هفته گذشته شاهد روند رو به رشد بهای شمش فولاد در بورس کالا بودیم که به افزایش قیمت سایر محصولات تولیدشده در این زنجیره نیز منتهی شد. این رشد قیمتی از بروز رقابت گسترده برای خرید آهن اسفنجی آغاز شد. این روند صعودی قیمت فولاد در حالی به حلقه‌های انتهایی این زنجیره منتقل شد که بازار مقاطع طویل فولادی با رکود سنگین مصرفی و حتی سرمایه‌ای روبه‌رو است. بدین ترتیب رکود تورمی بر بازار این محصولات سایه انداخته و عملکرد صنایع تولیدکننده را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. شروع ماه‌های سرد سال و ورود نخستین موج سرما به کشور، زمینه‌ساز روند رو به رشد قیمت در رینگ معاملاتی بورس کالا است. در واقع واهمه از تداوم محدودیت انرژی در زنجیره فولاد سیگنال رشد قیمت را در این زنجیره تثبیت کرده است.

توسعه فولادسازی با تکیه ‌بر گاز

زنجیره تولید فولاد ایران برپایه بهره‌مندی از ذخایر غنی انرژی در کشور شکل ‌گرفته و توسعه‌ یافته است؛ بر همین اساس واحدهای احیای مستقیم حلقه‌ای غیرقابل جایگزین را در زنجیره فولاد ما به خود اختصاص می‌دهد. از گاز همزمان به‌عنوان سوخت و خوراک واحدهای احیا برای تولید آهن‌اسفنجی استفاده می‌شود؛ بنابراین مصرف گاز در این حلقه از زنجیره تولید فولاد قابل‌توجه و این انرژی غیرقابل جایگزین است. طبعا اثرات بروز هر نوع محدودیت در تامین گاز موردنیاز واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی در اکثر حلقه‌ها نیز نمایان خواهد شد.

مصرف گاز زنجیره فولاد در سال ۱۳۹۹ بیش از ۱۱ میلیارد مترمکعب برآورد شده است. در سال‌های اخیر و به‌دنبال پیشی گرفتن مصرف گاز در کشور نسبت به تولید آن‌ که از دلایل زیرساختی، سرمایه‌گذاری و نبود برنامه مدون برای توسعه صنعتی و اقتصادی نشأت می‌گیرد، تامین این انرژی برای صنایع نیز به‌شدت دشوار شده است؛ بنابراین دولت برای تامین انرژی در بخش خانگی اقدام به ایجاد محدودیت در تامین گاز صنایع می‌کند. در چنین شرایطی صنعت فولاد جزو نخستین صنایعی است که مصرف گاز آن محدود می‌شود.

