در چنین شرایطی، فعالان صنعت ساخت‌وساز ضمن گلایه از تبلیغ وزارت صنعت، معدن و تجارت از روند ارزان شدن نرخ سیمان تاکید دارند هنوز این محصول با بهایی به مراتب بالاتر در بازار آزاد به فروش می‌رسد. درحال‌حاضر هر پاکت سیمان با نرخ ۳۵ تا ۴۵ هزار تومان در بازار تهران به فروش می‌رسد. نبود نرخ مشخص برای خرید این محصول ساختمانی پرمصرف، خود یکی از دلایل اصلی نارضایتی فعالان این صنعت به‌شمار می‌رود.

در همین حال، بسیاری از سازندگان ساختمان ضمن تاکید بر دشواری خرید از بورس کالا تاکید دارند و همچنان خرید خود را در قالب معاملات سنتی ادامه می‌دهند. در چنین شرایطی، دولت می‌تواند با افزایش نظارت بر معاملات بازار آزاد، از روند ارزان شدن این محصول حمایت کند. در همین حال، استفاده از سایر ابزارهای بورس کالا همچون تعریف گواهی سپرده سیمان برای محصول فله و سیمان پاکتی، راه‌اندازی معاملات خرده‌فروشی سیمان در تحقق این هدف کمک‌کننده خواهد بود. البته نباید از فرهنگ‌سازی برای خرید از بورس کالا از سوی پیمانکاران یا سازندگان ملک و تشویق آنها برای خرید از این بستر نیز غفلت کرد.

همگرایی عرضه و تقاضای سیمان در بورس کالا

ابوذر انصاری، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی روند معاملات سیمان در بورس کالا و خریدوفروش این محصول با بهایی بالاتر در بازار آزاد، گفت: درحال‌حاضر نرخ پایه و روند معاملات خریدوفروش سیمان در بورس کالا به‌طور شفاف مشخص است. بررسی روند معاملات این محصول در بورس کالا حکایت از آن دارد که در بسیاری از معاملات، میزان تقاضا برای خرید سیمان در بورس کالا به مراتب کمتر از عرضه این محصول برآورد می‌شود. در چند ماهی که از عرضه سیمان به بورس کالا می‌گذرد، میزان عرضه‌ها خوب بوده و نیاز واردشده به بورس کالا را پوشش داده است. این موضوع در سایه همکاری میان بورس کالا، وزارت صنعت، معدن و تجارت و انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان شکل گرفته است.

وی گفت: این درحالی است که در موقعیت کنونی هیچ محدودیتی برای خرید سیمان از بورس کالا وجود ندارد. تمامی عاملان توزیع یا هر فردی که پروانه ساخت‌وساز داشته باشد، می‌تواند مستقیم به این بازار ورود کند و خرید انجام دهد. البته هنوز فرهنگ بهره‌مندی از ابزار بورس کالا میان تولیدکننده، خریدار و مصرف‌کننده شکل نگرفته و همین موضوع مانع استقبال از این بازار شده است. سیمان کالایی است که مصارف عمومی دارد و افراد متعددی با آن سروکار دارند و هنوز روند استفاده از این سازکار برای همه مشخص نشده است. 

این کارشناس بازار کالایی در پاسخ به سوالی مبنی بر روند خرید سیمان توسط خرده‌فروشان، گفت: روند فروش سنتی سیمان از طریق عاملان توزیع همچنان وجود دارد و مشکلی برای مردم به‌وجود نخواهد آمد. در واقع فروش سیمان در بورس کالا فقط امکان تنظیم بازار و رسیدگی به شرایط فروش این محصول ساختمانی را از سوی نهادهای مسئول فراهم خواهد کرد و بدین‌ترتیب، امکان رسیدگی به هر نوع گران‌فروشی وجود دارد. وی افزود: درحال‌حاضر انتقادهایی به روند عرضه سیمان در بورس کالا وجود دارد اما انتظار می‌رود این نقاط ضعف به مرور زمان شناسایی و برطرف شوند. 

