کمبود نقدینگی برای خرید مواد اولیه، یکی از چالش‌های اساسی صنایع پایین‌دستی است. کمبود سرمایه در گردش برای برخی زنجیره‌های تولید ازجمله صنعت آلومینیوم کشور، با توجه به روند رو به رشد بهای مواد اولیه، جدی‌تر است. در چنین شرایطی، روش‌های متفاوتی برای تامین سرمایه در گردش موردنیاز صنایع پایین‌دستی و تداوم تولید در حوزه صنایع معدنی مطرح می‌شود. انتشار اوراق گام یکی از همین راهکارهاست. چندی پیش، علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار با اعضای شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه‌دولتی، با تاکید بر حمایت عملیاتی از تولید با روش‌های غیرتورمی از تولید و ضرورت تامین سرمایه در گردش تولیدکنندگان، از نهایی شدن دستورالعمل استفاده از ابزارهای تامین مالی اعتباری در معاملات بورس کالا خبر داد. بدین‌ترتیب از نخستین روزهای پاییز امسال، امکان استفاده از ابزارهایی مانند اوراق گام در معاملات بورس کالا فراهم شد. البته به‌گفته فعالان صنعتی هنوز استفاده از این روش جدید، آن‌قدرها هم توسعه نیافته، با این وجود، چنانچه اوراق گام به‌عنوان راهکاری برای تامین زنجیره تولید مورداستفاده قرار گیرد، به رونق تولید کمک می‌کند.

راهکاری جدید برای تامین مالی صنایع

کمبود منابع مالی، یکی از چالش‌های اساسی پیش‌‌روی تولیدکنندگان کشور از سال‌های گذشته تاکنون بوده، این چالش به‌ویژه در شرایطی که قیمت مواد اولیه افزایش می‌یابد، شدت می‌گیرد و آسیب‌های غیرقابل جبرانی را به صنعتگران تحمیل می‌کند. در حال حاضر با دستور رئیس بانک مرکزی، امکان خرید ماده اولیه از بورس کالا بدون پرداخت وجه نقد و با استفاده از اوراق گام مهیا شده است. این اوراق یک ابزار مالی برای خرید ماده اولیه است. دریافت‌کننده اوراق، امکان نگهداری آن و دریافت وجه اسمی را در زمان سررسید اوراق یا فروش آن در بازار سرمایه با احتساب نرخ تنزیل پیش از موعد دارد.  اوراق گام، اوراق بهاداری است که به عاملیت و ضمانت موسسات اعتباری (بانک) صادر
می‌شود.

این اوراق با نام، غیرکاغذی و در قطعات استاندارد با ارزش اسمی یک میلیون ریال صادر می‌شود. صنایع پایین‌دستی که خواهان استفاده از اوراق گام هستند باید به بانک عامل موردنظر مراجعه کرده و مقدار اعتبار بانکی خود برای صدور اوراق گام را اعتبارسنجی کنند و در ادامه واحدهای تولیدی که قصد خرید مواد اولیه از آنها را دارند، به بانک عامل معرفی کند. در مرحله بعد شرکت تولیدکننده مواد اولیه از بانک درخواست می‌کند تا در مقابل دریافت اسنادی که نشان می‌دهد، بابت فروش ماده اولیه از شرکت خریدار طلبکار است، نسبت به صدور اوراق گام اقدام
 کند.

گفتنی است پس از انتشار اوراق، قابلیت انتقال آن در بازار پول و نقدشوندگی در بازار سرمایه وجود دارد. نقل‌و‌انتقال اوراق گام در سامانه گام در شبکه بانکی و بابت خرید نهاده، راهکاری برای نقدشوندگی اوراق گام در بازار پول و بازار سرمایه است. راهکار دیگر از طریق بازار سرمایه است و دارنده اوراق باید آن را تا سررسید نگهداری و در انتهای سررسید، مبلغ اسمی آن را به‌طور کامل دریافت کند.

در روش دیگر، امکان فروش اوراق در هر لحظه پس از انتشار به نرخ جاری بازار وجود دارد، اما فروشنده مبلغ نقدی کمتر از مبلغ اسمی اوراق دریافت می‌کند.

