امروزه در مناسبات بین ‏المللی، انرژی یکی از مهم‎ترین ارکان چرخه اقتصادی کشورها است. همچنین با توجه به نوسان‎های قیمت نفت در بازارهای جهانی و تاثیر آن در اقتصاد جهانی، انتظار می‏رود صنعت گاز در جهان و استفاده از آن به‎عنوان انرژی جایگزین، از اهمیت دوچندانی برخوردار شود. هم‌اکنون 50 درصد گاز مصرفی به بخش خانگی ارسال می‌شود این درحالی است که مصرف خانگی تا پیش از دوره اوج مصرف، پایین‌تر بوده است. بنابراین با توجه به افزایش مصرف خانگی، به‌طور طبیعی حفظ جریان پایدار و انتقال گاز از جنوب کشور به مناطق شمالی نیازمند مدیریت مصرف است تا انتقال گاز با معضلاتی نظیر زمان، روبه‌رو نشود. اعمال تعرفه پلکانی موثر برای مشترکین پرمصرف گاز، عادلانه‌ترین تصمیم برای بهینه‌‌سازی مصرف گاز است.  بهینه‌‌سازی مصرف گاز بسیار مهم و حیاتی است تا بتوانیم ناترازی را کنترل کنیم. صمت در این گزارش به بررسی راه‌های  کنترل مصرف گاز پرداخته است.

اختصاص ۳۰ درصد یارانه پنهان گاز به مصارف خانگی

فریدون اسعدی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با مهر درباره اماواگرهای مصرف گاز خانگی در کشور گفت: کل سهم بخش خانگی و تجاری در مصرف نهایی کشور از گاز ۴۰ درصد است، یعنی بیشترین میزان مصرف گاز در همین بخش‌هاست. وی در ادامه بیان کرد: از ۱۸۶ میلیارد متر مکعب گازی که در سال ۹۷ در کشور مصرف شده است سهم نیروگاه‌ها ۳۶ درصد، صنعت ۳۰ و بخش خانگی ۲۷ درصد و تجاری ۲ درصد از گاز طبیعی کشور را استفاده کرده‌اند. این مسئله یکی از نکالت کلیدی است که باید در حوزه گاز خانگی به آن توجه کنیم.

کارشناس انرژی توضیح داد: سهم نیروگاه‌ها در دریافت یارانه پنهان گاز طبیعی ۴۳ درصد، خانگی ۳۰ درصد، صنعت ۲۱ درصد است. این مسئله یکی از نکات بسیار مهم است که در حوزه مصرف گاز موضوعی قابل‌توجه است.

اسعدی افزود: سیاست‌هایی که ما برای محاسبه نرخ گاز داریم این است که ما در کشور دارای ۴ الی ۵ اقلیم و حدود ۱۲ پله مصرف هستیم. بر مبنای داده‌های سال ۹۷ در حدود ۵۱ درصد از مصرف گاز کشور در گروه کم‌مصرف است، ۳۶ درصد در گروه مصرف متوسط است و ۱۳ درصد هم در گروه پرمصرف قرار می‌گیرد. کارشناس سابق دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم سیاستی را برای جلوگیری از هدر رفت گاز اتخاذ کنیم باید روی همین ۱۳ درصد پرمصرف‌ها متمرکز شویم.

اسعدی توضیح داد: در اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی حتماً باید این گروه‌ها را مد نظر قرار دهیم. هر سیاستی را که ما در کشور در ارتباط با کاهش مصرف گاز برای به تراز رساندن میزان تولید و مصرف گاز باید مد نظر قرار گیرد و شکاف بین تولید و مصرف را کاهش دهد، باید روی این ۳۶ درصد مصرف متوسط و ۱۳ درصد گروه پرمصرف متمرکز باشد. اسعدی ادامه داد: کمیسیون انرژی مجلس ۲۶ مهر گزارشی را در ارتباط با به تصویر کشیدن واقعیت‌های کشور در بخش گاز خانگی تهیه کرد. بر اساس این گزارش ۲۵۰ میلیون متر مکعب در سال‌های آینده در حوزه گاز دچار ناترازی بین تولید و مصرف خواهیم شد. باید هر چه زودتر برای جلوگیری از این اتفاق اقدام کنیم تا این مسئله به پاشنه آشیل کشور تبدیل نشود.

کارشناس سابق دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح داد: با توجه به اینکه در اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی ما نمی‌توانیم روی ۵۱ درصد گروه کم‌مصرف سیاست قیمتی اتخاذ کنیم، عملاً باید روی ۴۹ درصد مصرف‌کننده‌های دیگر که مصرف کمتری نسبت به سایرین دارند، یک سری سیاست‌های قیمتی بر اساس تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی اتخاذ کنیم. اسعدی گفت: اتخاذ و یا پیشنهاد اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی برای نتیجه گرفتن در این شرایط، آن هم برای کل خانوارها می‌تواند منجر به نارضایتی در کشور شود. لذا بهترین راه‌حل برای برون‌رفت از وضعیت کنونی حداقل برای زمستان امسال اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی است.

