. شروع سال گذشته با تغییر توفانی «حذف ارز ترجیحی» همراه بود که این توفان معیشت بسیاری را با خود برد؛ هرچند وعده بهاری خوش داده شده بود. در نهایت به‌مرور زمان در کنار خرید خودرو و خانه، خرید گوشت، برنج، مرغ و... نیز برای برخی از افراد آرزو شد. پس از گذشت سالی دشوار امید به سال ۱۴۰۲ بود تا شاید اوضاع معیشت کمی بهبود یابد، این در حالی است که اواخر سال گذشته رقم هزینه سبد معیشت کارگران ۱۳ میلیون و ۹۰ هزار تومان اعلام شد. در نهایت در روزهای ابتدایی امسال بخشنامه اجرای مصوبه افزایش ۲۷درصدی مزد ۱۴۰۲ کارگران ازسوی وزارت کار ابلاغ شد و به‌‌دنبال آن حداقل دستمزد ۱۴۰۲ کارگران از ۴ میلیون و ۱۷۹ هزار تومان به ۵ میلیون و ۳۰۷ هزار و ۳۳۰ تومان رسید و با محاسبه مبلغ حق مسکن، بن خواربار و حق اولاد به ۸ میلیون و ۸۲ هزار و ۶۰ تومان افزایش پیدا کرد. اما آیا این رقم دردی از کارگران دوا می‌کند؟ صمت در این گزارش به بررسی تاثیر افزایش ۲۷ درصدی دستمزدها بر معیشت کارگران پرداخت.

شعارهای کاغذی

به‌عقیده کارشناسان اقتصاد در ۶ ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ در میان کالاهای اساسی برنج، گوشت و مرغ، رب، روغن، ماکارونی و لبنیات هر کدام بیش از ۵ بار دچار افزایش نرخ شدند. در میان این کالاها ماکارونی با افزایش ۱۹۱ درصدی و برنج با افزایش ۱۸۸ درصدی نرخ، رکوردی تاریخی را ثبت کردند. همچنین آمارها حاکی از آن است که در ۶ ماه ابتدایی سال گذشته سرانه مصرف گوشت به زیر ۳ کیلو در سال رسید.  براساس شاخص‌های فلاکت، میزان فقر در هر ماه به نسبت ماه قبل افزایش پیدا کرده؛ به‌گونه‌ای که سال گذشته اعلام شد برای خانواده‌ای سه‌نفره که دارای ملک شخصی نیست، با احتساب هزینه اجاره‌، کف بودجه موردنیاز بین ۸ تا ۱۲ میلیون تومان شده است. این عدد با حذف هزینه‌های تفریح و خالی شدن سبد جامعه از اقلام فرهنگی محاسبه شده که این موضوع عمق فاجعه را بیشتر نشان می‌دهد. باوجود این آمارهای وحشتناک در سال گذشته و نیز افزایش نجومی نرخ دلار، دستمزدها برای سال ۱۴۰۲ به حدود ۸ میلیون تومان رسید که در این شرایط با یک حساب سرانگشتی می‌توان کاهش شدید قدرت خرید قشر متوسط و ضعیف جامعه را پیش‌بینی کرد. با موارد توصیف‌شده، در بازاری که تقاضایی برای اجناس آن وجود ندارد دیگر رشد تولید چه دردی را دوا می‌کند؟ متاسفانه در این شرایط هم تصاویری زیبا اما خیالی از قدرت خرید مردم و وضعیت اقتصادی به نمایش گذاشته می‌شود. همچنین شعارهای مختلفی به‌منظور رفع فقر بیان می‌شود که تنها در کاغذ می‌ماند و خبری از تحقق آن نیست.

