گفتنی است تا پیش از این توقف مکرر نمادها به‌دلیل نوسانات قیمتی و بازگشایی سلیقه‌ای آنها، اعتراض اهالی بازار سرمایه را به‌دنبال داشت و مانع دادوستدهای روان در این بازار بود. حال با تغییرات یادشده انتظار می‌رود از یک‌سو این تغییر، نقش مهمی در افزایش نظارت هوشمند بر بازار سرمایه، کاهش محدودیت‌های معاملاتی و همچنین شفاف شدن مرزهای معاملاتی سرمایه‌گذاران داشته باشد و از سوی دیگر، از افزایش نقدشوندگی و روان شدن معاملات به‌عنوان دیگر نقاط قوت تغییر یادشده نام‌برده می‌شود.

روانی معاملات در راه است

هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف اصلاح قوانین و دستورالعمل‌های بازار سرمایه، برگزاری کنفرانس را جایگزین توقف‌های مکرر نمادهای بورسی و فرابورسی کرد. 

بر این اساس، پس از مصوبات روزهای گذشته مبنی بر لغو اخذ تعهدنامه و بازگشایی خودکار کدهایی که دسترسی آنلاین آنها محدود شده بود، هیأت مدیره جدید سازمان بورس در مصوبه‌ای جدید توقف نمادهای بازار سرمایه پس از نوسان ۲۰ درصدی (مثبت و منفی) و همچنین توقف به علت نوسان منفی ۵۰ درصدی که پیش از این سبب توقف مکرر نمادهای بورسی و فرابورسی پس از رشد یا افت قیمتی می‌شد را به‌طور کامل لغو کرد و فقط توقف و برگزاری کنفرانس پس از رشد ۵۰ درصدی و افت ۳۰ درصدی اعمال خواهد شد. 

به اعتقاد فعالان بازار سرمایه، این مصوبه جدید محدودیت‌های پیشین در روند معاملات بازار سرمایه را کاهش می‌دهد و در همین حال، نقش مهمی در عمق‌بخشی به معاملات دارد. در همین حال باید تاکید کرد مصوباتی از این دست، زمینه را برای اصلاحات بنیادی‌تر در سایر بخش‌ها مانند دامنه نوسان و هوشمندکردن نظارت هموار می‌کند.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که اطلاعات یکی از منابع با ارزش و اصلی در بازار سرمایه به‌شمار می‌رود که بر روند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران تأثیرگذار است؛ درنتیجه در شرایط جدید و با برگزاری کنفرانس شاهد شفاف شدن اطلاعات و رفع ابهام از عملکرد شرکت‌ها خواهیم بود.

اقدامی مثبت برای بازار راکد

سارا فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی مقررات جدید توقف نمادها در بازار سرمایه اظهارکرد: لغو توقف نمادهای بازار سرمایه براساس مصوبه جدید هیات‌مدیره سازمان بورس تاثیر مثبتی بر عملکرد بازار سرمایه به همراه خواهد داشت. اجرای این دست مقررات به‌ویژه در موقعیت کنونی که بازار سرمایه، روند رو به رشدی را آغاز کرده، مثبت به‌نظر می‌رسد، چراکه این دست قوانین و مقررات حمایتی زمینه هموار شدن مسیر معاملات را فراهم می‌کند.

وی در تشریح دلایل تصویب مقررات قبلی و توقف نمادها گفت: وضع چنین مقرراتی مختص ایران نیست و در مواردی حتی در بزرگ‌ترین بورس‌های جهان همچون بورس نیویورک نیز مقرراتی برای کنترل شرایط وضع می‌شود. بدین معنی که اگر دامنه نوسانات بیش از حد معینی باشد، کل معاملات برای یک بازه زمانی ۳۰ دقیقه‌ای بسته خواهد شد. این مقررات در بازار سرمایه ایران در دوره‌ای که شاهد روند شارپ بازار بودیم و به‌دلیل ظن دستکاری و جلوگیری از سفته‌بازی، وضع شدند. در واقع امکان یا فرصتی برای نفس کشیدن در اختیار بازار قرار گرفت. اما در طول ماه‌های گذشته شاهد رکود گسترده‌ای در بازار سرمایه هستیم. در چنین شرایطی، تداوم قوانین موردبحث نه‌تنها نتیجه‌بخش نیست، بلکه مانع روانی معاملات می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه افزایش نقدشوندگی را دیگر نقطه قوت لغو توقف نمادهای بازار سرمایه دانست، چراکه دیگر نمادی بسته نمی‌شود. به‌علاوه آنکه زمینه بازگشت اعتماد را به بورس فراهم می‌کند. این اقدامات به‌ویژه در روزهای اخیر که شاهد بهبود بازار سرمایه بوده‌ایم، اهمیت ویژه‌تری دارد.