وی ادامه داد: در فصول سرد سال حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد گاز کشور در بخش خانگی مصرف می‌شود. در این شرایط یا باید روی ۱۳ درصد گروه پرمصرف و یا اینکه روی ۳۶ درصد مصرف متوسط و ۱۳ درصد پرمصرف متمرکز کنیم. در همین دو گروه مصرف عملاً سیاست قیمتی برای کاهش مصرف اتخاذ کنیم.

وی افزود: باید از سیاست افزایش نرخ برای کاهش مصرف استفاده کنیم و اقدامات رسانه‌ای هم انجام شود و در تلویزیون تبلیغاتی برای ترغیب مردم به مصرف کمتر گاز انجام دهیم. با اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی توزیع یارانه پنهان هم به نوعی عادلانه‌تر و به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود. کارشناس سابق دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد: متوسط نرخ گاز خانگی هر متر مکعب ۱۰۰ تومان است و این نرخ عددی نیست که مصرف‌کننده را واردار به صرفه‌جویی در مصرف گاز کند. با این عدد ۱۰۰ تومان دیگر هیچی چیزی نمی‌توان خرید. متوسط فروش گاز ۵۰۰ تومان و متوسط صادرات برای هر متر مکعب ۱۰ هزار تومان است. اسعدی ادامه داد: ما ثروت کشورمان را با این نرخ کم به فروش می‌رسانیم. با اعمال این سیاست‌های ناکارآمد هزینه آن را پرداخت می‌کنیم. اخیراً هم شنیده‌ایم یک مصوبه‌ای از سوی وزارت نفت برای دولت و شورای اقتصاد آمده و تصمیم بر این است که بخاری‌های گرید B و c را جایگزین بخاری‌های فعلی مورد استفاده مردم کنند که ما را با مشکلات دیگری مواجه خواهد کرد.

رکوردشکنی در مصرف گاز خانگی و تجاری

مسلم رحمانی، سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز درباره مصرف گاز گفت: مصرف گاز بخش خانگی و تجاری به ۵۸۵ میلیون مترمکعب رسیده که با توجه به روندی که اوضاع دمایی کشور دارد این مقدار مصرف به رقم‌های بالاتری هم می‌رسد.

وی ادامه داد: آمادگی را در شبکه‌ها، تأسیسات و خطوط انتقال ایجاد کرده بودیم، اما بر شبکه و خطوط فشار وارد شده و کمی افت فشار ایجاد شده، اما افت فشار ناشی از قطع گاز نخواهیم داشت.

سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران تاکید کرد: استفاده از پرده‌های ضخیم و بستن پنجره‌ها در کاهش مصرف مؤثر است، از سویی اگر گاز خوراک‌پزی را روشن کردیم فراموش نکنیم آن را خاموش کنیم، نیازی نیست بخاری اتاقی که استفاده نمی‌کنیم، روشن باشد و اینکه دمای رفاه تا ۲۱ درجه در خانه رعایت شود.

چقدر گاز در ۱۴۰۰ مصرف شد؟

محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره مقدار مصرف کل گاز طبیعی ایران در سال ۱۴۰۰ گفت: از مجموع این مقدار گاز مصرف‌شده،  ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۴۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب سهم صنایع عمده و ۷۱ میلیارد مترمکعب گاز تخصیص یافته به نیروگاه‌ها بوده است.

وی تصریح کرد: مصرف گاز در سالی که گذشت به‌ویژه در بخش نیروگاهی و خانگی رکوردهای تازه‌ای ثبت کرد، اما این موضوع مدیریت شد و هیچ قطعی گازی در کشور اتفاق نیفتاد.   نیروگاه‌ها در سال ۱۳۹۹ به‌طور میانگین روزانه ۱۸۰ میلیون مترمکعب گاز دریافت کردند که این مقدار در سال ۱۴۰۰، به ۱۹۴ میلیون مترمکعب در روز رسید و نشان‌دهنده افزایش ۸ درصدی دریافت گاز آنهاست.

به گفته مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، میانگین مصرف روزانه گاز طبیعی در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده نیز در سال ۱۳۹۹، معادل ۳۳۳ میلیون مترمکعب و در سال ۱۴۰۰، معادل ۳۳۴ میلیون مترمکعب بود که تفاوت چندانی با گذشته نداشته است. م

صرف گاز طبیعی کل کشور در سال ۱۳۹۹، معادل ۲۳۳ میلیارد مترمکعب و در نیمه نخست سال ۱۴۰۰، معادل ۱۰۵  میلیارد و ۲ میلیون مترمکعب بوده و به این‌ ترتیب ۱۳۳ میلیارد و ۴۹۸ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در پاییز و زمستان ۱۴۰۰ مصرف شده است.