سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در گزارشی از افزایش تولید کنسانتره زغال‌سنگ در سال گذشته خبر داده است، اما سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ چندان به این آمار خوش‌بین نیست و می‌گوید: سال گذشته بیش از ۵۰ درصد از نیاز داخل از طریق واردات تامین شده و این یک فاجعه برای بخش زغال‌سنگ است. در واقع وی چندان حال این بخش را مساعد نمی‌داند و چشم‌انداز مثبتی هم برای سال جدید پیش‌بینی نمی‌کند. چنین موضوعی می‌تواند میزان واردات زغال‌سنگ در سال جدید را افزایش دهد.ایران دارای ذخیره قطعی زغال‌سنگ به میزان یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن است که با این میزان دیگر نیازی به واردات این محصول نیست، اما براساس آمار بزرگ‌ترین مصرف‌کننده زغال‌سنگ کشور یعنی ذوب‌آهن اصفهان بخشی از نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کند و همین موضوع توانست بر میزان نرخ تمام‌شده و سوددهی این مجموعه در سال گذشته اثرگذار باشد.  این در حالی است که بازار ارز در سال گذشته شیب صعودی را در پیش گرفت که توانست به‌طورمستقیم نرخ تمام‌شده را افزایش دهد، اما این در حالی است که با افزایش تولید زغال‌سنگ در داخل کشور می‌توان شاهد افزایش عرضه در بازار بود. به‌گزارش صمت، تولید کنسانتره زغال‌سنگ ایمیدرو طی 12ماه ۱۴۰۱، بارشد حدود ۶۴ درصدی از ۸۱۶ هزار تن فراتر
رفت.  ۲ شرکت زیرمجموعه ایمیدرو از ابتدای فروردین تا پایان اسفند، ۸۱۶ هزار و ۳۴۱ تن کنسانتره زغال‌سنگ تولید کردند. اما این آمار در مدت مشابه سال گذشته، ۴۹۶ هزار و ۹۳۷ تن بود. از این میزان، شرکت‌های «زغال‌سنگ طبس»، ۷۰۲ هزار و ۲۸۸ تن و «زغال‌سنگ البرز مرکزی»، ۱۱۴ هزار و ۵۳ تن تولید کردند.
براساس گزارش‌های منتشرشده، شرکت‌های زیرمجموعه ایمیدرو طی ۱۲ ماه ۱۴۰۱، حدود ۲ میلیون و ۲۷۳ هزار و ۲۴۱ تن کانسنگ زغال‌سنگ استخراج کردند که در مقایسه با رقم مدت مشابه سال گذشته (یک میلیون و ۲۹۸ هزار و ۱۶۳ تن)، حاکی از افزایش ۷۵ درصدی استخراج است.
 از این میزان، «شرکت زغال‌سنگ طبس» یک میلیون و ۹۰۹ هزار و ۴۹ تن، «مجتمع زغال‌سنگ طبس» ۲۰۹ هزار و ۷۳۲ تن و «شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی» ۱۵۴ هزار و ۴۶۱ تن استخراج کردند.افزایش۴۸درصدی ارسال کنسانتره میزان ارسال کنسانتره به شرکت‌های داخلی طی سال گذشته نیز ۷۶۶ هزار و ۶۴۰ تن بود که نسبت به آمار ارسال مدت مشابه سال گذشته (۵۱۸ هزار و ۷۵۴ تن)، ۴۸ درصد افزایش یافت. در گزارش‌های منتشرشده از سوی ایمیدرو نشان می‌دهد که تولید کنسانتره زغال‌سنگ با افزایش همراه بود.

