هریک از شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند به‌موجب آخرین اظهارنامه مالیاتی، حداقل یک نفر و به‌ازای هر ۶ میلیارد ریال فروش سالانه یا به‌ازای هر ۱۰ نفر کارکنان شاغل تمام‌وقت در شرکت طبق آخرین فهرست بیمه شرکت، یک نفر دیگر را با شرایط شیوه‌نامه معرفی کنند. این سهمیه تا سقف ۳ نفر برای هر شرکت دانش‌بنیان در سال و برای مدت یک‌سال تعیین می‌شود و تنها برای همان سال قابل‌استفاده است و سهمیه شرکت برای سال‌های بعد، به‌همین‌صورت خواهد بود. این شرایط در حالی است که برخی شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های فعال معتقدند باتوجه به افزایش شمار این شرکت‌ها، الزام تخصیص سهمیه سرباز امریه به این شرکت‌ها به‌شدت احساس می‌شود.

رفتن یا نرفتن؛ مسئله این است

موضوع رفتن به سربازی و راهکارهایی برای دور زدن این مرحله از زندگی، نقل محافل و دورهمی‌های جوانان است و به‌طورمعمول در این رابطه دغدغه‌هایی جدی وجود دارد، چرا که باید یک یا 2 سال از زندگی در پادگان‌ها و مراکز آموزشی نظامی بگذرد و فرد از فرصت‌های کاری و زندگی دور شود. چنین موضوعی باعث شد تا مسئولان کشور تدابیری بیندیشند که ضمن تقویت انگیزه جوانان برای گذراندن خدمت سربازی، فرصت‌های طلایی و کاری را برای‌شان رقم زنند تا دیگر گله و شکایتی برای از دست رفتن موقعیت‌ها نباشد.  برهمین‌اساس و باتوجه به فعالیت بیش از 5 هزار شرکت دانش‌بنیان و روند رو به افزایش آنها و سهمیه اندک تخصیص‌یافته به نخبگان برای امریه سربازی که منجر به اعمال سختگیری‌های زیادی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری شده بود و به‌منظور استفاده موثر از ظرفیت فارغ‌التحصیلان ممتاز و نخبگان دانشگاهی، مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان، در نامه‌ای محضر رهبر معظم انقلاب درخواست افزایش سهمیه نخبگان فناور به‌عنوان سرباز امریه برای بکارگیری در شرکت‌های دانش‌بنیان را ارائه کرد.

افزایش سهمیه سربازهای امریه، یک معامله پرسود

ابراهیم ذبیحی، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در گفت‌وگو با صمت جای خالی حمایت‌هایی نظیر اختصاص سهمیه سرباز امریه به دانش‌بنیان‌ها را مهم دانست و گفت: موضوع دیگری که می‌تواند از سوی نهادهای دولتی نظیر معاونت علمی ریاست‌جمهوری موردحمایت قرارگیرد، فعالیت سربازهای امریه در این مجموعه‌ها است. این فرآیند یک معامله پرسود است، چرا که از یک‌سو افرادی که در قالب سرباز امریه به‌ کار در شرکت‌های دانش‌بنیان می‌پردازند، علاوه بر گذران خدمت سربازی، ۲ سال از گرانبهاترین سال‌های عمر خود را مشغول آموزش و کسب تجربه در حیطه کاری خود می‌شوند. در واقع فردی که قرار بود ۲ سال از عمر خود را بدون برنامه در یک قرارگاه نظامی سپری کند، با ورود به این شرکت‌ها علاوه بر کسب درآمد می‌تواند به توانمندی‌های خود بیفزاید، از سویی دیگر، فرصت خوبی برای صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان است تا نیروی کار آموزش‌دیده و سرمایه انسانی بسازند. این فعال حوزه دانش‌بنیان افزود: علاوه بر آموزش نیروی انسانی، افرادی که پیش از خدمت سربازی در این شرکت‌ها سابقه کار و فعالیت دارند، می‌توانند در قالب امریه به ادامه همکاری بپردازند. بیشتر صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان، تجربه‌های زیادی مبنی بر از دست دادن نیروی انسانی باتجربه به‌دلیل ورود به خدمت سربازی دارند، در حالی که اگر این مسیر هموار شود، بیشتر این افراد می‌توانند در همان شرکت به کار و فعالیت بپردازند.

