فرش دستباف تبریز فراز و نشیب‌های بسیاری را بر جان خریده است و گذشته از موانع موجود بر سر راه صادرات فرش دستباف، نبود نمایشگاه‌های فرش دستباف یکی دیگر از دغدغه‌هایی است که همواره مطرح می‌شود. متاسفانه برگزاری نمایشگاه‌های غیر اصولی و غیرتخصصی باعث عدم رونق فروش فرش و نارضایتی مصرف‌کنندگان و خریداران فرش دستباف ایرانی می‌شود. در این میان، برگزاری سالانه نمایشگاه فرش دستباف باید با مجوز سازمان صمت و توسط تشکل‌ها و اتحادیه‌های صنفی هر استان به صورت تخصصی برگزار شود.

دار و طرح و نقش در حجره‌های سرپوشیده

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت‌وگو با مهر گفت: بازار سرپوشیده تبریز، یکی از بزرگ‌ترین بازارهای دنیا است که با وجود بیش از هزار حجره و فرش فروشان نامدار، به عنوان نمایشگاه فرش دائمی دایر است.اسماعیل چمنی در ادامه افزود: یکی از عواملی که باعث عدم رونق فروش فرش و نارضایتی مصرف‌کنندگان و خریداران فرش دستباف ایرانی و تجار می‌شود وجود نمایشگاه‌های غیر اصولی، غیرحرفه‌ای و عدم قانون‌مداری است.

وی به ساماندهی نمایشگاه‌های فرش اشاره کرده و افزود: برگزاری نمایشگاه‌های فرش دستباف باید سالانه یک بار در محل نمایشگاه‌های دائمی مراکز استان، با مجوز سازمان صمت هر استان توسط تشکل‌ها و اتحادیه‌های صنفی هر استان به صورت تخصصی برگزار شود.

چمنی بیان کرد: داشتن نمایشگاه‌های فرش دلیل بر رونق این هنر نیست بلکه زمانی تاثیرگذار است که به صورت سالانه به مدت یک هفته با حضور تشکل‌های فرش برگزار شود.

برگزاری نمایشگاه‌های غیراصولی

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز توضیح داد: برگزاری نمایشگاه‌های غیراصولی فرش باعث شده است تا برخی از تجار و فرش فروشان، حجره‌های خود را تعطیل کنند.

وی بیان کرد: وجود نمایشگاه‌های غیرقانونی و غیرتخصصی، هزینه غرفه نمایشگاه‌ها، اسکان و ایاب و ذهاب، موجب افزایش نرخ فرش دستباف شده و از این رو خریدار، متضرر می‌شود. بیش از ۳۵ درصد تولید و صادرات فرش دستباف ایرانی متعلق به طرح، رنگ و نقش فرش آذربایجان و تبریز است که از گمرکات مختلف استان صادر می‌شود.

وی ادامه داد: در سطح استان آذربایجان شرقی، ظرفیت ۲۰۰ هزار نفری برای برخورداری از بیمه قالیبافی وجود دارد و بیش از ۵۰۰ هزار نفر در سطح استان از این راه ارتزاق می‌کنند.

داستان ادامه‌دار بیمه قالیبافی

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز افزود: تا سال ۹۲ با توجه به اینکه ۹۵ هزار خانواده از حق بیمه قالیبافی برخوردار بودند اما به مرور زمان به علت‌های غیر اصولی بیمه آنها قطع شده است و اکنون در استان آذربایجان شرقی، نزدیک به ۴۰ هزار خانواده از بیمه قالیبافی برخوردار هستند.

چمنی ادامه داد: با توجه به مصوبه مجلس شورای اسلامی تمام قالیبافان باید از بیمه قالیبافی برخوردار شوند. در این راستا متولیان امر باید اهتمام جدی برای استان آذربایجان شرقی و اقصی نقاط ایران، اقدامات لازم را برای بیمه شدن قالیبافان انجام دهند در غیر این صورت با چالش‌ها و مشکلات عدیده قالیبافان، تولیدکنندگان و مسئولان امر مواجه خواهیم شد. وی گفت: در سطح کشور، تا سال ۹۲، نزدیک به ۶۵۰ هزار خانواده بیمه شده داشتیم اما به جای ظرفیت ۲ میلیون نفری، سیر نزولی پیدا کرده و نزدیک به ۳۰۰ هزار خانواده از سهم بیمه برخوردار شده‌اند.

