‌توان نتیجه تلاش‌های بین‌المللی برای ساماندهی اقتصاد بین‌الملل، با هدف غایی جلوگیری از بروز جنگ از طریق درهم تنیدگی اقتصادی کشورهای جهان دانست. با پایان جنگ جهانی دوم، کشورهای پیروز جنگ تصمیم گرفتند با هدف تنظیم قواعد تجارت بین‌المللی بین کشورهای جهان، تدوین “منشور جهانی تجارت” را در دستور کار قرار داده و در این راستا کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ با حضور ۱۴۴ کشور برگزار گردید. لیکن تلاش‌ها برای تشکیل سازمان سازمان دهنده تجارت جهانی در آن برهه ناکام ماند. یکی از بخش‌های منشور تجارت جهانی، موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت موسوم به گات بود که هدفش کاهش موانع تعرفه‌ای واردات کالا بین کشورها بود که در نشست‌های بعدی به تصویب رسید. اما در ادامه روند جهانی سازی، این موافقتنامه در برخورد با تحولات سیاسی اقتصادی حادث نظام بین‌الملل در دهه‌های بعدی نیاز به تکامل داشت که بعدها طی ۸ دوره اصلی مذاکراتی تکمیل و جای خود را به سازمان تجارت جهانی (WTO) داد.

درحال‌حاضر سازمان توسعه تجارت بیش از ۹۵ درصد تجارت جهانی را پوشش داده و ۱۶۴ کشور دنیا مشتمل بر کشورهای توسعه یافته، توسعه نیافته و درحال توسعه در این سازمان عضو هستند.

مزایای عضویت در سازمان تجارت جهانی کسب اعتبار بین‌المللی

کسب پرستیز و وجهه بین‌المللی ناشی از عضویت در سازمان تجارت جهانی سبب افزایش همکاری‌های اقتصادی تجاری بین‌المللی خواهد شد. واقعیت این است که بسیاری از کشورها فقط در قلمرو اعضای WTO اقدام به سرمایه‌گذاری خواهند نمود. تجارت آزاد، افزایش درآمد کشورها، افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و در نهایت رشد و ثبات اقتصادی:
 این یک واقعیت است که اولویت برای یک سرمایه‌گذار خارجی موضوع «امنیت سرمایه گذاری» و تضمین بازگشت منافع اقتصادی توسط کشور میزبان است. کشورهای عضو WTO متعهد به رعایت اصول و اعمال مقررات سازمان هستند که به‌صورت منطقی تضمین سرمایه‌گذاری را به دنبال دارد. طبعا اعمال برخی اصلاحات در قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری در کنار عضویت در WTO رتبه ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری خارجی را بهبود خواهد بخشید.

 از طرف دیگر، عضویت در WTO توفیق اجباری برای کشورها خواهد بود که طی آن این کشور متعهد خواهد شد محدودیت‌های قانونی سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، فساد گسترده، عدم حمایت دولت از سرمایه‌گذاری و.. جای خود را به سیاست هایی مثل تضمین سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه اقتصادی پایدار، امنیت سرمایه گذاری، اقتصاد قابل پیش‌بینی، ثبات رفتار تجاری و.... بدهد.

 جهت‌دهی صادرات:

 ادغام در تجارت جهانی باعث ارائه طیف وسیعی از کالاها و در نتیجه دادن حق انتخاب به مشتریان خواهد شد. عضویت در WTO امتیازات تعرفه‌های گمرکی حتی صفر درصد را به کشورها اعطا می‌کند. در چنین شرایط مساوی، کشورها به سوی تولید کالاهایی می‌روند که در آن مزیت مطلق و نسبی بطور واقعی دارند.

 رفع کسری تراز تجاری

پیشتر گفته شد که تراز تجارت خارجی ازبکستان در سال ۲۰۲۲ با کشورهای مختلف ۱۱.۳۹۰- میلیارد دلار (Passive) بوده است. عضویت این کشور در WTO و دسترسی به بازارهای جهانی، در صورت مدیریت صحیح، خواهد توانست خلاء موجود بین صادرات و واردات را پر و توازن تجاری هر چه بیشتر را بدنبال خواهد داشت.

 استفاده از معافیت‌های تعرفه‌ای کشورهای صنعتی

با عضویت ازبکستان در سازمان تجارت جهانی ازبکستان، به عنوان یک کشور در حال توسعه، می‌تواند از معافیت‌های تعرفه‌ای کشورهایی مثل امریکا، چین، اتحادیه اروپا، هند و... بهره ببرد.

 افزایش واردات

یکی از مزیت‌های مهم عضویت در سازمان تجارت جهانی رفع موانع واردات در این کشور است. بطوریکه در شرایط عضویت این کشور، کالاهای تجاری بدون هیچ مانعی وارد کشور مبدا خواهد شد. در چنین شرایطی علاوه بر افزایش حجم تجارت، قیمت‌ها نیز در کشور کاهش داشته و درآمد ملی افزایش خواهد یافت. علاوه بر آن بازار نیز رقابتی خواهد شد.

 رقابتی و تخصصی‌تر شدن صادرات

 با باز شدن فضای تجارت بین‌الملل و دستیابی به بازارهای جهانی، هر کشور سعی می‌کند کالایی را تولید و مازاد آن را صادر کند که در آن مزیت مطلق یا نسبی دارد. در این صورت تجارت بین کشورها تخصصی تر شده و هر کشور در قبال تولید کالا، صادرات و واردات کالا را بر اساس تحلیل منافع و ضرر انجام می‌دهد. چنین وضعی سبب رقابتی تر شدن و تخصصی تر شدن فضای اقتصاد بین‌الملل می‌شود.