750 سرباز معرفی می‌شوند

ایمان اعیانی، معاون توسعه بازار مرکز شرکت‌های دانش‌بنیان در گفت‌وگو با صمتگفت: باتوجه به تفاهمنامه‌ای که سال ۱۳۹۷ معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با ستاد کل نیروهای مسلح منعقد کرد، ۵۰۰ نیروی سرباز وظیفه، به‌عنوان نیروی امریه به این معاونت تخصیص داده شد که می‌توانند در شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت کنند. در این میان، باتوجه به تدبیر رهبری و اعمال آن بر این سهمیه در سال ۱۳۹۹، دوباره تفاهمنامه دیگری با ستاد کل نیروهای مسلح و قرارگاه مهارت‌های آموزشی و اشتغالزایی امام‌رضا (ع) که ذیل این ستاد است، منعقد شد که این سهمیه نزدیک به ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد. وی افزود: در این تفاهمنامه گردش کار جدید، تعداد سرباز امریه موردتوجه قرار داده و ۷۵۰ سرباز امریه به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تخصیص داده شد، اما باتوجه به اینکه تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان روزبه‌روز در حال افزایش است، تعداد درخواست‌ها برای جذب نیروی خدمت امریه هم به‌همین میزان افزایش پیدا کرده است. اکنون نزدیک به ۶ هزار و ۸۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارند که تقسیم ۷۵۰ سرباز میان این تعداد، در عمل کار دشواری است و باتوجه به تقاضای موجود، نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان برطرف نمی‌شود، چرا که در نهایت ۱۰ درصد شرکت‌ها توان دریافت نیروی سرباز امریه را دارند. اعیانی افزود: همان‌گونه که اشاره شد، فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان نیاز بیشتری نسبت به سهمیه اختصاص داده‌شده در شرایط فعلی دارند، با ایجاد ۲۰۰۰ شغل ایجادشده از سوی این شرکت‌ها، سالانه ۳۰۰۰ درخواست برای جذب سرباز امریه به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارسال می‌شود که از میان این آنها، درخواست تنها ۷۵۰ نفر نخست انتخاب و باقی درخواست‌ها رد می‌شوند. وی گفت: باتوجه به تعداد درخواست و نیازهای موجود، طبق آخرین رایزنی که اسفند سال گذشته رئیس معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با رئیس ستاد کل نیروهای مسلح داشت، افزایش ۲۰۰۰ نفری سهمیه سرباز امریه برای شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه و برهمین‌مبنا قول مساعد داده شد که هنوز ابلاغیه صادر نشده است. در پی این جلسه، چند جلسه و نامه‌نگاری دیگر هم انجام شده است، اما تا زمانی که ابلاغیه‌ای از سوی ستاد کل نیروهای مسلح به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارسال نشود، نمی‌توانیم این ظرفیت را برای شرکت‌ها افزایش دهیم و امیدواریم که ظرفیت سربازهای امریه به ۱۵۰۰ نفر در سال برسد.

مسول نظام وظیفه تخصصی مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بااشاره به فرآیند جذب مشمولان در این طرح‌ها توضیح داد: افرادی که در حال‌ حاضر در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول به فعالیت هستند و به‌عنوان فرد کلیدی آن شرکت شناخته می‌شوند، در داخل سامانه بنیاد ملی نخبگان به‌نام «سینا» درخواست خود را برای این منظور ثبت می‌کنند و ما براساس شرایطی، این درخواست‌ها را موردبررسی و ارزیابی قرار می‌دهیم. اعیانی اضافه کرد: در این بررسی‌ها در گام اول، عملکرد و وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان، موردبررسی قرار می‌گیرد که آیا این شرکت توانایی جذب نیروی متخصص را دارد یا خیر؟ این شرکت‌ها هرچند در گذشته فرآیند دانش‌بنیانی خود را طی کرده‌اند، اما زمانی که فردی درخواست امریه خود را برای ما ارسال می‌کند، ما درباره شاخص‌هایی چون محصولات دانش‌بنیان تولیدشده، سطح و رتبه شرکت، بلوغ آنها، وضعیت سالنامه مالیاتی آنها و همچنین عملکرد بیمه‌ای و پایداری شرکت‌ها دوباره ارزیابی را انجام می‌دهیم.

اعیانی بااشاره به الزامات در نظرگرفته‌شده برای جذب سربازهای امریه گفت: برای جذب سربازهای امریه الزامات و یک‌سری امتیازبندی‌هایی وجود دارد که به‌طورطبیعی این امتیازبندی‌ها و سختگیری‌ها باتوجه به ظرفیت موجود تغییر می‌کند. امتیار فعلی هر شرکت دانش‌بنیان برای جذب نیروی امریه ۸۰ است که اگر قرار باشد سهمیه افزایش پیدا کند، امتیازات کمتری را قائل می‌شویم، در واقع امتیازبندی‌ها باتوجه به ظرفیت موجود متفاوت می‌شود. وی ادامه داد: بحث دیگر الزاماتی است که این شرکت‌ها برای جذب سرباز باید کسب کنند. طبق آخرین ترازنامه‌ای که ارسال می‌کنند، فروش بالای ۵۰میلیون تومان جزو این الزامات است. علت آن به این امر برمی‌گردد که اگر شرکتی می‌خواهد نیرویی را به‌عنوان سرباز امریه جذب کند و به‌خدمت بگیرد، باید این اعتماد را به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بدهد که می‌تواند حقوق و مزایای او را تامین کند و فضای شغلی مناسبی برای بعد از دوران خدمت سربازی در اختیار سرباز امریه قرار دهد، در واقع ما باید بدانیم که شرکت بعد از  2سال پایدار خواهد بود. اعیانی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، افراد متقاضی نیز باید دارای شرایطی باشند که براساس آن امتیازبندی می‌شوند. بر این مبنا برطبق مدت زمان حضور فرد متقاضی در شرکت دانش‌بنیان، دارا بودن بیمه و سمت فرد در شرکت، به آنها امتیازاتی داده می‌شود که به آن «امتیاز فناورانه» گفته می‌شود.

