هرچند همان زمان نیز گروه هدف استفاده‌کننده از رمزریال ازسوی بانک مرکزی مشخص نشدند، اما مقامات بانکی و کارشناسان تاکید داشتند انتشار گسترده این پول دیجیتال در راستای بین‌المللی کردن ریال در آینده نزدیک، است. با گذشت حدود یک سال از طرح دو بانک دولتی برای اجرای آزمایشی استفاده از رمزریال در مبادلات ایران، چندی پیش احسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت خبر از تدوین لایحه رمزارزها با هدف رفع چالش‌های موجود برای استفاده از این واحد پولی در مبادلات تجاری داد. صمت در این گزارش به مزایای استفاده از رمزریال در اقتصاد ایران پرداخته است.

رمزریال، رقیب سرسخت رمزارز

علی صابریان- کارشناس فناوری‌های‌ نوین مالی: رمزارز مدت‌هاست در دنیا پا گرفته و یکی دو سالی است که در ایران نیز از آن استقبال شده است. رمزارزها در ابتدا با مخالفت بسیاری از دولت‌ها از جمله ایران مواجه شدند و هیچ گاه قانونی نشدند، اما به‌مرور با توسعه این بازار و اقبال گسترده مردم، این نتیجه حاصل شد که رمزپول ملی با همان کارکرد رمزارز رایج در دنیا با اندکی تفاوت، برای هر کشوری ایجاد شود. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز با هدف ساماندهی این بازار و همچنین استفاده آسان مردم از پول دیجیتال، تصمیم گرفت رمزریال را وارد اقتصاد کشور کند که به‌گفته رئیس کل بانک مرکزی مقررات آن در شورای پول و اعتبار تصویب شده و به‌زودی پس از طی مراحل آزمایشی در کل کشور عملیاتی خواهد شد. «رمزپول ملی» در دنیا پدیده‌ای فراگیر است. بانک‌های مرکزی پیش از این رمزارزها را نادیده گرفته بودند و بعد از مدتی دوباره به آن توجه کردند و درحال‌حاضر نیز با توسعه بازار رمزارزها، دولت‌ها به‌طور جدی وارد حوزه رمزپول ملی شده‌اند. این درحالی است که به‌دلیل نبود قوانین بین‌المللی مدون در زمینه رمزارزها محدودیت استفاده از این پول الکترونیک در کشورهای مختلف دنیا وجود دارد. کشورهایی مانند چین، روسیه و امریکا محدودیت‌هایی در استفاده از این پول اعمال می‌کردند که در ادامه این روند بانک‌های مرکزی دنیا در واکنش به توسعه استفاده از رمزارزها اقدام به شکل‌دهی و راه‌اندازی رمزپول ملی کردند. استفاده از رمزپول‌ ملی یعنی با فناوری مورداستفاده در رمزارزها و به‌طور خاص با تمرکز بر بلاک‌چین، همان اسکناس یا پولی که در دست مردم است، به‌صورت دیجیتال در اختیار عموم قرار گیرد. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که وقتی ما بانکداری الکترونیک داریم، چه نیازی به این رمزپول است؟ ایران در شمول مالی (Financial inclusion) در رده‌بندی جهانی دارای رتبه «خیلی خوب» است و درصد موفقیت ما در این بخش، حدود ۹۳ است که عدد بسیار بالایی است، اما درباره رمزپول، نکته‌ای که وجود دارد ایجاد و استفاده از open money است که قدرت برنامه‌نویسی در پول را برای ما فراهم خواهد کرد و در نهایت در حوزه‌های مختلف از جمله نظارت، کسب‌وکار و همچنین سیاست‌های پولی نوآوری ایجاد می‌کند. در صورت ایجاد زیرساخت توسعه‌ای رمزریال، دولت قادر خواهد بود پولی عرضه کند که به‌طور هوشمند تشخیص دهد در چه حوزه‌ای ورود کند و در کدامین حوزه‌ها ورود نکند. با الکترونیکی شدن پول، بانک‌ها می‌توانند انواع تقلب نظیر برداشت پول از کیف پول شخص دیگر، اضافه‌برداشت تعمدی و... را هوشمندانه تشخیص دهند، در حالی که با اسکناسی که اکنون در اختیار داریم این امکان میسر نیست، به‌عنوان مثال اگر یک اسکناس از جیب دارنده آن روی زمین بیفتد و نفر دیگری آن را بردارد قابلیت پیگیری از طریق خود اسکناس کاغذی وجود ندارد؛ مگر اینکه شواهد دیگری وجود داشته باشد؛ اما در رمزپول ملی قابلیت برنامه‌نویسی وجود دارد که هم می‌تواند کسب‌وکارهای جدید ایجاد کند و هم بحث smart contract یا قراردادهای هوشمند در این میان رونق می‌گیرد و در نهایت نیز پیوند پول با حوزه‌های دیگر را شاهد خواهیم بود. درحال‌حاضر حدود ۹۰ بانک مرکزی در دنیا موضوع انتشار رمزپول ملی را در دستور کار دارند و ایران نیز جزو کشورهای پیشرو در این زمینه است. اکنون در جهان تنها چند بانک مرکزی در مرحله پایلوت این پول هستند. مثلا چندی پیش دولت چین اعلام کرد قرار است از یوآن دیجیتال رونمایی کند. ایران نیز در همین راستا در حال حرکت است و متخصصان کشور فناوری رمزریال را به‌گونه‌ای توسعه دادند که قابلیت و سهولت استفاده برای اقشار مردم فراهم شود. لازم به تاکید است که رمزپول ملی قابلیت استخراج نخواهد داشت و صرفا توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود؛ همچنین قابلیت سرمایه‌گذاری ندارد، چراکه اساسا به‌معنی دارایی نیست.

