پایه‌های این انقلاب اگرچه بر شانه‌های انقلاب سوم استوار شده است، اما سرعت و رشد حیرت‌آور اکتشافات علمی و عمق نفوذ فناوری‌های نوین و تحول دانش بشر نسبت به انقلاب‌های گذشته خصیصه بارز این انقلاب است.

راه فراروی صنعت از جمله صنعت فولاد، استفاده از چنین فناوری‌هایی به‌منظور بهبود فرآیندهای تولید، کسب‌وکار و صرفه‌جویی‌های مالی، افزایش بهره‌وری و ارزش‌افزایی در زنجیره تولید و تامین است.

ورود صنعت فولاد به عصر انقلاب چهارم الزاماتی به‌همراه دارد. می‌توان گفت ورود محتوم به این عرصه با آمادگی و حرکت در مسیر اعمال کنترل هوشمند بر کل فرآیندها و استقرار فرآیندهای سازگار با محیط‌زیست همراه است تا بتواند فولاد مطابق با نیازهای روز مصرف‌کننده را تولید کند.

فولاد سبز، گام نخست دنیای نوین

علی امرایی، مدیرعامل فولاد سنگان گفت: درحال‌حاضر با رسیدن به حد اعلای فناوری‌های قبلی، صنعت فولاد به‌منظور تولید بیشتر و ارتقای کیفی محصولات، در مسیر استفاده از فناوری‌های حاصل از انقلاب چهارم قرار گرفته است. آشکار است که این موج عظیم، تمام فرآیندها و زنجیره ارزش فولاد را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. بدون‌شک این رشد خیره‌کننده فناوری، فرصت‌های فراوانی را برای صنعت فولاد رقم خواهد زد تا با تاسیس کارخانه‌های هوشمند، دیجیتالیزه شدن این صنعت، رشد بهره‌وری، استفاده از فناوری پرینت سه‌بعدی در صنعت قطعه‌سازی و تعمیرات و نگهداری با تولید قطعات با استحکام بالا و وزن کمتر در کنار تحلیل‌های پیشرفته و حتی، فرآیند فروش و بازاریابی، تحول اساسی در صنعت و جامعه به‌وجود آورد. استفاده از سیستم یکپارچه مدیریت فرآیندی، انبارداری و سیستم هوشمند ارتباط با مشتری و فراتر از اینها استفاده از فناوری رباتیک در تولید، پیش‌روی صنعت فولاد است. انقلاب جدید با گسترش فناوری هوش مصنوعی و جاری‌سازی آن در صنعت و استفاده از فناوری‌های همزاد دیجیتال، افزایش استفاده گسترده از اینترنت اشیا، ربات‌های هوشمند با توانایی یادگیری و توسعه کنترل از راه دور توسط مدیران، صنعت فولاد و صنایع وابسته به آن را دگرگون می‌کند. از این دستاوردها می‌توان در ارتقای عملکرد و ضریب بازدهی تولید در کوره‌های بلند و قوس الکتریکی همراه با کاهش هزینه‌ها استفاده کرد. برای مثال در سال ۲۰۱۷، شرکت VBN سوئد با استفاده از فناوری پرینت سه‌بعدی، سخت‌ترین آلیاژ فولادی تحت‌عنوان vibenite۲۹۰ را تولید کرد. تولید انبوه این محصول و محصولات مشابه می‌تواند صنعت تولید فولاد را وارد فاز جدیدی کند. شاید با کمی احتیاط بتوان تغییر در مدل‌ها و روش‌های تولید فولاد از جمله تولید فولاد مقاوم و فولاد سبز را نخستین مرحله ورود به عصر انقلاب چهارم دانست؛ پدیده‌هایی که علاوه بر صرفه‌جویی مالی، به حفظ محیط‌زیست کمک شایانی خواهد کرد و تا حد زیادی مسائل مربوط به کمبود انرژی را نیز پوشش خواهد داد. چنین تحول عظیمی در فولادسازی، به‌تبع صنایع مختلف وابسته از جمله خودروسازی، هوافضا، نظامی و … را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. این تغییرات در حوزه صنعت خودرو به‌گونه‌ای است که استفاده از نسل جدید فولادهای تولیدی، منجر به کاهش ۲۵ تا ۳۹ درصدی وزن خودرو و ۳ تا ۵/۴ تنی انتشار گازهای گلخانه‌ای در طول چرخه کاری خودرو خواهد شد.