جای خالی نمایشگاه دائمی فرش دستباف

بازرس هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت‌وگو با مهر گفت: یکی از دغدغه‌های فعالان عرصه فرش دستباف، عدم برخورداری از نمایشگاه دائمی فرش دستباف است که می‌تواند سهم بسزایی در رفع دغدغه فروش تولیدات داشته باشد و مقوله از تولید به مصرف را عملی کند.

اعظم ستاری فرد ادامه داد: متاسفانه در کشور ما چندین سال است که تولید، فروش و صادرات فرش دستباف با مشکل اساسی مواجه شده است و برای رهایی از این معضل بایستی به فکر راه چاره گشت که یکی از این راه‌ها ایجاد نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های دائمی فرش دستباف است که با این کار رقابت بین فرش‌های تولیدی به حداکثر می‌رسد و کپی برداری از طرح‌ها و نقشه‌ها به حداقل. وی افزود: مصرف‌کنندگان به آسانی به تولیدات دسترسی پیدا می‌کنند و بین طرح‌ها و نقوش متفاوت می‌توانند کالاهای مد نظر خود را به راحتی انتخاب کنند و دلالان حذف می‌شوند و نرخ فرش‌ها هم قابل کنترل است. کارشناس ارشد تجارت الکترونیک بیان کرد: اما این کار منوط به آن است که غرفه‌ها در اختیار تولیدکنندگان مجرب قرار گرفته باشد تا با سلیقه متناسب داخلی و خارجی تولیدات خود را انجام دهند و همچنین کیفیت و نرخ فرش‌ها مورد بررسی کارشناسان خبره قرار گیرد و تولیدات جدید و متناسب با سلیقه بازار و دارای جذابیت و تنوع بیشتر و به روز رسانی شده در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. ستاری فرد افزود: علاوه بر ایجاد نمایشگاه‌های دائمی فرش دستباف و ایجاد مرکز تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب هم از نیازهای اساسی و مشکلات عدیده فرش دستباف است که در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد تا فرش دستباف با کیفیت به بازار عرضه می‌گردد. وی ادامه داد: به طور مثال اگر یک خریدار به دنبال فرش طرح ترکمن، یا کردستان یا هریس باشد در شرایط کنونی بازار لزوماً باید به همان مناطق و بازار آنجا عزیمت ولی با وجود نمایشگاه دائمی و حضور تمام سلیقه‌ها و طرح‌ها در یک جای ثابت در تمام استان‌ها این امکان فراهم می‌شود که در کمترین زمان خریدار بهترین خرید را با مقایسه قیمت‌ها انجام دهند. این کارشناس ارشد تجارت الکترونیک گفت: البته لازم به ذکر است که ایجاد نمایشگاه دائمی باید همراه با زیرساخت‌ها و امکانات رفاهی برای بازدیدکنندگان هم باشد به طور مثال چندسالی از آغاز به کار نمایشگاه شهر آفتاب تهران می‌گذرد ولی کماکان شاهد بروز مشکلات برای خریداران و البته غرفه‌داران هستیم.

ستاری فرد افزود: در خصوص ایجاد نمایشگاه دائمی باید این نکته را هم متذکر شویم که این کار در کل به نفع بافنده، فروشنده و خریدار هست زیرا در بازار کنونی عمده سود حاصل از این تجارت را دلال‌ها کسب و کار می‌کنند که در عمل هیچ زحمتی برای تولید و عرضه محصول متحمل نشده‌اند.

بیمه و امنیت شغلی

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین مشکلات قالیبافان، نبود بیمه سوبسیددار و امنیت شغلی است که چندین سال است از بیمه تامین اجتماعی بی‌نصیب شده‌اند و جای خود را به بیمه روستاییان و عشایر داده است. بیمه‌ای بدون دفترچه درمانی و درصد بیمه پایین و نیاز به سابقه بیشتر که منتج به رغبت کم در میان نسل جوان به شغل و هنر قالیبافی شده است.

بازرس هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز توضیح داد: لازم بود این شغل در لیست مشاغل سخت و زیان آور باشد چرا که در بلند مدت صدمات جسمانی زیادی را در پی دارد و متاسفانه به جای حمایت از این هنر صنعت روز به روز از مزایا و تسهیلات آن نیز کاسته می‌شود و تأمین اجتماعی هم به جای حل کردن مسائل و مشکلات قالیبافان فقط به فکر اخذ پول از آنها شده که برای بازنشسته شدن هم باید پول پرداخت کنند. ستاری فرد افزود: یکی دیگر از عمده مشکلات مسئله بیمه قالیبافان قطع بیمه آنها به دلیل عدم پرداخت حق بیمه است که در این صورت دیگر امکان وصل مجدد آن مقدور نیست یا به ندرت و در شرایط سخت ممکن می‌شود. وی ادامه داد؛ چون درآمد قالیبافان به صورت ماهانه نیست و ممکن است برای رسیدن به درآمد حاصل از فرش مثلا ۶ ماه زمان لازم باشد که در طی این مدت پرداخت فیش بیمه خیلی سخت و عملا خارج از توان قالیبافان است که ضروری است در این مورد نیز تمهیدات و مصوبات لازم در نظر گرفته شود. در کل، قشر قالیباف جزو اقشار آسیب پذیر و کم درآمد جامعه است ولی عملا هیچ‌گونه حمایت خاصی از سوی دولت برای این جمعیت که خودشان شناسنامه فرش کشور می‌باشند وجود ندارد و هیچ نهاد دولتی مستقیما متولی مشکلات و دردهای جامعه قالیبافان نیست.

