اخذ مالیات از افراد و سازمان‌های مختلف جزو اصلی‌ترین راه‌ها برای درآمدزایی دولت محسوب می‌شود. هزینه تدارک و تولید بیشتر زیرساخت‌های عمرانی و اقتصادی کشورهای مختلف از طریق مالیات اخذشده از مردم تامین می‌شود و فرار مالیاتی جرم بسیار سنگینی به‌شمار می‌آید. نحوه محاسبه مالیات اصناف و مشاغل مختلف در قوانین کشورهای مختلف متفاوت است و شهروندان هر کشور باید به این قوانین پایبند باشند و براساس آن نسبت به پرداخت مالیات خود طبق درآمد و اموالی که دارند، اقدام کنند.  در ایران نیز قوانین مالیاتی در قانون اساسی کشور در ماده‌ها و بندهای مختلف تدوین شده تا از هرگونه فرار مالیاتی توسط شرکت‌ها یا افراد مختلف جلوگیری شود. مالیات فقط از یک شرکت ثبت‌شده دریافت نمی‌شود، بلکه مالیات اصناف و مشاغل مختلف هم از افرادی که در زمینه‌های مختلف گوناگون هستند، اخذ می‌شود. در حالت کلی مالیات از دو روش مستقیم و غیرمستقیم اخذ می‌شود. مالیات مستقیم شامل مالیات بر درآمد و مالیات دارایی است و افراد در تمامی مشاغل تجاری مانند فروشگاه‌ها،سوپرمارکت‌ها، املاک و... مشمول پرداخت آن هستند. مالیات اشخاص حقوقی و حقیقی نیز در دسته مالیات مستقیم قرار می‌گیرد. مواردی مانند مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر حقوق کارمندان دولت و مالیات عوارضی بر کالاهای وارداتی و صادراتی نیز جزو مالیات‌های غیرمستقیم محسوب می‌شوند که توسط دولت طبق قانون اخذ می‌شود. در راستای اجرای قانون مالیات، چندی پیش سعید توتونچی، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان امور مالیاتی از اجرای کامل قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در سال آینده خبر داد. صمت در این گزارش به‌منظور بررسی بیشتر این طرح به گفت‌وگو با برخی از اصناف پرداخته است.

 دریافت ۲۰ هزار میلیارد تومان مالیات در سال از ۴ میلیون کسبه!

طبق قانون مالیات مستقیم، مشاغل به ۳ دسته تقسیم شده‌اند؛ مشاغل خدماتی، تولیدی و بازرگانی. مشاغل مختلف حسب اینکه در چه گروهی جای می‌گیرند، باید بین ۱۰ تا ۲۵ درصد درآمد خود را به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند. در همین راستا قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان کهیکی از بخش‌های هوشمندسازی نظام مالیاتی است، بعد از حدود ۲ سال معطلی در دولت سیزدهم با رویکرد مالیات‌ستانی عادلانه به اجرا در آمد. قانون پایانه‌های فروشگاهی دربرگیرنده طیف وسیعی از فعالان اقتصادی شامل شرکت‌های بزرگ بورسی و فرابورسی، شرکت‌های دولتی و دستگاه‌های اجرایی، تولیدکنندگان، واسطه‌ها تا خرده‌فروشان است. اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، شفافیت اقتصادی، عدالت مالیاتی، اعتماد عمومی مردم و مؤدیان به نظام مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی را به همراه خواهد داشت. چندی پیش احمد امیرآبادی، نماینده قم در مجلس اعلام کرد: مسئولیت جمع‌آوری مالیات و خراج در کشور برعهده ۳۰ هزار متصدی مالیاتی است که ۱۵ هزار نفر از این تعداد درگیر اخذ مالیات از کسبه کشور هستند. میزان مالیات اخذشده از حدود ۴ میلیون کسبه در کشور بین ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان در سال بوده که با تغییر رویکردهای مالیاتی و اخذ مالیات از محل تراکنش‌های بانکی فقط طی ۹ ماه اخیر از مجموعه بسیار اندک و قابل‌شمارش افراد، ۱۱۰ هزار میلیارد تومان مالیات اخذ شده است. در تنظیم بودجه کشور یک بحث این است که اصناف دارای درآمد تا ۵۰۰ میلیون تومان معاف از مالیات شوند. بر این اساس ۳ میلیون کسبه از گردونه مالیات‌ستانی خارج می‌شوند. در نهایت مالیات این 3 میلیون کسبه که حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان است، حذف شده؛ حال آنکه فقط از یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان مالیات اخذ شده است.