محرک‌های بازار آهن و فولاد

محمد اعتباری، فعال بازار فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: قیمت محصولات طویل فولادی در روز چهارشنبه هفته گذشته با عبور از یک دوره ثبات نسبی چندروزه رشد ۷۰۰ تا ۸۰۰ تومانی را تنها ظرف یک روز تجربه کرد. این رشد قیمت از بروز موج جدید سرما و ایجاد محدودیت در تامین گاز واحدهای احیای مستقیم آغاز شد. ایجاد محدودیت در تامین گاز صنایع تولیدکننده آهن اسفنجی از یک‌ سو از میزان تولید این واحدها و به‌دنبال آن عرضه این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا کاست و از سوی دیگر باتوجه به تداوم این محدودیت‌ها تا پایان روزهای سرد سال، سیگنال افزایش قیمت در بازار فولاد و محصولات فولادی تا پایان سال ادامه خواهد داشت. این فعال بازار فولاد گفت: به‌دنبال رشد بهای آهن اسفنجی در بورس کالا شاهد رشد قیمت شمش فولاد و به‌دنبال آن محصولات فولادی در بازار آزاد خواهیم بود. به‌دنبال محدودیت‌های یادشده در روند تامین گاز صنایع فولاد، بسیاری از این واحدهای تولیدی در معرض تعطیلی قرار گرفته‌اند. تداوم این شرایط به توقف فعالیت در خطوط تولید بسیاری از صنایع منتهی خواهد شد. اعتباری گفت: در حال حاضر تقاضای مصرفی محصولات طویل فولادی در کشور محدود برآورد می‌شود، بااین‌وجود روند قیمتی این محصولات ظرف ماه‌های آتی افزایشی پیش‌بینی می‌شود، چراکه محدودیت انرژی فولادسازان ادامه‌دار است؛ بنابراین پول سرمایه‌ای قابل‌توجهی جذب بازار آهن و فولاد خواهد شد. این فعال صنعت فولاد گفت: در هفته‌های اخیر شاهد بروز اعتصابات در حوزه حمل‌ونقل بوده‌ایم که همین موضوع هزینه حمل محصولات فولادی را افزایش داده است. بدون تردید تداوم این شرایط خود به‌منزله تزریق سیگنال افزایشی به بازار آهن و فولاد خواهد بود. وی افزود: روند رو به رشد قیمت دلار در بازار آزاد، دیگر محرک رشد قیمت در این بازار است؛ به‌ویژه آنکه رشد قیمت دلار محرک ارتقای صادرات این محصول در بازار جهانی خواهد بود. یعنی تمایل به صادرات ازسوی تولیدکنندگان و ارزآوری آن افزایش خواهد یافت.

اعتباری گفت: از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که دورنمای قیمتی آهن و فولاد در ماه‌های آتی مثبت ارزیابی می‌شود. هرچند این امکان وجود دارد که برای یک بازه چندروزه شاهد افت بهای این محصولات در بازار آزاد باشیم، اما سرمایه‌گذاری در این حوزه، نتیجه‌بخش است.

کمبود آهن اسفنجی در سایه محدودیت گاز

اسدالله فرشاد، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در طول دهه‌های اخیر صنعت فولاد ایران با تکیه‌ بر ذخایر غنی انرژی گاز توسعه‌ یافته‌اند که بر همین اساس نیز سرمایه قابل‌توجهی به احداث واحدهای تولید آهن‌اسفنجی اختصاص‌ یافته است. گاز جزء جدایی‌ناپذیر تولید آهن اسفنجی و تداوم تولید در زنجیره فولاد است. با این‌ وجود در طول سال‌های اخیر همزمان با توسعه صنایع، ظرفیت بهره‌گیری از ذخایر انرژی کشور توسعه‌ نیافته است. کمبود سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و بی‌توجهی به استخراج ذخایر گاز، در حال حاضر به معضلی برای فعالان صنعتی به‌ویژه فولادسازان بدل شده است. متاسفانه سیاست‌گذاران برای جبران محدودیت انرژی در کشور، مسیر تامین گاز فولادسازان را دشوار می‌کنند که به این ترتیب انرژی مضاعفی به فعالان این صنعت تحمیل می‌شود.

این فعال صنعت فولاد افزود: روند محدودسازی تامین گاز واحدهای فولادی و تولیدکنندگان آهن اسفنجی از ابتدای آذر آغاز شده و در حال ‌حاضر تنها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد گاز موردنیاز واحدهای احیای مستقیم تامین می‌شود؛ درنتیجه از یک‌ سو میزان تولید در این صنعت به‌شدت کاهش‌ یافته و از سوی دیگر نیز لطمات غیرقابل جبرانی به تجهیزات صنایع و کوره‌های ذوب واحدهای تولید آهن اسفنجی تحمیل می‌شود. آسیب‌های ناشی از محدودیت در تامین گاز برای صنایع و واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی به‌شدت جدی هستند. فرشاد گفت: با بروز محدودیت در تامین انرژی گاز کشور، در درجه نخست عملکرد فعالان صنعت فولاد تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در چنین موقعیتی ابتدا گاز موردنیاز فولادسازان به‌طور محدود در اختیار این فعالان صنعتی قرار می‌گیرد، این در حالی است که در حال حاضر گاز مصرفی صنعت فولاد کشور حدود ۷ درصد کل مصرف گاز کشور را به خود اختصاص می‌دهد؛ بنابراین با کاهش ۶۰ درصدی مصرف گاز در این زنجیره، تنها ۴.۲ درصد به ذخایر گازی کشور افزوده می‌شود، اما همین افت ضربات غیرقابل جبرانی را به صنعت تحمیل می‌کند که آثار ناشی از آن در بازار محصولات نهایی نمایان خواهد شد.