پول دیجیتال جهانی شده است

رضا قربانی، کارشناس فناوری مالی: اقدام بانک مرکزی ایران برای عرضه رمزریال که یکی از اهداف آن بین‌المللی کردن ریال عنوان شده، در شرایطی است که بزرگ‌ترین بانک‌های مرکزی جهان از جمله بانک مرکزی اروپا و ایالات متحده نیز خیز بلندی برای انتشار پول‌های دیجیتال برداشته‌اند. این اقدام بانک‌های مرکزی دنیا گذشته از تلاش برای روان‌سازی سیستم‌های پرداخت و رفع ضعف‌های گردش پول‌های سنتی، تحت تاثیر نگرانی روزافزون آنها از گسترش بازار رمزارزها و مبادله برپایه آنهاست. بااجرای این طرح، فرد به‌جای معامله با اسکناس با «رمزریال» به‌عنوان پول الکترونیک معامله می‌کند.با این همه مفهوم رمزریال اساسا با مفهوم رمزارز متفاوت است؛ در طرح رمزریال اسکناس‌های ریالی جای خود را به رمزریال می‌دهند، این در حالی است که در رمزارز، ارزها در قالب تعاریف الکترونیکی مفهوم پیدا می‌کنند و قابلیت استخراج دارند.

راه‌اندازی رمزریال منجر به شناخت بیشتر بازار رمزارزها می‌شود و تجارب این طرح چراغ راهی برای قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری حضور در بازار جهانی رمزارزها خواهد شد. علاوه بر اینکه بانک مرکزی با اجرای این پروژه تجارب ارزنده‌ای را برای قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری به‌دست می‌آورد، رمزریال از جنبه‌های دیگری مانند کاهش هزینه‌های انتشار و چاپ اسکناس نیز کاربرد دارد. رواج رمزریال در سیستم مالی کشور می‌تواند سرعت گردش پول را کاهش دهد، چراکه رمزریال مربوط به مصرف‌کننده نهایی است و پول پرقدرت شبکه بانکی به‌شمار نمی‌رود و منجر به افزایش نقدینگی نمی‌شود. بدین ترتیب در صورتی که استفاده از رمزریال گسترش یابد، با کاهشی شدن سرعت رشد نقدینگی در نهایت می‌تواند در زمینه مهار تورم نیز نقش داشته باشد.هدف از طراحی رمزریال، هوشمندسازی ریال کشور است؛ بنابراین با اجرایی شدن پروژه رمزریال، مردم در ازای تحویل اسکناس ریال به بانک مرکزی، رمزریال دریافت خواهند کرد.