تحمیل خسارت با کمبود سرمایه در گردش

آریا صادق‌نیت حقیقی، دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: فعالان صنعت آلومینیوم در روند تامین نقدینگی با کمبودهایی روبه‌رو هستند. این مشکلات به‌ویژه در حال حاضر که بهای مواد اولیه موردنیاز برای تولید در این صنایع به‌شدت افزایش یافته، شدت گرفته‌اند. در واقع فعالان صنعتی نیازمند نقدینگی بیشتری هستند تا سرمایه در گردش موردنیاز خود را تامین کنند.

وی افزود: همزمان شاهد اجرای سیاست‌های انقباضی از سوی بانک‌ها هستیم که به کاهش پرداخت تسهیلات منتهی شده است. یعنی صنایع دیگر نمی‌توانند از ذخایر مالی بانک‌ها به‌عنوان راهکاری اساسی برای تامین سرمایه در گردش استفاده کنند. در چنین شرایطی و با توجه به چالش‌هایی که در مسیر تامین نقدینگی وجود دارد، صنعتگران ناچار خواهند بود با کمترین ظرفیت، تولید کنند. تولید با حداقل ظرفیت به‌منزله تحمیل خسارات جدی به صنایع است و عملا از بهره‌وری آنها می‌کاهد.

دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: استفاده از تمام ظرفیت‌های نصب‌شده در یک صنعت به الزاماتی از جمله تامین نقدینگی نیاز دارد. در شرایطی که فعالان صنعتی با کمبود سرمایه روبه‌رو هستند، امکان استفاده از حداکثر ظرفیت اسمی وجود ندارد؛ بدین‌ترتیب هزینه‌های تولید محصولات افزایش خواهد یافت. این چالش در سایر جنبه‌های تولید نیز تسری می‌یابد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی را به‌دنبال خواهد داشت. ازجمله آنکه توان کارفرمایان در پرداخت دستمزد کارگران کاهش می‌یابد. علاوه بر این، تداوم چالش یادشده حتی می‌تواند به تعطیلی صنایع نیز منتهی شود و درنتیجه تلاش برای رفع آن ضروری به‌نظر می‌رسد. وی تاکید کرد: بدون تردید اثرات چنین مشکلاتی بر عملکرد صنایع کوچک با شدت به مراتب بیشتری نمایان خواهد شد و عملا تولید آنها را بیشتر تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. حقیقی گفت: چندی است از اوراق گام به‌عنوان راهکاری برای تامین نقدینگی صنایع استفاده می‌شود. شرکت‌های مصرف‌کننده می‌توانند به جای تامین نقدینگی از این اوراق گام استفاده کنند و آن را در اختیار تولیدکنندگان مواد اولیه قرار دهند. با این‌وجود، هنوز انتقاداتی به روند تامین نقدینگی از طریق اوراق گام وجود دارد. در چنین شرایطی هنوز صنایع کوچک نتوانسته‌اند از ظرفیت این اوراق برای تامین نقدینگی استفاده کنند. امید می‌رود فرآیند تخصیص این اوراق به جریان بیفتد، سرعت بگیرد و بخشی از مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی موردنیاز صنایع را برطرف کند.

این فعال صنعت آلومینیوم گفت: راهکارهای دیگری نیز برای تامین نقدینگی موردنیاز صنایع وجود دارد که یکی از این راهکارها، افزایش سرعت گردش نقدینگی موردنیاز صنایع است.

یکی از عمده‌ترین خریداران محصولات آلومینیومی، دولت است. با این وجود، طرف‌های دولتی عموما در بازپرداخت تعهدات خود به صنایع با مشکلاتی روبه‌رو هستند. اگر دولت مطالبات صنایع را در سریع‌ترین زمان ممکن پرداخت کند، نقدینگی به جریان می‌افتد و امکان رفع بخشی از معضلات حاکم بر این بخش وجود خواهد داشت.

حقیقی گفت: علاوه بر این، اعتبارات بانکی نیز می‌تواند راهکاری برای تامین نقدینگی موردنیاز صنایع آلومینیوم کشور باشد. البته استفاده از این راهکار نیازمند تامین اعتبارات لازم از سوی بانک‌هاست.