فلاح درباره دلایل بهبود شرایط بازار سرمایه در روزهای اخیر، گفت: وضعیت تکنیکالی سهم‌ها بسیار مناسب برآورد می‌شود و بازار هم به تکنیکال شاخص کل واکنش مثبت نشان می‌دهد. در حال‌حاضر کف ماژور تکنیکال شاخص در محدوده یک میلیون و ۲۷۰ هزار تا یک میلیون و ۳۱۰ هزار واحد برآورد می‌شود. علاوه بر این، ارائه بسته حمایتی ۱۰بندی از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی با هدف حمایت از بازار سرمایه، پالس مثبتی را روانه بورس کرده است.

در ادامه باید از صحبت‌های مطرح‌شده از سوی معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری در زمینه رشد شاخص کل بازار سرمایه تا یک میلیون و ۷۰۰ هزار واحد به‌عنوان دیگر محرک این بازار نام برد. در واقع موارد مطرح‌شده از سوی وی سیگنال مثبت روانی را در بازار ایجاد کرد.

فلاح در پاسخ به سوالی مبنی بر این نکته که آیا این وعده‌ها، تکرار اشتباهات بورسی سیاست‌گذاران در سال گذشته است یا خیر، گفت: بدون تردید مطرح‌شدن چنین وعده‌هایی برای رشد بورس حرفه‌ای نیست. کما اینکه جذب مردم غیرحرفه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این بازار در سال گذشته نیز حرفه‌ای نبود اما در حال‌حاضر شاهد متضرر شدن بخش قابل‌توجهی از سهامداران هستیم؛ در نتیجه مسئولان موظف هستند برای بازگشت مجدد اعتماد به این بازار تلاش کنند. از این‌رو ارائه سیاست‌های حمایتی با هدف جلب مجدد اعتماد مردم به بورس ضروری به‌نظر می‌رسد.

در واقع می‌توان این‌طور جمع‌بندی کرد که ذات این‌گونه موضوعات با هدف حمایت از بورس اشتباه است اما در شرایط کنونی که نبود اعتماد مردم به‌دلیل سیاست‌های اشتباه دولتمردان زمینه خروج سرمایه را از بورس فراهم کرده، بازگشت اعتماد به این بازار از سوی مسئولان ضروری به‌نظر می‌رسد.

این کارشناس بورس تاکید کرد: بخش قابل‌توجهی از پایین بودن شاخص بازار در موقعیت کنونی از نبود اعتماد به این بازار نشأت می‌گیرد اما بازار ارزنده است. نسبت P/E بازار به حدود سال ۹۸ رسیده و می‌توان این‌طور ادعا کرد که بورس درحال‌حاضر یکی از ارزان‌ترین بازارها در میان بازارهای موازی است. با این وجود در سایه نبود اعتماد هر روز شاهد خروج پول حقیقی از این بازار هستیم. حال مشخص نیست این سرمایه به کدام بخش جذب می‌شود.