این روش غلط است

ابوالقاسم شیرازی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک تهران درباره دریافت مالیات از اصناف به صمت گفت: پرداخت مالیات یک امر قانونی است و هیچ‌کس مخالف آن نیست. حرف اصناف این است که مالیات باید بحق گرفته شود. همه ما معتقدیم برای اداره کشور باید مالیات پرداخت شود، اما مسئولان امور مالیاتی باید به این موضوع توجه داشته باشند که دریافت مالیات از تولیدکنندگان متناسب با درآمدهای آنها باشد. وی ضمن تاکید بر اینکه مسئولان امور مالیاتی باید مالیات را از تولیدکنندگان متناسب با درآمدهای آنها اخذ کنند، افزود: دستگاه‌های کارتخوان تولیدکنندگان و فروشندگان به سیستم مالیاتی متصل است. باید مالیات بر درآمد براساس عملکرد کارتخوان‌ها محاسبه و اخذ شود و هر سال نیز حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش پیدا کند. در سال جاری سازمان امور مالیاتی تصمیم گرفته براساس میزان تراکنش‌ کارتخوان‌ها از اصناف مالیات بگیرد، در حالی که این روش غلط است، زیرا بسیاری از تولیدکنندگان و فروشندگان سایر فعالیت‌های مالی خارج از صنف خود را نیز از طریق این کارتخوان انجام می‌دهند و حال اگر اداره مالیات بخواهد از همه تراکنش‌ها مالیات بگیرد، درست نیست.

تقاضا نیست

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک تهران با اشاره به کاهش تقاضا اظهار کرد: در روزهای اخیر بیشتر فروشندگان پوشاک اقدام به فروش فوق‌العاده کردند که این نشان‌دهنده کاهش فروش است و اگر با این روش هم محصولات آنها فروخته نشود، در روزهای پایانی سال پدیده بساط‌گستری افزایش چشمگیری خواهد داشت.

در تمام دنیا مالیات حسب رشد اقتصادی اخذ می‌شود

سعید حیاتی، رئیس اتحادیه فروشندگان چرم و کیف و کفش تهران درباره دریافت مالیات از اصناف به صمت گفت: آنچه هر روز سازمان امور مالیاتی بر کسبه تحمیل می‌کند کاملا غیرکارشناسی است؛ آن‌هم بر افرادی که همواره در صف اول پرداخت مالیات و حق‌بیمه هستند. اصناف به‌عنوان بزرگ‌ترین فراکسیونی که همیشه در حال اشتغالزایی و تولید بوده و چرخه اقتصاد خرد را در دست دارند، هرگز از پرداخت مالیات فرار نمی‌کنند، اما سازمان امور مالیاتی متاسفانه هر لحظه با دستورات و بخشنامه‌های خلق‌الساعه موجب بروز مشکلات زیادی برای اصناف می‌شود. وی ضمن تاکید بر مشکلات فراوانی که در زمینه تامین مواد اولیه وجود دارد، افزود: موضوع مالیات برای تمامی صنوف چالش‌برانگیز شده و درباره صنف ما نیز این موضوع صادق است. تولیدکنندگان با چالش‌های بسیاری برای تهیه مواد اولیه پتروشیمی از طریق بورس مواجهند، اما در نهایت باید با دارایی نیز برای پرداخت مالیات وارد چالش شوند.

دستگاه‌های پوز تنها برای کسب درآمد نیست

حیاتی در انتقاد به دریافت مالیات از اصناف براساس تراکنش دستگاه‌های کارتخوان گفت: چه کسی گفته از دستگاه‌های پوز تنها برای کسب درآمد استفاده می‌شود؟ این دستگاه‌ها برای مبادلات مالی بین افراد صاحب حساب و کارت بانکی و بانک‌های مختلف به‌کار می‌رود و هر تراکنشی که انجام می‌شود به‌معنی درآمد آن واحد صنفی نیست که حالا سازمان دست روی تراکنش‌ها گذاشته و برآوردهای مالیاتی را براساس آن انجام می‌دهد.‌ وی با بیان اینکه در تمام دنیا مالیات حسب رشد اقتصادی اخذ اما در کشور ما برعکس است و براساس رشد تورم گرفته می‌شود، افزود: در موضوع مالیات از طریق مالیات بر ارزش‌افزوده و تراکنش بانکی فشار دوبرابری به اصناف وارد می‌شود که این موضوع در نهایت به تعطیلی واحدهای صنفی منجر می‌شود. درخواست ما این است که مسئولان مربوطه فکری به حال اصناف کنند.

قیمت نهایی محصولات مشخص نیست

رئیس اتحادیه فروشندگان چرم و کیف و کفش تهران با اشاره به نوسانات نرخ ارز اظهار کرد: در شرایط فعلی که نرخ دلار لحظه‌ای تغییر می‌کند، نرخ نهایی محصولات مشخص نیست. بر این اساس باید تاکید کنیم نرخ دلار هر روز مشکلات بسیاری را در مسیر تولیدکنندگان قرار می‌دهد.