این فعال صنعت فولاد گفت: چنانچه محدودیت در تامین انرژی میان همه صنایع و همچنین کسب‌وکارها تقسیم شود، بخش بزرگی از مشکلات حاکم بر عملکرد فولادسازان مرتفع می‌شود.

جولان سیگنال افزایشی در بازار

ابوذر انصاری، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: آهن اسفنجی خوراک اصلی اغلب واحدهای تولید شمش فولاد در کشور است. محدودیت در تولید آهن اسفنجی در بازار داخل نسبت به تقاضای مصرفی، زمینه رقابت قیمتی میان متقاضیان این محصول را ظرف ماه‌های اخیر فراهم کرد.

وی افزود: فولادسازان کشور باتوجه به پیش‌بینی تداوم محدودیت در تامین انرژی در ماه‌های آتی، انتظار افت تولید آهن اسفنجی را از هفته‌های گذشته داشتند؛ بنابراین در خریدهای خود تامین مواد اولیه برای زمان توقف تولید آهن اسفنجی را مدنظر قرار دادند.

 استمرار رقابت هیجانی برای خرید آهن اسفنجی باعث شد وزارت صنعت، معدن و تجارت ظرف هفته‌های پایانی آبان جامعه هدف خرید این محصول را تنها محدود به مصرف‌کنندگان نهایی کند، اما سیاست یادشده نیز برای مدت‌زمان طولانی نتیجه‌بخش  نبود.

انصاری گفت: در حال حاضر نیز باتوجه به ادامه‌دار بودن این کمبودها، همزمان با افت عرضه آهن اسفنجی، شاهد افزایش رقابت برای خرید این محصول هستیم؛ بنابراین روند صعودی قیمت این محصول در بازار ادامه‌دار است. آهن اسفنجی ماده اولیه تولید در سایر حلقه‌های زنجیره تولید فولاد کشور است و بر همین اساس این رشد قیمت به سایر حلقه‌های زنجیره نیز منتقل می‌شود.

سخن پایانی

زنجیره فولاد مجموعه‌ای از صنایع با رشد قابل‌توجه مصرف گاز است. بخش عمده این انرژی در واحدهای احیای مستقیم و با هدف تولید آهن اسفنجی، استفاده می‌شود که با ایجاد محدودیت در تامین گاز واحدهای احیای مستقیم، از میزان عرضه این محصول به بازار کاسته می‌شود و در نهایت رشد قیمت آن در بازار حتمی خواهد بود.

بسیاری از فولادسازان با پیش‌بینی بروز محدودیت در تامین گاز مصرفی واحدهای احیای مستقیم، اقدام به خرید بیشتر از نیاز آهن اسفنجی در طول هفته‌های گذشته کردند؛ بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که نگرانی از تامین مواد اولیه فولادسازان در هفته‌های اخیر، زمینه‌ساز رشد بهای این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا بود. این روند صعودی قیمت تا هفته گذشته و به‌دنبال بروز نخستین موج سرما نیز ادامه یافت.

در چنین شرایطی شاهد شکل‌گیری رقابت‌های بیش از ۲۰ درصدی برای کسب سهم از آهن اسفنجی در بازار فیزیکی بورس کالای ایران بودیم. این روند رو به رشد قیمتی در سایر حلقه‌های زنجیره فولاد نیز استمرار می‌یابد و در نهایت به ضرر تمامی تولیدکنندگان این زنجیره به‌ویژه واحدهای پایین‌دستی تمام خواهد شد.