بهره‌برداری از تجربیات اقتصاد جهانی

مزیت دیگر عضویت کشورها در سازمان تجارت جهانی، انتقال آسان تجربیات و الگوهای موفق بازار‌های جهانی به این کشور است. عضویت در WTO یعنی اینکه تمام کشورهای عضو به صورت مشترک به سوی پیشرفت و توسعه اقتصادی گام برداشته و از حمایت‌ها و کمک‌ها و مشاوره‌های فنی سازمان بهره‌مند خواهد شد. با برداشته شدن مرزهای اقتصادی تجاری بین کشورها، زمینه آموزش روشهای موفق تولید، تجارت و الگوهای موفق اقتصادی کشورهای توسعه یافته، پیش روی کشورهای در حال توسعه‌ا خواهد بود.

 رشد تولید، صادرات و اشتغالزایی

الحاق به سازمان، رشد صادرات را به دنبال دارد. طبعا رشد صادرات نتیجه رشد فعالیتهای تولیدی و صنعتی کشور بوده و افزایش فرصت‌های شغلی در کشور را باعث خواهد شد.

 افزایش دسترسی شرکت‌های کشور به بازارهای جهانی

 باز شدن دروازه بازارهای جهانی، منجر به ارتقاء و رشد سطح شرکت‌ها و فعالان اقتصادی کشورخواهد شد. چنین شرایطی زمینه را برای تاسیس شرکت‌های فراملی و جهانی فراهم می‌کند. مورد بعدی دسترسی آسانتر شرکت‌ها به ابزار مالی و پولی بین‌المللی مثل صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی، بانک ترمیم و توسعه و... و منابع پولی و اعتباری جهانی در صورت عضویت ادر WTO است. به علاوه شرکت‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی و کشورهای بزرگ و پیشرفته، در تامین مالی پروژه‌ها و اعطای خطوط اعتباری به این کشور نگرانی کمتری خواهند داشت.

حل اختلافات حقوقی و تجاری

مزیت بعدی عضویت در WTO امکان استفاده این کشور از مکانیزم حل اختلافات حقوقی و تجاری سازمان است. طبعا این عضویت می‌تواند به رفع یا کاهش اختلافات تجاری میان کشورها بیانجامد.

تهدیدهای عضویت در یک سازمان جهانی افزایش واردات

 عضویت در WTO و باز شدن فضای تجارت بین‌الملل طبعا واردات کشوررا افزایش خواهد داد. واردات بی‌رویه، رفع موانع غیرتعرفه ای، عدم کنترل ذخائر ارزی و زیان‌های ناشی از آن می‌تواند بر اقتصاد نوپا و متزلزل کشور تاثیرات سوئی داشته باشد. طبعا تراز تجاری منفی (که ممکن است با عضویت در سازمان تجارت جهانی و افزایش واردات تشدید گردد) با استانداردهای سازمان مذکور همخوانی ندارد.

 کاهش درآمد دولت

 آزادسازی تجارت و بازار آزاد برای کشورهای کمتر توسعه یافته می‌تواند تاثیرات منفی بر اقتصاد و درآمد دولت داشته باشد. آزادسازی تجارت بین‌الملل از طریق کاهش تعرفه‌های گمرکی و دیگر سیاست‌های اقتصادی ممکن است سطح قیمت‌ها را به اندازه کاهش تعرفه‌ها کاهش داده و در عین حال سطح واردات را افزایش دهد. در این صورت کاهش درآمدهای دولت از طریق وضع تعرفه‌های کالاهای وارداتی نتیجه خواهد بود.

تهدید تولیدات داخلی

آزادسازی واردات از طریق کاهش تعرفه‌ها می‌تواند تاثیرات سوئی بر تولیدات داخلی کشور داشته و توان صادراتی کشور را تضعیف نماید.این طبیعی است که سرازیر شدن کالاهای باکیفیت اروپایی، امریکایی، چینی و.. به بازار ازبکستان صنایع داخلی ازبکستان را ضربه پذیرتر خواهد نمود.

سخن پایانی

با توجه به موارد یاد شده یک کشور با داشتن شرایط زیر می‌تواند به‌صورت حداکثری از مزایای عضویت در سازمان تجارت جهانی بیشترین بهره را ببرد، بدین معنی که هر چقدر یک کشور جایگاه بهتری از نظر شاخص‌های ذیل داشته باشد، از فرصت‌های اقتصادی ناشی از عضویت خود در سازمان بیشترین بهره‌برداری را خواهد داشت:

 - دولت کارآمد و وجود یک نظام اقتصادی کارا و موثر در کشور و تسهیل تجارت

- سیاست‌های توسعه‌ای کارآمد، رفتن به سوی اقتصاد بازار آزاد

-  تطبیق قوانین اقتصادی و تجاری با مقررات بین‌المللی

 - نبود فساد قضایی و وجود محاکم دعاوی تجار یبن المللی کارآمد

-  توسعه پایدار و با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی

-  از بین بردن فساد اداری

-  سیستم موثر مالی و بانکداری

- تقویت زیرساخت‌های اقتصادی مثل اقتصاد دیجیتال، تجارت الکترونیک، گمرک شفاف، مناطق آزاد تجاری، زیرساختهای حمل‌ونقل و ترانزیت قوی و....

- توانایی بالای رقابت با شرکت‌های منطقه‌ای و جهانی