جاده‌های ایران سال‌هاست به قربانی گرفتن عادت کرده‌اند؛ نه به‌تنهایی که با همدستی خودروها، آن هم نه‌فقط پراید و پژو که بنز و تویوتا نیز در این «کشتار» شریک هستند. حوادث رانندگی از جمله اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر در جهان بوده و نخستین دلیل مرگ در بهترین سال‌های زندگی انسان‌ها یعنی در سنین جوانی و معمولا کمتر از ۴۰ سال است که علاوه بر از بین بردن انسان‌های جوان در بهترین دوران زندگی‌شان، هزینه‌های مالی، روحی و روانی و درد و غم بسیاری را برای خانواده‌های آنها و همچنین جامعه به‌دنبال دارد. عوامل انسانی، از اصلی‌ترین دلایل وقوع تصادفات است، اما این عامل به‌تنهایی نمی‌تواند سبب بروز تصادفات جاده‌ای شود. این روزها ویراژهای دردسرساز، بسیاری از جوانان را به دام مرگ می‌کشاند و از سوی دیگر، رشد قارچ‌گونه خودروهای شخصی و رعایت نکردن دقیق فرهنگ ترافیک، موجب افزایش حوادث ترافیکی و تصادفات می‌شود. در حال حاضر هم با وجود گرانی خودرو، هنوز هستند خانواده‌هایی که تا فرزندانشان قد می‌کشند، کلید خودرویی صفر را به‌عنوان هدیه روی میز آنها می‌گذارند. از سوی دیگر، دریافت گواهینامه تنها برای عبور از گودال جریمه است و برخی از افراد، هیچ‌گونه توجهی به یادگیری درست اصول راهنمایی و رانندگی ندارند. صمت در این گزارش به بررسی اهمیت توجه به علائم راهنمایی و رانندگی در کاهش تصادفات و تعداد جانباختگان جاده‌ای پرداخته است. با ما همراه باشید.

آمار بالای تصادفات معضل امروز جامعه شهری

با توجه به رشد زندگی شهرنشینی و رشد فزاینده تردد خودروهای شخصی، ترافیک و آمار بالای تصادفات درون‌شهری از معضلات امروز جامعه شهری است؛ شاید ایران جزو امن‌ترین کشورهای منطقه به لحاظ حوادث تروریستی باشد، اما متأسفانه به‌دلیل پایین بودن فرهنگ ترافیک، شاهد آمار بالای حوادث ترافیکی درون‌شهری هستیم و روزی نیست که در تیتر نخست اخبار رسانه‌های گوناگون، خبرهایی از آمار تلفات و فوتی‌های ناشی از این حوادث نداشته باشیم. مرگ ایرانی‌ها در تصادفات و سوانح رانندگی آن‌قدر راحت رخ می‌دهد که گاهی به‌معنای واقعی کلمه، ما را مغموم می‌کند که چرا بهای «جان ایرانی» در جاده‌ها تا این حد پایین است.

کاری به ساکنان شاخ افریقا که از گرسنگی تلف می‌شوند، نداریم، جنگ جهانی را هم کنار می‌گذاریم و از درگیری‌های سوریه، مصر و بحرین هم می‌گذریم؛ چه آنکه تلف شدن انسان‌ها در هرکدام از این رویدادها، به هر حال منطق خود را دارد؛ یکی منطق جنگ و دیگری فقر. این روزها فرقی نمی‌کند پراید زیر پایتان باشد یا تویوتا، بی‌احتیاطی که وسط باشد، جان آدمی مفت‌‌مفت از بین می‌رود. از سوی دیگر، آمار منتشرشده از سوی سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد ایران با سالانه حدود ۵۰ کشته در هر ۱۰۰ هزار نفر، جزو کشورهای منطقه قرمز (خطرناک) در رانندگی به‌شمار می‌رود. این آمار که براساس دو شاخص «تعداد کشته‌شدگان تصادفات» و «تعداد کشته‌شدگان جاده‌ای نسبت به هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت» تهیه‌شده، می‌گوید وضع ایران از گذشته بدتر است، زیرا پیش‌تر تعداد کشته‌شدگان در هر ۱۰۰ هزار نفر، حدود ۳۵ نفر بود، اما حالا به حدود ۵۰ نفر رسیده است. نباید در این بین توجه کم به علائم راهنمایی و رانندگی را نیز از یاد برد؛ موضوعی که نقش مهم آن فراموش شده و جای خود را به تعاریف خنده‌دار به نوع خودرو داده است. هر چند کیفیت خودرو نیز نقش مهمی دارد، اما جای پرداختن به آن جای دیگری است.