به‌گفته وی در این ارزیابی‌ها، مجموع امتیازات فرد جمع می‌شود و در صورتی که فرد حد نصاب امتیاز را کسب کند، فرد به‌صورت امریه یا پروژه جایگزین خدمت، به ستاد کل نیروهای مسلح معرفی خواهد شد. مسئول نظام وظیفه تخصصی مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هدف از اجرای این طرح را ماندن افراد کلیدی در شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و تاکید کرد: در این طرح سطح تحصیلات نیز مدنظر است، به‌گونه‌ای که باید مدرک متقاضیان بالاتر از لیسانس، در حد فوق‌لیسانس و دکتری باشد، همچنین دانشجویانی که می‌خواهند از این طرح بهره‌مند شوند، لازم است که در شرکت‌های دانش‌بنیان فعال شوند، چرا که ما زمانی نخبه و فناور بودن افراد را احراز می‌کنیم که علاوه بر دارا بودن یک‌سری مشخصات علمی، دارای مزیت‌های فناورانه نیز باشند. مزیت فناورانه آنها زمانی مشخص می‌شود که آنها در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول به فعالیت باشند.

وی بااشاره به اختصاص سرباز امریه به شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا افزود: باتوجه به اینکه درصد زیادی از شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا فروش خوبی دارند، به‌عبارت دیگر، یکی از الزامات مقررشده از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری برای تخصیص سرباز امریه را دارا هستند، تاکنون برای این شرکت‌ها چالشی در باب اختصاص سرباز امریه به‌وجود نیامده است و باید گفت اظهارنامه‌ای که شرکت‌ها لازم است از جریان مالی خود ابلاغ کنند، عدد بالایی نیست.

به‌عبارت دیگر، اگر یک شرکت دانش‌بنیان نوپا یک نیروی بیمه‌شده داشته باشد یا ماه گذشته در اظهارنامه ارزش‌افزوده ۵۰ میلیون  تومان فروش ثبت کرده باشد، می‌تواند سرباز امریه دریافت کند. اعیانی بااشاره به روند طی کردن امریه دانش‌بنیان‌ها افزود: فرد بعد از گذراندن دوران آموزشی (یک ماه آموزشی و ۲۳ ماه خدمت) باید در شرکت دانش‌بنیان حضور تمام‌وقت داشته باشد. مسئول نظام وظیفه تخصصی مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با تاکید بر اینکه فرد در طرح پروژه جایگزین خدمت باید در مدت ۱۴ ماه آن طرح را اجرایی کند، خاطرنشان کرد: در معاونت علمی، بعد از اینکه برای این دسته از افراد که پروژه تعریف می‌شود، مدیریت پروژه انجام، به این صورت که داوری برای فرد تعیین خواهد شد و داوران به‌صورت ماهانه گزارش روند کار را دریافت و با وی جلساتی برگزار می‌کنند تا پروژه تعریف‌شده به خروجی نهایی برسد.

وی با بیان اینکه ممکن است این پروژه از ۱۴ تا ۱۹ ماه زمان نیاز داشته باشد، یادآور شد: برای افرادی که در خدمت امریه هستند، بیمه آنها، همانند سایر سربازان، بیمه نیروهای مسلح است. افرادی که در طرح پروژه جایگزین خدمت هستند، حداقل حقوق آنها در این زمینه است و شرکت باتوجه به فعالیت آنها در پروژه می‌تواند حقوق و مزایای بیشتری به آنها پرداخت

کند. به گفته وی، از سوی معاونت علمی هر ماه حدود ۵۰ نفر در قالب امریه و برای طرح پروژه جایگزین خدمت نیز به‌صورت سالانه به نیروهای مسلح معرفی می‌شوند که بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر است، همچنین افراد برای بهره‌مندی از طرح امریه ۳ ماه قبل از اعزام، مهلت دارند تا تقاضای خود را برای معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارسال کنند و این مجموعه بعد از امتیازبندی به آنها اعلام می‌کند که در کدام ماه به خدمت اعزام شوند.

سخن پایانی

معاونت علمی و فناوری مدتی است که چنین طرحی را به مرحله اجرا درآورده و هم‌اکنون تعداد بی‌شماری از جوانان این مرز و بوم به‌جای رفتن به پادگان‌های آموزشی و پوشیدن لباس‌ها و پوتین‌های سربازی و از همه مهم‌تر تراشیدن موها، همچون کارمندان اداری به شرکت‌های دانش‌بنیان می‌روند و با انجام فعالیت‌های پژوهشی و کارهای فناورانه ضمن کسب‌ درآمد، دوران سربازی‌شان را می‌گذرانند، با این حال الزام افزایش سهمیه نیروی امریه در قالب خدمت سربازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان به‌شدت احساس می‌شود.