انصاری در ادامه گفت: درحال‌حاضر در آستانه فصل سرما قرار داریم و در ماه‌های سرد سال و با شروع بارندگی، فعالیت ساخت‌وساز به مرور کاهش خواهد یافت. در چنین شرایطی، از میزان تقاضا برای این محصول ساختمانی کاسته خواهد شد؛ درنتیجه انتظار داریم نرخ این محصول هرچه بیشتر رو به تعدیل پیش برود.

انصاری با اشاره به داده‌های نرخ پایه و نرخ میانگین موزون سیمان در بورس کالا تاکید کرد: مقایسه ارقام و اعداد یادشده حکایت از آن دارد که همگرایی نرخ پایه و میانگین موزون سیمان در شهریورماه و در مقایسه با مردادماه بیشتر و میانگین موزون نرخ در شهریور نسبت به مرداد حدود ۱۱ درصد کمتر شده است.وی با اشاره به روند عرضه افزایش عرضه سیمان در بورس کالا در چند هفته اخیر، گفت: در همین زمان تولیدکنندگان بسیاری کد بورسی دریافت کرده‌اند و همزمان شاهد افزایش تقاضا برای خرید این محصول از طریق این بازار هستیم. در چنین شرایطی، آموزش خریدوفروش سیمان از بورس کالا تاثیر بسزایی بر حکمفرما شدن ثبات بر این بازار دارد.

انصاری افزود: بیش از ۳۰ واحد سیمانی در کشور فعالیت می‌کنند و در همین حال، این محصول به سبب ویژگی‌های ذاتی که دارد و وزن سنگین آن برای جابه‌جایی در مسافت‌های طولانی، مناسب نیست. همین ویژگی‌ها نیز موجب می‌شود امکان مهندسی عرضه سیمان از سوی تولیدکنندگان وجود نداشته باشد و بازار رقابتی کاملی برای خریدوفروش آن شکل بگیرد.

وی عرضه سیمان در بورس کالا را در مجموع مثبت ارزیابی و خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی، زمینه بازگشت شفافیت به معاملات سیمان فراهم می‌شود. در واقع امکان رصد و کنترل بازار وجود دارد. در همین حال آمار به‌دست‌آمده از بورس کالا خود به‌منزله سیگنالی به سیاست‌‌گذاران است. هرچند اعتقاد داشته‌ام هنوز فرهنگ خریدوفروش در بورس کالا وجود ندارد و باید برای ارتقای این مسیر تلاش کرد.

وی در پایان گفت: برخی شرکت‌های سیمانی برای فرار و رهایی از قیمت‌گذاری دستوری و مداخلات دولت به‌ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت به بورس کالا پناه آورده‌اند. اما بورس کالا به‌تنهایی نمی‌تواند نقش تنظیم‌گری را در یک اقتصاد غیر‌رقابتی بر عهده بگیرد. با این وجود، اعتقاد دارم برقراری شفافیت با کمک عرضه سیمان در بورس کالا اقدام مثبتی است و در همین حال تاکید دارم قیمت‌گذاری دستوری جواب نمی‌دهد. نرخ یک عدد تصادفی نیست که با دستور کاهش یا افزایش یابد، بلکه متغیر نرخ نتیجه سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و دولت به‌ویژه فرآیندهای عرضه و تقاضاست.

فرصتی برای رفع خلأ‌های موجودعبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی روند معاملات سیمان طی هفته‌های اخیر، عنوان کرد: در هفته‌های اخیر، تامین برق واحدهای تولیدکننده سیمان کشور رو به بهبود رفته و با ارتقای عرضه سیمان به‌دنبال تامین برق صنایع از التهاب در بازار این محصول ساختمانی کاسته شده است. در همین حال با گذر زمان، تعداد واحدهایی که در بورس کالا پذیرفته شده‌ و متقاضیان خریدی که کد بورسی دریافت کرده‌اند هم افزایش یافته‌اند.

وی افزود: درحال‌حاضر بسیاری از معاملات سیمان در بورس کالا با نرخ پایه نهایی می‌شود. البته این روند بستگی به این دارد که این محصول در کدام منطقه عرضه شود. در واقع روی خرید سیمان در برخی از مناطق رقابت بیشتری می‌شود که به رشد بیشتر نرخ آن منجر خواهد شد. 