تامین اعتبار صنایع از بازار سرمایه

هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: نیاز به سرمایه در گردش موردنیاز صنایع پایین‌دستی آلومینیوم کشور به‌دلیل روند رو به رشد بهای مواد اولیه، افزایش یافته، اما این سرمایه در گردش کفاف نیاز صنایع را نمی‌دهد. در چنین شرایطی، راهکارهای متعددی برای تامین سرمایه در گردش موردنیاز صنایع مطرح می‌شود.

گودرزی گفت: روش‌های متعددی برای رفع کمبود نقدینگی صنایع مطرح می‌شود که اوراق گام یکی از همین روش‌هاست. تعریف اوراق گام و تامین اعتبار از طریق آن را می‌توان پلی برای حرکت از تامین اعتبار بانکی به سمت تامین اعتبار از بازار سرمایه تلقی کرد. اوراق گام در فرابورس پذیرفته شده و امکان نقدشوندگی در بازار سرمایه را نیز دارند. اوراق گام ورقه بهاداری به عاملیت و ضمانت موسسه اعتباری یا بانک است. این اوراق با نام، غیرکاغذی، بدون کوپن سود و در قطعات استاندارد با ارزش اسمی یک‌میلیون‌ریالی منتشر خواهد شد.

وی افزود: در حال حاضر برخی از صنایع فعال در حوزه آلومینیوم ازجمله آلیاژسازان از اوراق گام برای تامین نقدینگی و خرید مواد اولیه استفاده کرده‌اند، با این وجود، راهکار یادشده هنوز به‌طور گسترده توسط صنایع پایین‌دستی مورداستفاده قرار نگرفته است.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: از اوراق گام می‌توان با عنوان تسهیلات بانکی نام برد؛ بنابراین چنانچه این تسهیلات به‌طور گسترده منتشر شود، به نفع اقتصاد کشور و عملکرد صنایع خواهد بود. در واقع فرصتی برای ارتقای سرمایه در گردش صنایع و بهبود عملکردی آنها فراهم می‌شود.

وی افزود: راهکارهای دیگری نیز برای تامین مواد اولیه صنایع پایین‌دستی مطرح است. ازجمله آنکه در موارد متعددی صنایع پایین‌دستی مواد اولیه را به‌صورت مدت‌دار در اختیار صنایع نهایی قرار می‌دهند و هزینه فروش را پس از مدت‌زمان مشخصی دریافت می‌کنند.

گودرزی تاکید کرد: بدون تردید برقراری تعامل و همکاری میان صنایع بالادستی و پایین‌دستی برای خریدوفروش مواد اولیه، بهترین راهکار برای مدیریت شرایط کنونی است.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: تداوم تولید در حلقه‌های پایین‌دستی به‌منزله تداوم تولید در صنایع پایین‌دستی است. البته صنایع بالادستی با کاهش خرید مواد اولیه‌شان توسط صنایع پایین‌دستی می‌توانند مازاد تولید خود را به بازار جهانی صادر کنند. اما این اقدام به‌منزله رشد خام‌فروشی و تحمیل ضرر به صنایع کشور است؛ یعنی چنین شرایطی آسیب‌هایی را به کل اقتصاد کشور تحمیل می‌کند؛ بنابراین اگر همکاری میان صنایع بالادستی و پایین‌دستی تقویت شود، در نهایت به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.

سخن پایانی

تامین مالی، ضرورتی برای تداوم تولید در صنایع گوناگون است که در موارد متعددی به پاشنه‌آشیل صنعتگران بدل می‌شود و عملا فرآیند تولید را در زنجیره‌های گوناگون تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. کما اینکه در حال حاضر فعالان صنایع پایین‌دستی آلومینیوم با چالش جدی در تامین نقدینگی روبه‌رو هستند. در چنین شرایطی، راهکارهای جایگزینی برای خرید اعتباری مواد اولیه مطرح می‌شود. اوراق گام یکی از راهکارهای پیشنهادی و به‌نسبت جدید برای تامین نقدینگی است. استفاده از اوراق گام در شرایطی که صنایع تکمیلی کشور با چالش جدی تامین نقدینگی روبه‌رو هستند، باعث می‌شود این صنایع از پس تامین مواد اولیه بر بیایند و در ادامه صنایع بالادستی نیز مشتریان خود را حفظ
 کنند.