رمزریال قابلیت سرمایه‌گذاری ندارد و فقط به‌عنوان یک جایگزین برای اسکناس فعلی عمل خواهد کرد. رمزریال در واقع ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران است که پول نقد الکترونیکی به‌شمار می‌رود و نسخه الکترونیکی اسکناس‌های رایج در ایران خواهد بود و ارزش آن نیز به ریال کاغذی سنتی موجود متصل می‌شود. در تشریح مزایای استفاده از رمزریال در سیستم مالی کشور به‌جای اسکناس نیز می‌توان گفت رمزریال به‌وسیله کارت یا تلفن هوشمند و رایانه قابل‌استفاده است. نسخه الکترونیکی ریال برای نخستین بار این امکان را به اشخاص حقیقی و حقوقی می‌دهد که به‌طور مستقیم با افتتاح حساب در بانک مرکزی که نهادی امن‌تر از بانک‌های تجاری و خصوصی است، در ازای واریز وجه و سپرده ریالی، ارز دیجیتال دریافت کنند. ریال دیجیتال مکمل پول نقد است، نه جایگزین آن و در کنار سایر ابزارهای پرداخت روزمره مانند کارت بانکی، اینترنت بانک و همراه بانک فعال خواهد شد و به افزایش سرعت مبادلات پولی کمک خواهد کرد، زیرا رمزریال این امکان را فراهم می‌سازد که اصل و ذات پول به‌صورت الکترونیکی منتقل شود و نیاز به تسویه بین‌بانکی نباشد؛ بنابراین تراکنش‌های مبتنی بر رمزریال بلافاصله انجام می‌شود و دریافت و پرداخت وجوه در کسری از ثانیه ممکن خواهد شد.با این همه رمزریال خلاف رمزارزهایی همچون بیت‌کوین قابل‌استخراج نخواهد بود و میزان عرضه آن ازسوی بانک‌ مرکزی تنظیم خواهد شد. رمزارزی چون بیت‌کوین به‌میزان مشخصی قابل‌استخراج است، اما درباره رمزریال این محدویت وجود ندارد، زیرا رمزریال همان پول نقد است و براساس میزان دارایی‌های فرد نزد بانک مرکزی قابلیت برداشت دارد.

تقاضا برای معامله در بازارهای مالی فناورانه بالاست

امیرحسین راد، کارشناس فناوری مالی: از عوامل و فاکتورهای مهم در مطرح شدن رمزریال می‌توان به مواردی همچون وجود کشش فوق‌العاده بالا در اقتصاد کشورهای جهان برای معامله در بازارهای مالی فناورانه و جدید اشاره کرد. رمزریال به برخی تقاضاها برای حضور در بازارهای مالی وسیع بین‌المللی پاسخ می‌دهد، اما از آنجایی که در مرحله آزمایش قرار دارد، باید دید چگونه از طرف سرمایه‌گذاران خارجی مورداستقبال قرار می‌گیرد. باتوجه به امکان ارتباط مالی بین روسیه و ایران و دیگر کشورهای دوست، نتیجه‌بخش بودن این پروژه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی بسیار محتمل است.

