آذربایجان غربی از استان‌های پرآب کشور بود که این روزها هیچ اثری از آن وجود ندارد، حتی وضع بدتر هم شده و کمبود آب به سفره‌های زیرزمینی این استان به‌ویژه در منطقه شمال رسیده و نوعی مرگ پنهان برای زمین در این استان اتفاق افتاده است. با کاهش بارندگی‌ها و همچنین موضوع و معضل دریاچه ارومیه، مدیریت آب‌های سطحی برای اختصاص حق آبه دریاچه و همچنین بخش کشاورزی ضروری است تا کشاورزان کمتر به حفر چاه روی آورند که در آن صورت، می‌توان با بهبود وضعیت سفره‌های زیرزمینی، از تداوم بروز پدیده فرونشست جلوگیری کرد و چه‌بسا سفره‌های زیرزمینی را روزبه‌روز بالاتر آورد.

کسروی  ۳۶ میلیون مترمکعبی مخزن آب در آذربایجان‌غربی

آذربایجان غربی در سه حوزه آبریز ارس، آبریز مرزی غرب و دریاچه ارومیه قرار دارد که افزایش بی‌رویه استفاده از آب‌های زیرزمینی موجب افت آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی شده است.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در این زمینه گفت: سالانه در استان ۳۶ میلیون مترمکعب کسروی مخزن آب داریم که این میزان در سال زراعی ۱۴۰۰با افزایش چشمگیری مواجه بوده و در سال ۱۴۰۱ به هدروی ۱۱۶ میلیون مترمکعب رسیده است.

این آمار نشان دهنده این نکته مهم است که مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر رشد زیادی پیدا کرده باید از این موضوع جلوگیری شود.

محمد اشرفی با اشاره به این‌که ۳۷ هزار و ۶۳۰ حلقه چاه مجاز دارای پروانه بهره‌برداری در آذربایجان غربی وجود دارد که ۸۹ درصد معادل ۳۳ هزار و ۳۶۵ حلقه از این تعداد چاه در بخش کشاورزی مصرف می‌شود گفت: تا پایان سال گذشته در استان بیش از ۹ هزار و ۲۵۰ مورد نصب کنتور انجام شده است که امسال نیز ۲۱۴ دستگاه کنتور روی چاه‌های استان نصب شده است.

حفاری 34 هزار حلقه‌ چاه غیرمجاز

وی با بیان اینکه اما ۳۴ هزار حلقه چاه غیرمجاز بعد از سال ۱۳۸۵ حفاری شده‌اند که جز اولویت‌های شرکت آب منطقه‌ای استان برای برخورد و انسداد قرار دارند، افزود: ۲۶ هزار و ۵۰۰ حلقه چاه وجود دارد که تاریخ حفر و بهره‌برداری آنها به قبل از سال ۱۳۸۵ بازمی‌گردد. این چاه‌ها مشمول قانون تعیین و تکلیف چاه‌های فاقد پروانه می‌شوند و به شرط ضرر نرساندن به منابع مجاور و اجرای آبیاری تحت فشار و نصب کنتور به آنها پروانه بهره‌برداری تعلق می‌گیرد.

اشرفی با بیان این‌که از سال ۱۳۹۴  با شروع طرح احیا و تعادل بخشی انسداد چاه‌های غیرقانونی آغاز شد گفت: تا پایان سال ۱۴۰۰ در استان ۶ هزار و ۲۶۹ حلقه چاه با حجم صرفه‌جویی ۸۵ میلیون مترمکعب مسدود شده‌اند.

وی افزود: در شش‌ماهه نخست امسال نیز بیش از ۳۰۷ حلقه چاه غیرمجاز باصرفه جویی آب بیش از ۲ میلیون مترمکعب پر و مسدود شده است.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با اشاره به اجرای طرح انسداد چاه‌های غیرمجاز در استان از سال ۱۳۹۴ گفت: در این مدت، ۶ هزار و ۲۶۹ حلقه چاه غیرمجاز در شهرستان‌های مختلف مسدود شده است.

اشرفی عنوان کرد: از این تعداد، 5 هزار و ۳۳۶ حلقه چاه غیرمجاز در حوضه انسداد ۶ هزار حلقه چاه غیرمجاز آبریز دریاچه ارومیه بوده که در این مدت مسدود و مطلوب المنفعه شده است.