همه اصناف درگیر مشکل هستند

مهدی باقرپور، رئیس اتحادیه ابزارفروشان تهران درباره دریافت مالیات از اصناف به صمت گفت: مالیات برای همه اتحادیه‌ها است، اما متاسفانه تغییراتی که در قوانین مالیاتی رخ می‌دهد بدون آموزش و بسیار با تاخیر به اصناف اعلام می‌شود. این موضوع مشکل همه اصناف است. امیدواریم اگر قانون جدیدی اعلام می‌شود قبل از آن آموزش و اطلاعات لازم به اصناف داده شود.

وی با اشاره به اینکه اتحادیه ابزارفروشان از قدیمی‌ترین اتحادیه‌های صنفی محسوب می‌شود، افزود: دلیل این قدمت، نیاز افراد به ابزارهای مختلف در ارکان متعدد زندگی و صنعت بوده است. تنوع بالای محصولات در این بازار موجب ارتباط بالای اعضای این اتحادیه با اقشار مختلف مردم از خانه‌دار تا صنعتگر شده است.

مالیات بر کدام درآمد؟

اصغر میرابراهیمی، رئیس اتحادیه دارندگان رستوران و سلف‌سرویس تهران با بیان مثالی از تاثیر روش جدید دریافت مالیات از اصناف به صمت گفت: سرانجام پس از ۳۲ ماه از زمان تصویب قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، برای نخستین بار اقداماتی در راستای تغییر روند اخذ مالیات در کشور از شیوه سنتی به شیوه هوشمند صورت پذیرفت. بر همین اساس، طبق اعلام سازمان امور مالیاتی براساس قانون بودجه ۱۴۰۰، برای محاسبه مالیات بر عملکرد سال ۱۴۰۰، علاوه بر اظهارنامه‌های مؤدیان و لحاظ مبلغ مالیات پرداخت شده در سال گذشته، میزان تراکنش کارتخوان‌ها نیز مبنا و ملاک عمل قرار می‌گیرد. در سال ۹۹ که اصناف به مدت ۳ ماه تعطیل بودند و ضرر بسیار زیادی شامل حال رستوران‌دارها شد، مالیات سنگینی را برای رستوران‌ها در نظر گرفتند. در حالی که در رسانه ملی نیز اعلام می‌کردند که به رستوران نروید. این موضوع سبب شد آسیبی دو رفه شامل مالیات سنگین و نبود درآمد به ما زده شود. این تصمیم بر چه اساس و پایه‌ای گرفته شده است؟ اصناف همیشه در هر موضوعی جلو هستند اما هیچ حمایتی از آنها نمی‌شود.

مالیات با این صنف چه کرد؟

میرابراهیمی با انتقاد از تصمیمات عجولانه‌ای که گرفته می‌شود، اظهار کرد: هزینه تولید و گرانی مواد اولیه آسیب جدی به این صنف وارد کرده است. امسال با نوسانات نرخ مواد غذایی میزان فروش رستوران‌ها با کاهش ۴۰ درصدی همراه بوده است. در موارد بسیاری هم‌صنف‌های ما تغییر کاربری داده و برخی دیگر به سمت اجاره دادن مغازه خود می‌روند. نکته جالب این است که در مقابل اعلام اعتراضات به ما پیشنهاد می‌دهند پول خود را در بانک گذاشته و سود آن را دریافت کنیم. رئیس اتحادیه رستوران و سلف‌سرویس تهران در ادامه بیان کرد: هر واحد صنفی تعداد زیادی پرسنل دارد که با فعالیت در این واحدها کسب درآمد می‌کنند و با تعطیلی هر یک از این واحدها افراد زیادی دچار مشکل می‌شوند. غذا قوت غالب مردم است و در کشور ما مالیات سنگینی بابت آن پرداخت می‌شود. برای مثال بابت خرید یک نوشابه حدود ۳ بار مالیات گرفته می‌شود.

سخن پایانی

همه اصناف از طرح دریافت مالیات از محل تراکنش‌های بانکی می‌نالند. در روزگاری که فروش چنگی به دل نمی‌زند و نرخ ارز هر لحظه عددی جدید را ثبت می‌کند، صاحبان واحدهای صنفی باید مالیات‌های سنگین پرداخت کنند و گوش شنوایی برای درد آنها نیست. باوجود به‌سر بردن در روزهای پایانی سال بازار در رکود به سر می‌برد. چرا برای این همه گله اصناف گوش شنوایی نیست تا دردی از آنها دوا شود؟ جای سوال دارد که چرا مسئولان مربوطه قبل از تغییر قوانین هیچ مشورتی با فعالان و کارشناسان آن حوزه نمی‌کنند؟ مگر پشت یک میز نشستن تخصص در چند حوزه را با خود به همراه می‌آورد که نظر کارشناسی هیچ فردی را پذیرا نیستند؟