همان‌طوری که قابل‌پیش‌بینی بود، چین با ۶ میلیارد و ۹۲۱ میلیون دلار، سهم ۲۷.۸ درصدی از بازار صادراتی ایران را از آن خود کرده است و پس از آن، عراق، امارات‌متحده‌عربی، ترکیه و هندوستان قرار دارند.

بهره از ظرفیت‌های انرژی در تامین امنیت منطقه

به‌گزارش صمت، آخرین آمارهای مربوط به صادرات غیرنفتی نشان می‌دهد، در ۶ ماهه نخست ۱۴۰۲ حجم صادرات کشور به ۶۷ میلیون و ۷۳۴ هزار تن افزایش یافته که در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته، افزایش ۲۹درصدی داشته است. این در حالی است که ارزش صادرات کشور با رسیدن به ۲۴ میلیارد و ۱۴۴ میلیون دلار، نه‌تنها شرایط بهتری نسبت به گذشته ندارد که کاهشی ۲.۶ درصدی داشته‌اند. این امر می‌تواند بیانگر این نکته هم باشد که احتمالا صادرات مواد اولیه افزایش یافته که باوجود افزونی ۲۹درصدی حجم صادرات، ارزش آن کمتر شده است. می‌توان ادعا کرد که صادرات حجیم‌تر ایران، نتوانسته درآمد کشور را بالاتر ببرد و کمی هم از میزان آن کاسته است. با تقسیم حجم صادرات بر ارزش آن، مشخص می‌شود که هر تن کالای صادراتی ایران با نرخ ۳۵۶ دلار فروخته شده که این نیز در مقایسه با سال گذشته، کاهش ارزش شدید و ۲۴درصدی داشته است. به‌عبارت‌دیگر، اگر ایران صادراتش را با ارزشی که در سال گذشته به‌وجود آورده، انجام می‌داد، امروز درآمدهای حاصل از آن، ۳۰ میلیارد دلار بود.

منفی شدن تراز تجاری

شرکای تجاری اصلی ایران همچنان چین، عراق، امارات‌متحده‌عربی، ترکیه و هندوستان هستند و چنان بازار این کشورها صادرات ایرانی را در خود پذیرا است که مجموع صادرات به این 5 شریک اصلی، ۷۵ درصد کل صادرات کشور را دربرگرفته است.  ارزش صادرات به جمهوری خلق چین ۶ میلیارد و ۹۲۱ میلیون دلار و معادل ۲۸.۷ صادرات ایران بوده است. عراق نیز با سهم ۱۸.۸درصدی، ۴ میلیارد و ۵۴۱ میلیون دلار از صادرات ایران را از آن خود کرده و امارات‌متحده‌عربی نیز مقصد 3میلیارد و ۱۶میلیون دلار سهم ۱۲.۵درصدی از صادرات ایران بوده است. ترکیه و هند نیز در حالی به‌ترتیب ۱۰.۳درصد و ۴.۴درصد از صادرات ایران سهم داشتند که ارزش صادرات به ترکیه 2 میلیارد و ۴۹۸ میلیون دلار و هند یک میلیارد و ۶۶ میلیون دلار بوده است.