حقوق‌بگیران هر سال محرو‌م‌تر می‌شوند

محمد حسن‌نژاد، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم درباره تاثیر افزایش حقوق ۲۷ درصدی کارگران برای سال ۱۴۰۲ بر معیشت به صمت گفت: در شرایط تورمی حقوق‌بگیران متضرر اصلی محسوب می‌شوند؛ به‌ویژه کارمندان و کارگرانی که زیر خط فقر حقوق دریافت می‌کنند و سال به سال فقیرتر می‌شوند، اما در مقابل دلالان کالاها را بی‌منطق گران می‌کنند و از آن نفع می‌برند. هنگامی که نرخ تورم ۶۰ درصد است و افزایش حقوق تنها ۲۷ درصد، قطعا در سال جاری افراد برای تامین معیشت فشارهای سنگینی را متحمل خواهند شد. وی با اشاره به تاثیرات در خطر افتادن معیشت اظهار کرد: اکنون با یک فقر غذایی مواجهیم و برخی از افراد توانایی خرید مواد غذایی باکیفیت با مقدار مناسب را ندارند. قطعا دیگر با درآمد ماهانه‌ای کمتر از ۲۰ میلیون تومان نمی‌توان در شهری چون تهران زندگی کرد. برای درک بهتر این موضوع کافی است سری به فروشگاه‌ها بزنیم و نرخ اجناس را ببینیم. این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم با اشاره به افزایش شدید قیمت‌ها در سال ۱۴۰۱ بیان کرد: کیفیت معیشت کارگران باتوجه به دریافتی‌شان در سال ۱۴۰۱ نیز کاهش پیدا کرد. به این دلیل که هر قدر حقوق‌ها افزایش پیدا کرده بود، هزینه‌ها چند برابر آن افزایش داشت. در واقع اوضاع معیشتی در سال ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰ حدود ۴۰ درصد بدتر شده بود و حالا در سال ۱۴۰۲ با تورم ۵۰ درصدی و افزایش نرخ کالاها، دستمزدها حدود ۲۷ درصد افزایش یافت.

زیر صفر قرار داریم

حسن‌نژاد ضمن تاکید بر اینکه حقوق‌بگیران سال به سال محرو‌م‌تر می‌شوند و وضعیت معیشت آنها سخت‌تر می‌شود، افزود: با گذشت سال‌ها و افزایش نرخ کالاها باید حقوق‌ها به اندازه تورم افزایش پیدا می‌کرد. البته اگر در سال جاری میزان دستمزدها به‌تناسب تورم افزایش پیدا می‌کرد هم وضعیت مطلوبی ایجاد نمی‌شد و تنها به نقطه صفر
می‌رسیدیم.  عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ضمن انتقاد از اعتراض کارفرمایان برای افزایش حقوق گفت: تولیدکنندگان هنگامی که درخواست افزایش نرخ دارند، می‌گویند با این هزینه‌ها، تولید برای ما به‌صرفه نیست؛ پس چرا هنگام تعیین دستمزد مخالف افزایش حقوق هستند؟ مگر کارگر نباید قدرت خرید همان اجناس را داشته باشد؟

عوامل ایجاد تورم

حسن‌نژاد درباره تاثیر افزایش حقوق‌ بر میزان تورم اظهار کرد: برخی بر این عقیده‌اند که با افزایش حقوق‌ها به اندازه تورم با افزایش تورم مواجه خواهیم شد. حالا سوال این است که چرا در سال ۱۴۰۰ باز هم شاهد افزایش تورم بودیم؟ تورم عوامل مختلفی دارد و افزایش دستمزدها تاثیر زیادی بر این موضوع ندارد.  عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم با بیان اینکه براساس علم اقتصاد، تورم در فشار تقاضا و عرضه ریشه دارد، ادامه داد: در کنار این عامل، عامل دیگری هم وجود دارد و آن تورم وارداتی یا ارزی است که به‌خاطر این عامل تمام کالاهای وارداتی گران می‌شوند؛ به‌عبارت بهتر وقتی نرخ دلار به‌دلیل تورم افزایش پیدا می‌کند، تمام کالاهای وارداتی افزایش نرخ خواهند داشت. قطعا تورم وارداتی با افزایش عرضه ارز کنترل نمی‌شود و نمی‌توان شیوه‌ای را که برای کنترل نرخ کالا به کار گرفته می‌شود برای کنترل نرخ ارز هم به کار گرفت، چون ارز ماهیت کالا ندارد و پول محسوب می‌شود. تنها راه کنترل نرخ ارز، سرکوب تقاضاهای غیرواقعی است؛ یعنی به‌جای مدیریت ارز باید تقاضا را کنترل کرد.

حسن‌نژاد با اشاره به تاثیر دستمزد بر کیفیت کار نیروی انسانی گفت: هنگامی که شاهد افزایش دستمزد به میزان تامین معیشت نباشیم، نتیجه کاهش بهره‌وری نیروی انسانی است که قطعا هزینه آن از افزایش حقوق بیشتر است.