وی اضافه کرد: میزان ذخیره آب صورت گرفته از این اقدام در آذربایجان غربی در 7 سال، نزدیک به ۸۵ میلیون مترمکعب در استان و ۶۶ میلیون مترمکعب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده است.

به گفته وی، براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته امسال نیز ۳۰۷ حلقه چاه غیرمجاز از چرخه مصرف خارج شد که از این تعداد، ۲۸۱ حلقه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار داشت.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی همچنین از نصب کنتور به ۹ هزار و ۲۵۱ چاه در استان خبر داد و ادامه داد: از این تعداد، ۲۱۴ حلقه در امسال صورت گرفته است.

مصرف نامتعارف آب زیرزمینی

وی یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته در راستای جلوگیری از مصرف نامتعارف آب به ویژه آب‌های زیرزمینی را توقیف دستگاه‌های حفاری عنوان کرد و گفت: از ابتدای اجرای این طرح تاکنون، ۴۱۰ دستگاه حفاری در کل استان توقیف شده که ۳۴۵ مورد مربوط به حوضه دریاچه ارومیه بوده و بیشترین تعداد هم به شهرستان ارومیه با ۱۸۵ دستگاه اختصاص داشته است.

سرانه مصرف آب بالاتر از حد استاندارد است

مشکلات ذخایر آبی استان در حالی مطرح می‌شود که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌غربی با بیان اینکه سرانه مصرف آب در استان بالاتر از حد استاندارد است؛ از مشترکین خواست با نزدیک شدن به ایام گرم سال در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.

به گزارش ایلنا، لطیف خوش سیرت ضمن تاکید بر صرفه‌جویی در مصرف آب، اظهار کرد: سرانه مصرف آب در استان از استانداردهای تعریف شده بسیار بالاست که این امر لزوم توجه بیشتر به رعایت الگوی مصرف و استفاده بهینه از آب را بیش از پیش نمایان می کند.

خوش سیرت با بیان اینکه در حال حاضر در سطح ۴۸ شهر و بیش از دو هزارو۵۰ روستای استان خدمات آبرسانی انجام می‌شود، افزود: براساس آخرین آمار، سرانه مصرف در روستاهای استان ۲۱۰ لیتر و درشهرها ۲۰۰ لیتر است.

وی گفت: استاندارد تعریف شده برای مصرف سرانه آب دراستان۱۳۰ لیتر است که با توجه به مصرف بالای آب در استان، شرکت آب و فاضلاب در راستای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در مصرف آب تمام تلاش خود را معطوف کرده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان غربی با قدردانی از همکاری‌های مردم در سنوات گذشته برای گذر از تابستان،  تصریح کرد: با ۲۰ درصد کاهش مصارف غیرضرور که عمدتا در آشپزخانه‌های منازل صورت می‌گیرد، علاوه بر تامین آب شرب تمام مناطق استان و جلوگیری از افت فشار آب، نیازی به سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های جدید نخواهد بود.

سخن پایانی

نگاه یک جانبه به توسعه کشاورزی و رعایت نکرده الگوی مصرف از جانب متولیان امر کشاورزی از عوامل اصلی بروز پدیده نامطلوب افت ادامه‌دار در سطح آبخوان‌های استان محسوب می‌شود. با توجه به نقش تعیین‌کننده آب زیرزمینی در تامین آب مورد نیاز برای مصارف مختلف از جمله شرب و کشاورزی در مناطق مختلف روستایی و همچنین تامین آب بخش صنعت، اهمیت حفظ و نگهداری از منابع آب زیر زمینی و جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز را دو چندان است.

دلیل اصلی کسری آبخوان‌های این استان کاهش بارش‌های آسمانی و عدم تغذیه مناسب منابع آب زیرزمینی، چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی بوده است. برهمین اساس شرکت‌ آب منطقه‌ای استان در راستای چاره‌اندیشی برای کنترل افت و کسری مخزن حادث شده در آبخوان‌ها، با تعریف طرح تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب گام‌هایی در زمینه بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی برداشته است.