آیا آمارها شفاف است؟

اما باید دید باتوجه به افزایش هزینه‌های تولید می‌توان برای امسال به افزایش تولید نسبت به سال گذشته امیدوار بود. سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران در گفت‌وگو با صمت درباره این موضوع بیان کرد: شاید بهتر باشد نسبت به آمارهای منتشرشده شفاف‌سازی انجام بگیرد، زیرا براساس اطلاعات ما که اطلاعات درستی است، تولید در «البرز مرکزی» منفی بود. وی ادامه داد: تولید زغال‌سنگ در برخی بخش‌ها مثبت و در برخی بخش‌ها منفی بوده است، به‌عنوان مثال در طبس با رشد همراه بودیم، اما باید به این نکته اشاره داشت که تولید در این مجموعه یک سال در میان مثبت می‌شود و آن هم به‌دلیل شرایط تولید است. دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران تصریح کرد: میزان تولید در سال گذشته تفاوت معناداری با سال ۱۴۰۰ نداشت. وی بااشاره به چشم‌انداز امسال بیان کرد: در سال جاری با موضوعاتی همچون رشد نرخ ارز، حقوق کارگران و... مواجهیم که همگی منجر به افزایش نرخ تمام‌شده می‌شود. این در حالی است که زغال‌سنگ براساس شمش فولاد نرخ‌گذاری می‌شود و سیاست‌های دولت برای کاهش گرانی‌ها باعث شده است تا فشارهایی بر نرخ‌گذاری شمش فولاد اعمال شود. جالب است که آقای وزیر به‌تازگی اعلام کرده، چرا باید نرخ فولاد براساس نرخ ارز باشد بلکه باید براساس نرخ داخلی محاسبه شود، به‌همین دلیل نمی‌توان چشم‌انداز خوبی را برای شمش فولاد متصور بود و همین موضوع بر نرخ زغال‌سنگ نیز اثرگذار خواهد بود. وی ادامه داد: متاسفانه در فروردین امسال و تا به این لحظه، نرخ زغال‌سنگ حدود ۱۴ درصد نسبت به سال قبل کاهش داشت و این موضوع نه‌تنها بر توسعه در این بخش اثر دارد، بلکه می‌تواند تهدیدی برای حیات معادن این بخش باشد.

صمدی در پاسخ به این سوال که آیا انجمن رایزنی و مذاکراتی با وزارت صنعت، معدن و تجارت داشته یا خیر، اظهار کرد: متاسفانه تیم حاضر چندان اعتقادی به مشورت ندارد و همین موضوع باعث می‌شود تا تصمیمات غیرکارشناسی برای این بخش اخذ شود.

دبیر انجمن زغال‌سنگ تصریح کرد: متاسفانه سال گذشته برای نخستین‌بار بیش از ۵۰ درصد از نیاز داخل از طریق واردات تامین شد و این را باید یک فاجعه برای بخش زغال‌سنگ دانست.

زغال‌سنگ نیازمند سرمایه‌گذاری

حال در شرایط فعلی که هزینه‌ها با افزایش همراه و توسعه معادن زغال‌سنگ نیازمند سرمایه‌گذاری و تجهیزات است، چطور می‌توان به چشم‌انداز سال آینده امید داشت. آیا می‌توان برای بخشی که سال گذشته بیش از ۵۰ درصد نیاز خود را از طریق واردات تامین کرده، افزایش تولید و مهار تورم را انتظار داشت؛ همان‌طور که صمدی اشاره داشت، حیات در معادن بخش خصوصی در خطر است.علاوه بر افزایش واردات که منجر به ارزبری بیشتر برای کشور خواهد شد، تعطیلی معادن منجر به بیکاری کارگرانی می‌شود که در شرایط سخت معادن زغال‌سنگ جان خود را بر کف دست می‌گیرند و فعالیت در این بخش پرخطر را بر بیکاری ترجیح می‌دهند.شاید وزارت صنعت، معدن و تجارت باید نگاه خودش را نسبت به مهار تورم تغییر دهد، زیرا با قیمت‌گذاری دستوری نمی‌توان انتظار توسعه چندانی را داشت، در حالی که بخش زغال‌سنگ با توسعه می‌تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی، فعالیت خود در بخش صادرات را افزایش داده و ارزآوری داشته باشد.شاید حمایت از تولید و ارائه تسهیلات به این بخش بتواند توسعه هرچه بیشتری را به همراه داشته باشد، اما لازمه آن، تغییر نگاه دولت است.

 سخن پایانی

بخش زغال‌سنگ علاوه بر افزایش سرمایه‌گذاری، نیازمند توسعه در بخش آموزش است تا بتواند تولید را با خطرات کمتری افزایش دهد و این موارد تنها با حمایت‌های ویژه دولت از این بخش میسر می‌شود، در غیر این صورت شاید برخی فعالان این بخش، امسال به گزینه توقف فعالیت‌ها فکر کنند که می‌تواند آمارهای واردات را نسبت به سال قبل افزایشی کند.