تابلوها به ما سلام می‌کنند

سرهنگ عین‌الله جهانی، معاون اجتماعی سابق پلیس راهور درباره نقش مهم تابلوها در جلوگیری از تصادفات به صمت گفت: علائم عمودی مانند چراغ‌ها و تابلوها و افقی مانند انواع خط‌کشی‌ها راهنمایی و رانندگی به‌عنوان اصلی‌ترین مقررات در حوزه عبور و مرور از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این علائم قوانین، هشدارها و اخباری را انتقال می‌دهند که بسیار حائز اهمیت است. در حقیقت تابلوهای راهنمایی و رانندگی به ما سلام می‌دهند، زیرا حاوی پیام‌هایی هستند که سلامتی ما را در بر دارد. به‌عنوان مثال، وقتی تابلوی گذرگاه عابر پیاده در محلی نصب می‌شود، به معنای توجه حداکثری به جلو و رعایت سرعت مطمئنه توسط رانندگان وسایل نقلیه است. در نتیجه اگر به این علامت توجه نشود، جان عابران پیاده در معرض خطر جدی قرار می‌گیرد. تابلوها و علائم راهنمایی به‌عنوان بخشی از تجهیزات کنترل ترافیک، نقش مهمی را در ارتقای ایمنی خیابان‌ها و معابر و کنترل رفتار رانندگان و عابران پیاده برعهده دارند. علائم راهنمایی و رانندگی رکن رکین ایمنی، آرامش و انضباط در عبور و مرور هستند.

وی در ادامه ضمن توضیح انواع تابلوهای راهنمایی و رانندگی اظهار کرد: ۳ دسته تابلو راهنمایی و رانندگی وجود دارد؛ تابلوهای اخطاری یا هشداردهنده، تابلوهای بازدارنده یا انتظامی و تابلوهای آگاهی‌دهنده یا اخباری هستند. رانندگان باید به این نکته توجه داشته باشند که علائم راهنمایی و رانندگی براساس ارزیابی‌های کارشناسی در محل‌های گوناگون نصب شده‌اند و توجه نکردن به آنها موجب افزایش آمار تصادفات و تلفات مالی و جانی ناشی از آن می‌شود. لازم است رانندگان وسایل نقلیه در زمان مواجهه با تابلوهای راهنمایی و رانندگی به هشدار نمایش داده شده در آن توجه کنند، به‌گونه‌ای که یک پلیس در حال دستور دادن به آنهاست. متاسفانه گاهی شاهد این هستیم که برخی رانندگان به مرور زمان تابلوها را می‌بینند، اما برایشان عادی است. متاسفانه حجم بالایی از تلفات تصادفات مربوط به برخورد وسایل نقلیه با عابران پیاده است که این حوادث دلخراش با توجه بیشتر رانندگان به تابلوهای هشداردهنده راهنمایی و رانندگی و رعایت سرعت مطمئنه قابل پیشگیری است.

تابلوهای فرسوده را جمع‌آوری کنید

جهانی با بیان اینکه تابلوهای ترافیکی می‌توانند خسارت‌های جاده‌ای را به حداقل ممکن برسانند، افزود: تابلوها با هدف آگاهی بخشی به رانندگان ایجاد شده‌اند و نقش مهمی در کنترل سرعت، محافظت از عابران پیاده، موقعیت جغرافیایی و مسیر هشدارهای ترافیکی و... دارند. با توجه به اینکه تابلوها در معرض آسیب‌های ناشی از عوامل نامساعد محیطی مانند گردوغبار، برخورد ناشی از تصادفات خودروها و ناهنجاری‌های اجتماعی قرار دارند و باید به بهترین شکل ممکن به رانندگان اطلاع‌رسانی کنند و نیاز به بهینه‌سازی دارند؛ بنابراین از مسئولان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای تقاضا داریم تابلوهای فرسوده را برچیده و تابلوهای نو جایگزین کنند و مکان‌هایی که نیاز به تابلو و علائم دارند، نسبت به تهیه و نصب آن در محورهای مواصلاتی اقدام کنند. این در حالی است که مسئولیت نگهداری از علائم راهنمایی و رانندگی در شهرها با شهرداری‌ها و در جاده‌های برون‌شهری با سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است.

معاون اجتماعی سابق پلیس راهور با تاکید مجدد بر اهمیت تابلوهای راهنمایی و رانندگی، بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مباحث ترافیکی در راه‌ها استفاده از علائم، تابلوهای افقی و عمودی و تجهیزات ایمنی نصب شده در جاده‌هاست که به‌منظور هدایت بستر استفاده‌کنندگان از راه در جهت کاهش پیشگیری از وقوع تصادفات و کاهش صدمات ناشی از حوادث ترافیکی به کار می‌روند. مهم‌ترین کاربرد تابلوها راهنمای مسیر در معابر شهری و برون‌شهری، مسیریابی سریع رانندگان برای انتخاب کوتاه‌ترین و بهترین مسیر برای کاهش زمان سفر و دستیابی آسان‌تر به مقصد است.

جهانی با اشاره به تخلف رانندگان پس از مسیر اشتباه، اظهار کرد: برای تغییر مسیر نیز لازم است در فواصل گوناگون تابلوهای خروجی نصب شود که رانندگان از فاصله دورتر متوجه خروجی شوند. این موضوع نیز در کاهش تصادفات بسیار تاثیرگذار است.

تاثیر دوربین‌ها

معاون اجتماعی سابق پلیس راهور درباره تاثیر دوربین‌های راهنمایی رانندگی در کاهش تصادفات گفت: هر اندازه بتوانیم سیستم‌های هوشمند را بیشتر و نظارت‌ها را از این طریق افزایش دهیم، قطعا تاثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.