جذب سرمایه خارجی

از دیگر مزیت‌های رمزریال جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. جذب سرمایه خارجی به‌میزان معین که برای افزایش آن برنامه‌ریزی صورت گرفته از دیگر اهداف و ضرورت‌های تشکیل این بازار فناورانه مالی است. دور زدن تحریم‌ها با ایجاد زیرساخت رمزریال و استفاده از آن راحت‌تر صورت خواهد گرفت و مدل‌های جدیدتری برای کاهش موانع تحریم ایجاد خواهد شد. درحال‌حاضر برای پرداخت‌ها و دریافت‌ها از ریال نقدی یا کارت اعتباری یا کارت بانکی استفاده می‌شود که مبنای آن تراز تجاری، نرخ ارز و... است، اما در مسئله رمزریال، دارایی پولی مردم وابسته به افزایش یا کاهش ارزش ریال و نحوه تسویه آن با بانک‌های تجاری است و بعضا تسویه بلافاصله صورت نمی‌گیرد و چند ساعت طول می‌کشد تا سیستم «کلیرینگ» و اتاق پایاپای بانک‌ها اعلام تسویه نهایی کنند و بعد از آن پیامک دریافت یا پرداخت می‌آید. در استفاده از رمزریال روند به این صورت است که بانک مرکزی رمزریال را به مردم می‌فروشد و اصطلاحا حساب سپرده رمزریال برای خریدار در بانک مرکزی افتتاح می‌شود و بانک‌های تجاری در سپرده‌گیری رمزریال نقشی ندارند. مزیت رمزریال این است که قطعا کاهش ارزش آن نسبت به ریال اسکناسی کمتر است؛ بنابراین اگر بانک مرکزی درست و حساب شده عمل کند می‌تواند ارزش پول ملی دیجیتال را راحت‌تر حفظ کند. اگر هدف اصلی بانک مرکزی از ارائه رمزریال حفظ و افزایش ارزش پول ملی در میان‌مدت و بلندمدت از طریق جایگزینی آن به‌جای ریال سنتی باشد، این نقطه‌زنی بانک مرکزی می‌تواند درمان بسیاری از بیماری‌های مختلف اقتصاد ایران باشد. رمزریال در واقع ارز دیجیتال سپرده شده در بانک مرکزی است که نسبت به پول نقد، با احتمال کمتری به سمت کاهش ارزش از نرخ عرضه اولیه‌اش (نسبت به کاهش ارزش ریال نقدی) خواهد رفت و بسیار قابل‌اعتمادتر از اسکناس‌های رایج از نظر حفظ ارزش در ابتدای عرضه است، اما بعد از عرضه باتوجه به احتمال بالای افزایش نرخ احتمال کاهش ارزش و نوسانات بعدی در قیمت‌های بالاتر را خواهد  داشت. رمزریال از آنجایی که ناظر اصلی آن بانک مرکزی ایران است و از جهت نظارت، کاملا تحت حمایت قانونی دولت و کشور ایران قرار دارد، جایگزین مناسبی برای علاقه‌مندان به معامله رمزارزهای متداول خواهد بود و باعث خروج ارز از کشور هم نمی‌شود؛ مگر اینکه مجوزهای خاصی‌ توسط بانک مرکزی ایران صادر شود. از سوی دیگر باتوجه به محرمانه بودن اطلاعات پایه رمزریال و امکان حفظ ارزش آن به‌دلیل وابسته نبودن به دلار و یورو و همچنین امکان استقلال از ارزش ریال کاغذی و رایج، با این ابزار مالی امکان جذب سرمایه خارجی به‌شدت بالا خواهد بود. برای جذب سرمایه خارجی به‌واسطه رمزریال بانک مرکزی ابتدا باید قوت و قدرت رمزریال را در بازار به جهانیان نشان دهیم تا اعتماد موردنیاز ایجاد شود. رمزریال می‌تواند حتی قدرتمندتر از ارزهای دیجیتالی که تابع قانون حاکمیتی دولت‌ها نیستند، عمل

کند. در نهایت قدرت گرفتن رمزریال در بازارهای جهانی منوط به حفظ ارزش آن و اعتمادسازی بین مردم است تا با کسب اعتبار و رشد ارزش این واحد پولی الکترونیک، اعتماد بازارهای جهانی به رمزریال جلب شود. اقدامات مربوط به اجرای پروژه رمزریال در دو بانک ملی و ملت انجام و برخی کاربر مشخص و محدود برای آن در نظر گرفته شده است. همچنین کیف پول مخصوص آن ایجاد شده و یک میلیارد تومان هم در قالب رمزریال در اختیار این دو بانک قرار گرفته است.

رمزریال بانک مرکزی دارای ماهیت پول دیجیتال است و مانند سایر رمزارزها قابل‌معامله نیست و از طریق کیف پول دیجیتال جابه‌جا می‌شود. رمزریال بانک مرکزی جابه‌جایی پول و انجام معاملات را تسهیل می‌کند و میزان حضور مشتریان در شعب بانک را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر مروج بانکداری الکترونیکی در کشور به‌شمار می‌آید.

سخن پایانی

ایران همپای جهان برای حذف پول کاغذی گام برداشته و نخستین اقدام در این راستا ایجاد رمزریال است که جایگزینی برای پول کاغذی است و به پشتوانه بانک مرکزی انتشار یافته است. هرچند انتشار رمزریال در مرحله آزمایش قرار دارد، اما متخصصان حوزه فناوری‌های نوین رمزریال را دریچه‌ای به‌سوی سرمایه‌گذاری خارجی و دور زدن تحریم‌ها می‌دانند. همچنین معتقدند این پول الکترونیک موجب کاهش مراجعات حضوری به بانک‌ها خواهدشد.