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان فروش هر پاکت سیمان با بهای ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان را در بازار غیرمنطقی ندانست و گفت: نرخ پایه هر کیسه سیمان در بورس کالا ۲۵ هزار تومان است که ۹ درصد مالیات ارزش‌افزوده روی آن محاسبه می‌شود. هزینه حمل هر پاکت سیمان نیز ۷ تا ۸ هزار تومان برآورد می‌شود. سود عامل را هم باید درنظر بگیریم که بنا به مقررات ۱۲ تا ۱۵ درصد است.

این محصول با پرداخت هزینه‌های یادشده به انبار عاملان توزیع منتقل می‌شود و تخلیه آن در انبار عامل نیز مستلزم پرداخت هزینه است. در ادامه بارگیری مجدد سیمان برای مصرف‌کننده هم مستلزم پرداخت هزینه است؛ درنتیجه اینکه سیمان با بهای ۳۵ تا ۳۸ هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده نهایی برسد، به‌منزله گران‌فروشی نیست. در واقع حتی اگر مصرف‌کننده درب کارخانه هم خرید کند، باز باید این هزینه‌ها را بپردازد؛ بنابراین بخشی از سروصداهایی که درباره گران‌فروشی سیمان در بازار شاهد آن هستیم، خارج از انتظار است.

شیخان با اشاره به سهم اندک سیمان در بهای تمام‌شده ساخت‌وساز گفت: هزینه سیمان در نرخ تمام‌شده تولید ساختمان کمتر از ۲ درصد برآورد می‌شود؛ درنتیجه این‌همه سروصدا عجیب به‌نظر می‌رسد. هزینه ساخت یک مترمربع ساختمان، دست‌کم ۵ میلیون تومان برآورد و برای هر مترمربع ساخت‌وساز دست‌کم ۴ کیسه سیمان مصرف می‌شود؛ یعنی هزینه سیمان مصرفی در هر مترمربع ساخت‌وساز ۱۶۰ هزار تومان برآورد می‌شود که درمجموع رقم ناچیزی است. 

چنانچه نیاز صنایع به برق پایدار تامین شود و همچنین مشکلی در تامین سوخت واحدهای سیمانی کشور نباشد، می‌توان به تعدیل بیشتر نرخ این محصول در سراسر کشور امید داشت. 

این فعال صنعت سیمان در ارزیابی عملکرد بورس کالا در تنظیم بازار این محصول ساختمانی گفت: صنعت سیمان قدمتی ۸۸ ساله دارد. این صنعت در طول سال‌های گذشته در قالبی سنتی فعالیت کرده و ورود این محصول به بورس کالا به‌منزله ایجاد تغییرات عمده در مسیر خریدوفروش این محصول ساختمانی است و در همین حال فضایی شفاف بر معاملات حاکم خواهد شد.

البته همچنان شاهد نقاط ضعفی در این زمینه خواهیم بود و رفع خلأهای موجود در این مسیر به زمان نیاز دارد. بهره‌مندی از سیستم بورس کالا برای عاملان خرید به‌ویژه در شهرستان‌ها، فرآیند جدیدی است که بهره‌گیری از آن نیازمند صرف زمان است. با وجود موارد یادشده، بهره‌مندی از بورس کالا برای خریدوفروش اتفاق مثبتی است و بدین‌ترتیب فرصتی فراهم می‌شود تا محلی شفاف برای تقابل میان تولیدکننده و مصرف‌کننده شکل بگیرد. به‌علاوه آنکه تمام جزییات خریدوفروش در سامانه تجارت بارگذاری خواهد شد که قابلیت رصد دارد. در مجموع در این رویکرد می‌توان به بهبود شرایط امید داشت.

سخن پایانی

بررسی روند معاملات سیمان در رینگ صنعتی بورس کالا و همچنین بازار آزاد، حکایت از افت بهای این محصول در چند هفته گذشته دارد. با این وجود، همچنان مصرف‌کنندگان سیمان از نرخ خریدوفروش این محصول در بازار آزاد گلایه دارند. در همین حال، نبود نرخ مشخصی برای معامله این محصول نیز از یک‌سو زمینه نارضایتی فعالان این صنعت و از سوی دیگر، امکان سوءاستفاده از روند معامله این محصول را فراهم کرده است. در چنین شرایطی، اصلاح روند معامله سیمان ضروری به‌نظر می‌رسد.