اصلی‌ترین خسارت در تصادفات، جانی است

مهرداد تقی‌زاده، معاون اسبق حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی با اشاره به آمار افزایشی تصادفات پس از سال ۸۶ به صمت گفت: تعداد جانباختگان جاده‌ای و درون‌شهری از سال ۸۶ به بعد روند افزایشی داشته است. این در حالی است که سال گذشته ۱۶ هزار و ۷۷۸ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند، این رقم در مقایسه با سال ۹۸ با آمار تلفات ۱۵ هزار و ۳۹۶ نفر، ۹ درصد افزایش یافته است.  وی با اشاره به افزایش آمار کشته‌شدگان در تصادفات اظهار کرد: اصلی‌ترین خسارت در حوزه تصادفات جاده‌ای، جانی است تا مالی. یک زمانی تعداد کشته‌های ناشی از تصادفات جاده‌ای کشور ۲۵ هزار نفر در سال بود که پس از ۱۰ سال این آمار با نظارت‌های درست به ۱۵ هزار نفر در سال رسید، اما امروز آمار کشته‌شدگان و خسارت‌ها به نسبت گذشته افزایش پیدا کرده است. همچنین در کنار کشته‌شدگان حادثه جاده‌ای باید به آمار مجروحان نیز توجه کرد. قطعا اگر خسارت‌های مالی را بتوانیم در سطح کشور کاهش دهیم، این هزینه‌ها را می‌توان برای تقویت حمل‌ونقل عمومی استفاده کرد.

حل این مشکل هیچ بودجه‌ای لازم ندارد

معاون اسبق حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی، نقش دوربین و تابلوهای راهنمایی و رانندگی را بسیار مهم دانست و افزود: یکی از عوامل مهم در کاهش تصادفات جاده‌ای، دوربین‌های راهنمایی و رانندگی و تابلوهاست. مشکلی که در تمام جاده‌های درون‌شهری و برون‌شهری وجود دارد این است که دوربین‌های کنترل سرعت را بر مبنای سرعت آن نقطه تنظیم نمی‌کنند، بلکه بر مبنای سرعت آن محور تنظیم می‌کنند؛ در نتیجه تابلو و دوربین به‌درستی نصب شده، اما تنظیم دوربین بر مبنای تابلو سرعت مجاز نیست.  به‌عنوان مثال، اگر در داخل شهر تابلو سرعت مجاز را ۵۰ کیلومتر نشان می‌دهد باید دوربین منطقه با همان سرعت تنظیم شده باشد. برای حل این مشکل، هیچ بودجه‌ای لازم ندارد و تنها با اصلاح تنظیم دوربین‌ها حل می‌شود. به‌عنوان مثال، یکی از دلایل کاهش تصادفات در کیش، رعایت همین اصول است.

سرعت نقطه‌ای ثبت می‌شود

تقی‌زاده با اشاره به عملکرد کنونی دوربین‌های کنترل جاده‌ای گفت: عملکرد کنونی دوربین‌های کنترل جاده‌ای براساس سرعت ثابتی است که این دوربین‌ها باید به سیستمی مجهز شود که سرعت را براساس نقطه عبور ثبت و اعلام کند و در این راستا، از ‌هزار دوربین کنترل سرعت، حدود ۷۰۰ دستگاه به سرعت نقطه‌ای تجهیز شده است.  معاون اسبق حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی محاسبه سرعت لحظه‌ای و متوسط توسط دوربین‌های راهنمایی و رانندگی اظهار کرد: پس از عبور خودرو از نخستین دوربین، ثبت ساعت و سرعت انجام و تا دوربین بعدی براساس محاسبه زمان عبور و سرعت مجاز، سرعت متوسط خودرو لحاظ می‌شود. پس از عبور یک خودرو از نخستین دوربین، ثبت ساعت و سرعت انجام و تا دوربین بعد، محاسبه زمان عبور، براساس سرعت قانونی لحاظ می‌شود؛ بنابراین اگر راننده خودرویی با رؤیت پلیس یا دوربین بعدی سرعت خود را کاهش دهد و دوباره افزایش سرعت غیرقانونی داشته باشد تا باعث طی شدن فاصله بین دوربین‌ها در کمتر از زمان مشخص شود، سامانه تشخیص سرعت متوسط، میانگین سرعت را محاسبه می‌کند. این مورد نیز در جلوگیری از تصادفات بسیار تاثیرگذار است.

سخن پایانی

این روزها، تلخی تصادفات با خودرویی به‌نام پراید با شوخی و خنده‌های مضحکی همراه است که حتی در برخی شبکه‌های رسانه ملی نیز شاهد آن هستیم؛ شوخی‌هایی که اصل مهم بی‌احتیاطی را زیر سوال می‌برد. بی‌احتیاطی و بی‌توجهی به علائم رانندگی، به‌عنوان دلیل مهم بروز تصادفات برای بسیاری از افراد کمرنگ شده است.