آزمون‌وخطا برای سیاست‌گذاری

رضا بهرامی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی مصوبه‌ جدید برای لغو توقف نمادهای بازار سرمایه، گفت: وضع قوانین یادشده از ابتدا هم با انتقادهایی از سوی فعالان بازار سرمایه روبه‌رو شد. این مقررات در دوره رونق بازار وضع شدند تا رشد افسارگسیخته قیمت‌ها کنترل شود؛ یعنی با هدف جلوگیری از قیمت‌سازی احتمالی در این بازار وضع شدند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: با این وجود باید تاکید کرد مقررات یادشده تحت‌تاثیر مدیریت آزمون‌وخطایی در سازمان بورس مصوب می‌شوند. حال نیز خردجمعی تیم قانون‌گذار و مدیریت‌کننده به این نتیجه رسیده که احتمالا ریشه مشکلات از جای دیگری است و درنتیجه مقررات توقفات نمادها کارآیی لازم را ندارد و لغو آن چالشی را در مسیر فعالیت بازار سرمایه ایجاد نخواهد کرد.

بهرامی با اشاره به رکودی که بر بورس حاکم است، گفت: بازگشت رونق به بازار سرمایه در آینده قطعی است و امید می‌رود در دوره بازگشت رونق به این بازار، دوباره با وضع این‌گونه مقررات و محدودیت‌های جدید، مانعی در مسیر رشد مجدد بازار سرمایه فراهم نشود. در واقع انتظار می‌رود سیاست‌گذاران اجازه دهند بازار مسیر طبیعی خود را پیدا کند. بدین‌ترتیب بازار در کوتاه‌ترین زمان ممکن به تعادل خواهد رسید.

وی افزود: در حالت کلی انتظار می‌رود نگاهی بلندمدت بر تصمیمات وضع‌شده برای بازار سرمایه حاکم باشد و نمی‌توان با آزمون‌وخطا و تصمیمات کوتاه‌مدت این بخش را مدیریت کرد. در چنین شرایطی، شاهد از بین رفتن کارآیی مقررات و دستورالعمل‌ها خواهیم بود.

این کارشناس بورس در ادامه تاکید کرد: البته اصلاح یادشده و لغو توقف نمادهای بازار سرمایه مطابق دستورالعمل جدید، تاثیری بر رونق بازار در موقعیت کنونی ندارد اما به‌منزله زدودن غبارهایی است که به‌واسطه تصمیمات غلط گذشته روی بازار نشسته است و از این جهت اقدام مثبتی به‌نظر می‌رسد و در همین حال، باعث افزایش نقدشوندگی و روان شدن هرچه بیشتر معاملات بازار خواهد شد.

وی در ارزیابی روند رو به رشد بازار در روزهای اخیر، گفت: هنوز لایحه بودجه سال آینده تصویب نشده اما روشن شدن جنبه‌های گوناگون این لایحه در بهبود شرایط بورس در روزهای گذشته کمک‌کننده بوده است. علاوه بر این باید خاطرنشان کرد بسیاری از سهم‌های اصلی بازار کامودیتی‌محور هستند و بهبود شرایط کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی بر روند رو به رشد بازار سرمایه ایران نیز اثرگذار بوده است. هرچند نمی‌توان به تداوم این روند مثبت در بازارهای جهانی امید داشت. به بیانی دیگر باید منتظر تغییرات شدیدی در بازارهای جهانی باشیم، چراکه سال ۲۰۲۲، سال آسانی برای بازار کامودیتی‌ها نخواهد بود و اثرات آن بر بازار سرمایه نمایان خواهد شد. درنتیجه نمی‌توان نسبت به پایان یافتن رکود در بازار سرمایه مطمئن بود.

سخن پایانی

از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که سازمان بورس و اوراق بهادار با تصویب این مصوبه در تلاش است از محدودیت‌های معاملاتی بکاهد. در حال‌حاضر از عمق معاملات در بازار سرمایه کاسته شده است؛ در چنین شرایطی وجود برخی محدودیت‌ها مانع شکوفایی بازار خواهد شد. حال با اصلاح قانون مربوط به توقف مکرر نمادها، امکانی برای افزایش نقدشوندگی بازارها فراهم می‌شود. هرچند باید فرآیند بازگشایی نمادها نیز به سمت شفافیت هرچه بیشتر پیش برود تا پس از این شاهد اعمال رفتارهای سلیقه‌ای در این حوزه نباشیم. در پایان ذکر این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که با وجودی که این تلاش‌ها زمینه افزایش کارآمدی بازار سرمایه را فراهم می‌کند اما برای بازگشت اعتماد مردم به این بازار کافی نیستند.