افزایش نرخ مواد اولیه

بازرس هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز گفت: در این خصوص نیز باید گفت که تمام صنوف و بازار تجاری در کشور تحت تاثیر اقتصاد کل کشور است. در وضعیت نابسامان کنونی نیز مقوله فرش از این قاعده مستثنا نیست. مثلا با مقایسه نرخ چند سال اخیر «روناس» و «نیل» در فرش‌های با رنگرزی گیاهی می‌توان متوجه شد که نسبت نرخ تمام شده فرش چندین برابر شده، یک مثال دیگر در مورد افزایش نرخ و نوسان آن می‌توان به افزایش نرخ مرینوس با توجه به افزایش نرخ ارز است.

وی افزود: هرچه نرخ مواد اولیه بالاتر می‌رود به ناچار نرخ دستمزد و تمام‌کننده فرش نیز بالا خواهد رفت، این مشکل با توجه به کمتر شدن قدرت خرید مشتریان باعث رکود در بازار خواهد شد. با توجه به آمارها افزایش نرخ مواد اولیه باعث کمتر شدن آمار اشتغال به کار فرش در سطح کشور شده است. این یک زنگ خطر برای متولیان این امر است.

آشنا نبودن با سلایق بازارهای جهانی

یک تولیدکننده و عرضه‌کننده تابلوفرش نیز در گفت‌وگو با مهر گفت: نمایشگاه دائمی در ایران و تبریز به نفع قالیبافان که جزو اقشار کم درآمد هستند، نیست.

احمد جعفریان ادامه داد: نمایشگاه دائمی دست افرادی است که فرش و تابلوفرش را با نرخ پایین‌تری از قالیباف خریداری می‌کنند اما به نرخ روز به فروش می‌رسانند. علاوه بر افزایش نرخ دلار، متاسفانه بیشتر مواد اولیه یا مصالح قالیبافی، کیفیت خود را از دست داده‌اند.

این تولیدکننده و عرضه‌کننده تابلوفرش در تبریز افزود: صادرات فرش، سختی‌هایی از جمله عدم آشنایی با سلایق بازارهای جهانی، عدم ارتباط با بانک‌های جهانی و برگزار نشدن نمایشگاه در خارج از کشور و تحریم‌های ظالمانه را به همراه دارد.

جعفریان گفت: متاسفانه تعدادی از قالیبافان از حق بیمه برخوردار هستند و در چنین وضعیت تورم، به سختی امرار معاش می‌کنند تا جایی که مجبور هستند به شغل‌های دیگر روی آورند. اتحادیه‌های فرش فروشان و صادرکنندگان فرش می‌توانند در برگزاری هر چه بهتر نمایشگاه‌های خارج از کشور و پیدا کردن بازار هدف به تجار کمک کنند تا از این طریق، فرش ایرانی جایگاه خود را در دنیا تقویت بخشد.

سخن پایانی

براساس آمار بیش از ۳۵ درصد تولید و صادرات فرش دستباف ایرانی متعلق به طرح، رنگ و نقش فرش آذربایجان و تبریز است که از گمرکات مختلف استان صادر می‌شود. در این میان، یکی از دغدغه‌های فعالان عرصه فرش دستباف، عدم برخورداری از نمایشگاه دائمی فرش است که می‌تواند سهم بسزایی در رفع دغدغه فروش تولیدات داشته باشد و مقوله از تولید به مصرف را عملی کند، اما یکی از عواملی که منجر به نارضایتی مصرف کنندگان، خریداران و عدم رونق فرش دستباف ایرانی می‌شود، وجود نمایشگاه‌های غیر اصولی و غیر حرفه‌ای است که در این میان باید برگزاری نمایشگاه‌های فرش دستباف توسط تشکل‌ها و اتحادیه‌های صنفی برگزار شود.