سهم ۵۲ درصدی پتروشیمی از صادرات

بررسی عملکرد ماهانه هم نشان می‌دهد که بیشترین حجم صادرات و واردات کشور در پایان بهار به‌دست آمده است.  در حالی که در فروردین نیز کمترین حجم واردات انجام شده،اما در ماه تیر، کمترین میزان واردات انجام گرفته است.  جز فروردین، در 5 ماه دیگر، همواره واردات از صادرات بیشتر و در واقع تراز تجاری در ۵ ماه از نیمه نخست منفی بوده است. مقایسه عملکرد ماهانه نیمه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که جز در شهریور، در 5 ماه دیگر، همواره حجم صادرات در سال گذشته بیشتر از امسال بوده است. در حالی که در خرداد نیز، اندکی این نرخ مثبت شده،اما چنان افزایش ناچیزی بوده است که در محاسبات جدی گرفته نمی‌شود. ضمن اینکه، در اردیبهشت امسال، صادرات ۱۵درصد کمتر از مدت مشابه در سال گذشته بوده است. از مجموع ۲۴ میلیارد و ۱۴۴ میلیون دلار صادرات انجام‌گرفته در نیمه نخست امسال، ۱۲میلیارد و ۵۴۶ میلیون دلار آن در بخش پتروشیمی بوده و معادن و صنایع مرتبط با آن نیز ۶ میلیارد و ۳۸۹ میلیون دلار صادرات را ثبت کرده است. صنعت و کشاورزی نیز به‌ترتیب ۳ میلیارد و ۵۸۹ میلیون دلار و یک میلیارد و ۵۶۷ میلیون دلار از طریق صادرات غیرنفتی برای کشور ارزآوری داشته‌اند.

نکته مهم این است که در مقایسه با نیمه نخست سال ۱۴۰۱ صادرات محصولات پتروشیمی ۱۳درصد کاهش یافته است. میزان صادرات صنعت و محصولات معدنی نیز ۱۲درصد بیش از مدت زمان مشابه در سال گذشته شده و صادرات محصولات کشاورزی ۲۲ درصد افزایش یافته است. ضمن اینکه، ارزش هر تن صادرات صنعتی ۱۰۷۱ دلار بوده و محصولات پتروشیمی نیز ۴۰۲ دلار به‌ازای هر تن درآمدزایی داشته‌اند. محصولات کشاورزی در هر تن ۵۹۸ دلار فروخته شده‌اند و محصولات معدنی نیز ۲۰۹ دلار. در زیرگروه محصولات پتروشیمی، صادرات گاز طبیعی رشدی چشمگیر و حیرت‌انگیز داشته است. در نیمه نخست ۱۴۰۱ صادرات این گروه کالایی کمتر از یک میلیارد دلار بود،اما در بهار و تابستان امسال، صادرات گاز طبیعی با افزایش یک میلیارد و ۲۲۴میلیون دلاری که رشد ۱۲۵درصدی را هم نشان می‌دهد، به 2 میلیارد و ۲۰۴ میلیون دلار رسید. مهم‌ترین مقصد صادرات محصولات پتروشیمی ایران، کشور چین با خریداری۳۹ درصد کل این محصولات بوده است. امارات‌متحده‌عربی نیز ۱۷درصد از محصولات پتروشیمی صادر‌شده ایران را در بازار خود جای داده است و ترکیه و عراق هم به‌ترتیب ۱۲ و ۱۰درصد این محصولات را وارد کرده‌ و هند، افغانستان، پاکستان و عمان نیز دیگر واردکنندگان عمده محصولات پتروشیمی ایران بوده‌اند.

چین و امارات، شرکای اصلی ایران

جزئیات دیگر آمارهای رسمی حاکی از آن است که ایران با ۷۵ کشور جهان تراز تجاری مثبتی داشته که میزان آن به 1.8 میلیارد دلار می‌رسد. همزمان در مراودات اقتصادی با ۶۱ کشور دیگر تراز تجاری منفی شده است که حجم آن را ۱۴.۳میلیارد دلار محاسبه کرده‌اند. منظور از تراز تجاری منفی، بیشتر بودن سطح واردات از صادرات است.

مهم‌ترین مبدأ وارداتی به ایران، امارات‌متحده‌عربی بوده که ۹میلیارد و ۴۲ میلیون دلار به ایران کالا صادر کرده و این رقم معادل ۲۹.۷ درصد واردات کشور در نیمه اول امسال بوده است. چینی‌ها ۸ میلیارد و ۷۷۸ میلیون دلار و ترکیه 3میلیارد و ۲۵۳ میلیون دلار کالا به ایران صادر کردند که به‌ترتیب سهم ۲۸.۹ درصد و ۱۰.۷ درصدی از واردات ایران را به تولیدات خود اختصاص داده‌اند. آلمان نیز با سهم ۳.۵ درصدی، یک میلیارد و ۷۳ میلیون دلار به ایران کالا ارسال کرده و هند نیز با ۹۸۷ میلیون دلار، شریک پنجم ایران است. این کشورها بالغ بر ۷۶درصد کل واردات ایران و ۱۹۵کشور دیگر جهان نیز ۲۴ درصد از کالاهای دیگری که در ایران وارد شده‌اند را تولید کردند.