الزامات ورود به انقلاب چهارم صنعتی

وی افزود: بدیهی است ورود صنعت فولاد به عصر انقلاب چهارم الزاماتی به‌همراه دارد. می‌توان گفت ورود محتوم به این عرصه با آمادگی و حرکت در مسیر اعمال کنترل هوشمند بر کل فرآیندها و استقرار فرآیندهای سازگار با محیط‌زیست همراه است تا بتواند فولاد مطابق با نیازهای روز مصرف‌کننده را تولید کند؛ فولادهایی که مشخصه اصلی آنها افزایش استحکام و شکل‌پذیری، افزایش مقاومت در برابر خوردگی و کاهش نرخ تمام‌شده است. ورود به این برهه چالش‌های خاص خود را نیز به‌دنبال خواهد داشت. از جمله این چالش‌ها می‌توان به سطح ایمنی و امنیت و پیچیدگی‌های تکنولوژیک اشاره کرد.

در بعد امنیت، میزان ضریب امنیت سیستم یکپارچه در برابر حملات سایبری یا نقص در برنامه‌ریزی نرم‌افزاری واحد، که منجر به اخلال کلی عملکرد شود، به‌نوعی به بی‌اعتمادی به دستاوردهای انقلاب چهارم دامن می‌زند. از طرفی در خوشبینانه‌ترین حالت، انقلاب چهارم منجر به از دست رفتن ۸۵ تا ۹۵ میلیون فرصت شغلی در فاصله چند سال می‌شود، اما با فراگیری و تجهیز نسل جدید نیروهای کار به فناوری‌های مدرن و ایجاد فرصت‌های شغلی تکنولوژی‌پایه، همین تعداد شغل تولید خواهد شد. تفاوت اصلی اما، کیفیت نیروهای کار جدید و ارتقای دانش کیفی آنها نسبت به قبل است. بنابراین در عصر حاضر نیروهای با قابلیت تفکر بیشتر و ایده‌پردازی و خلاقیت جایگزین نیروهای سنتی و نیمه‌مدرن کنونی خواهد شد. اگرچه این روند می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک ساختار دوقطبی، طبقه محدود باسواد و ثروتمند و جمعیت کثیر غیرثروتمند و کمتر باسواد خواهد شد، با این حال آینده جهان متعلق به فناوری‌های نوین خواهد بود که رفاه و آسایش بیشتری برای نوع بشر فراهم می‌آورد.

غفلت از تحول عظیم

امرایی گفت: غفلت صنعت فولاد کشور از این تحول عظیم در حالی که هنوز با مشکلات خاصی مواجه است، می‌تواند فولاد کشور را در سال‌های آینده با مشکلات دیگری روبه‌رو کند؛ ماندن صنعت فولاد ایران و بیشتر کارخانه‌ها، در میانه انقلاب دوم و سوم صنعتی، در حالی است که رقبای ما به‌سرعت برای رفع مشکلات و تامین زیرساخت لازم برای ورود قطعی و کامل به عصر انقلاب چهارم صنعتی اقدام می‌کنند. در این میان، طرح تحول دیجیتال شرکت فولاد مبارکه به‌عنوان بزرگ‌ترین هلدینگ صنعتی کشور به‌منظور‌گذار به کارخانه هوشمند می‌تواند مسیر حرکت دیگر کارخانه‌های داخلی را هموار کند. درحال‌حاضر تنها فولاد مبارکه از نسل سوم فناوری استفاده می‌کند و سایر واحدهای صنعتی کماکان در گیرودار‌گذار از نسل دوم به سوم مانده‌اند. اکنون تعداد کمی از شرکت‌های بزرگ جهان عضو باشگاه فانوس دریایی؛ باشگاه شرکت‌های برخوردار از فناوری نسل چهارم هستند و پیوستن فولاد مبارکه به این باشگاه در سال‌های آتی می‌تواند جهش بزرگ صنعتی در کشور را رقم زند.

سخن پایانی

درحال‌حاضر نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری، فرارفتن از شیوه‌های سنتی مدیریت و روش‌های تولید علم و به‌ویژه تامین مالی پروژه‌های زیرساختی و تعامل گسترده با مراکز علمی و فناوری دنیا بیش از پیش احساس می‌شود. بی‌گمان اگر از همین امروز به‌دنبال رفع موانع ساختاری در صنعت فولاد کشور و گام نهادن در مسیر انقلاب چهارم نباشیم، شاید فردا دیر باشد و در دنیای کنونی که مشتمل بر رقابت، تعامل و تبادل فناوری است، از قطار رقابت جا بمانیم.