عوارض تورم

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در تشریح عوارض تورم اظهار کرد: آنهایی که از گران شدن ملک و خودرو یا دلار و طلا خوشحال می‌شوند، خوشحالی آنها به‌نوعی از ناآگاهی و بی‌دانشی است. باید بگویم پول کاغذ‌پاره‌ای بیش نیست و وسیله‌ای برای سنجش به حساب می‌آید؛ بنابراین اضافه شدن چند صفر به حساب‌مان دارایی محسوب نمی‌شود. زمانی می‌توان گفت به دارایی دست پیدا کرده‌ایم که آن دارایی در شرایط ثبات اقتصادی و براساس کار و تولید و زحمت به دست آمده باشد، نه با افزایش تورم.

تله فقر، چالشی بزرگ‌تر

علی توسطی، رئیس اتاق اصناف تهران درباره دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۲ و تاثیر آن بر معیشت به صمت گفت: تامین معیشت تنها گذران روز نیست. مشکل بزرگ‌ این است که متاسفانه اکنون وارد تله فقر شدیم. حال باید با تله فقر چه کرد؟ هنگامی که کارمندان و کارگران حقوق ثابت دریافت می‌کنند و با افزایش تورم رشد دستمزد ندارند، کوچک‌تر شدن سفره‌ آنها یک چالش و افتادن در تله فقر چالش بزرگ‌تری است. هنگامی که شدت تورم فاصله بزرگی با نرخ تطابق دارد، تله فقر به‌وجود می‌آید؛ به‌حدی که فرد حتی نمی‌تواند امکان تحصیل برای فرزند خود ایجاد کند. وی با اشاره به تاثیرات تله فقر اظهار کرد: فقر کالری و فقر آموزش می‌تواند نسل آینده را با چالش مواجه کند، این در حالی است که آنچه باعث کوچک شدن سفره مردم می‌شود و فقر کالری را تشدید می‌کند، تورم است. فقر غذایی وضعیت سلامتی افراد را به‌شدت در مخاطره قرار خواهد داد.

تحریم‌ها روزگار را سخت کرد

توسطی ضمن تاکید بر اثرات مخرب تحریم بر تولید بیان کرد: به‌واسطه تحریم‌های ظالمانه‌، محدودیت خاصی در اقتصاد کشور ما وجود دارد که با سایر کشورها متفاوت است. اکنون از یک سو تولید با چالش‌هایی چون تامین مواد اولیه و هزینه‌های تولید مواجه است و از سوی دیگر نگاه به تامین بازار داخل و نبود نگاه صادرات‌محور آفتی برای تولید است. تولید صادرات‌محور نیاز به دسترسی به بازار‌های بین‌الملل دارد که متاسفانه ما از آن محرومیم. اگر هم بخواهیم به سمت بازارهای منطقه‌ای برویم مشکلات مالی داریم. البته تولیدات داخلی می‌توانست شرایطی بهتر از حال حاضر داشته باشد.

بازار در سال ۱۴۰۲

رئیس اتاق اصناف تهران در پیش‌بینی خود از وضعیت بازار در سال ۱۴۰۲ گفت: امیدواریم در ارتباطات بین‌المللی بهبود حاصل شود تا دیگر شاهد تورم انتظاری نباشیم. اگر شرایط بین‌المللی بهبود یابد قطعا شاهد کاهش تورم و به‌تبع آن به‌لحاظ اقتصادی شاهد شرایط بهتری خواهیم بود.

سخن پایانی

کارگران زیر فشار سنگین معیشت کمر خم می‌کنند و گوش شنوایی برای خواسته‌های آنها نیست. گوش‌ها بسته از درد شهروندان است و در مقابل شعارهای رفع فقر و حمایت از مردم هر لحظه شنیده می‌شود. کارگران هر روز فقیرتر از روز قبل می‌شوند و درنهایت قدرت خرید از بین می‌رود و باید سوخت و ساخت و جز این چاره‌ای نیست! جان کلام اینکه روزگار به‌سختی می‌گذرد و این سختی ظاهرا به چشم نمی‌آید، زیرا همواره نمایشی از روزگاری خوش و شرایط اقتصادی مطلوب به نمایش گذاشته می‌شود.