عراق، مشتری اصلی صنایع

در بخش صنعت، محصولات پلیمری سهم اصلی در صادرات را با ارزش ۹۷۰ میلیون دلار تصاحب کرده و صنایع‌غذایی نیز ۸۶۳ میلیون دلار ارزآوری داشته است. این دو بخش به‌ترتیب ۴ و ۳.۶ درصد از کل صادرات ایران را رقم زده‌اند. صنایع شیمیایی، دیگر گروه مهم این بخش، در مجموع ۴۷۳ میلیون دلار صادرات داشته است. لوازم‌خانگی و ماشین‌سازی نیز هرکدام ۲۰۵ میلیون دلار کالا صادر کرده‌اند. در این دو بخش، نکته مهم این است که فناوری به‌کاررفته در تولید آنها، بالاتر از بخش‌های دیگر است که منجر به ارزآوری چشمگیرتر آنها می‌شود. وزن صادرات این دو بخش ۵۹ و ۵۹ هزار تن بوده که از این نظر، کمترین وزن را داشته‌اند. به‌طورطبیعی، هرچه فناوری به‌کاررفته برای تولید یک کالا پیشرفته‌تر باشد، نرخ آن هم بیشتر است. بررسی مقصد صادراتی ایران نشان می‌دهد که عراق میزبان ۴۴ درصد از کل صادرات صنعتی در بهار و تابستان امسال بوده است. افغانستان، پاکستان و امارات نیز به‌ترتیب ۹، ۸ و ۶ درصد از این محصولات را در بازار خود پذیرفته‌اند. همسایه غربی، ترکیه نیز مقصد ۵درصد از تولیدات صنعتی خارج‌شده از کشور بوده و پس از آن نیز، روسیه، آذربایجان و ترکمنستان قرار دارند. بررسی صادرات نیمه نخست از نظر رده‌های عمده اقتصادی، نشان می‌دهد که ۸۶.۶ درصد از کالاهای صادرشده ایران، جزو کالاهای واسطه‌ای بوده که ارزش آنها ۲۰ میلیارد و ۸۹۸ میلیون دلار محاسبه شده است. کالاهای مصرفی با ارزش 3 میلیارد و ۴۱ میلیون دلاری، سهم ۱۲.۶درصدی از محصولات صادراتی را از آن خود کرده و کالاهای سرمایه‌ای نیز ۲۰۳ میلیون دلار صادرات داشته‌ که سهمی کمتر از یک درصد را به خود اختصاص داده‌اند. از نظر سطح فناوری به‌کاررفته در تولید کالاها نشان می‌دهد که همچنان محصولات اولیه، بزرگ‌ترین حجم کالاهای صادراتی را از آن خود کرده‌اند. این کالاها در ۶ ماهه نخست امسال، ۹ میلیارد و ۲۸ میلیون دلار ارز برای کشور آورده‌اند که ۱۳درصد بیشتر از مدت زمان مشابه در سال گذشته بوده است. فناوری سطح متوسط نیز ۷ میلیارد و ۲۰۵ میلیون دلار از صادرات کشور را تولید کرده‌اند. صادرات مبتنی بر منابع نیز ۵ میلیارد و ۴۳۲ میلیون دلار درآمد صادراتی را برای کشور فراهم و فناوری سطح پایین نیز یک میلیارد و ۹۸۰ میلیون دلار از صادرات کشور را تامین کرده است. تولید با فناوری سطح بالا نیز سهمی اندک از صادرات کشور داشته و تنها ۱۷۲میلیون دلار کالای ایرانی را به کشورهای دیگر فرستاده است.