اگرچه در کنار افزایش این مالیات روی نرخ بلیت، ۵ درصد از عوارض شهرداری‌ها از نرخ بلیت‌ها کسر شد‌ اما در سفرهای خارجی که عوارض شهرداری اخذ نمی‌شد، افزایش مالیات ۹ درصدی تاثیر قابل توجهی در نرخ بلیت داشت. مسافران هواپیما با این رشد محسوس قیمت، شرکت‌های هواپیمایی را متهم به سودجویی می‌کنند و شرکت‌های هواپیمایی ادعا می‌کنند که سودی از این افزایش نرخ نصیب آنها نمی‌شود و همه مبلغ دریافتی مستقیم به حساب دولت واریز می‌شود؛ البته غیر از این موضوع ابهامات دیگری نیز درباره این مالیات ۹ درصدی ‌وجود دارد که صمت به آنها پرداخته است.

یک حساب سرانگشتی

براساس قانون جدید، ۵ درصد عوارض شهرداری‌ها از بلیت پروازهای داخلی حذف شده و به جای آن خدمات حمل‌ونقل هوایی اعم از بار و مسافر ایرلاین‌های ایرانی یا غیر‌ایرانی به نرخ ۹ درصد مشمول مالیات بر ارزش افزوده است و این مالیات بر ارزش افزوده به بلیت هواپیما افزوده می‌شود؛ یعنی در عمل از دوشنبه ۱۳ دی ۴ درصد به نرخ بلیت پروازهای داخلی افزوده شده است.

البته براساس جزو ۱۳ بند (ب) ماده ۹ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، خدمات حمل‌ونقل اعم از بار و مسافر درون‌شهری و برون‌شهری و بین‌المللی جاده‌ای، ریلی و دریایی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف است.

علاوه‌بر این، از مسافران پروازهای خارجی عوارض خروج از کشور هنگام دریافت کارت پرواز دریافت می‌شود که براساس قانون بودجه سال ۱۴۰۰ این عوارض در نخستین خروج ۴۰۰، دومین خروج ۶۰۰ و سومین خروج و بالاتر از آن، ۸۰۰ هزار تومان عوارض خروج از کشور است.

با یک حساب سرانگشتی برای نرخ بلیت با احتساب قانون مالیات بر ارزش افزوده هم به قیمت‌های نجومی می‌رسید. اگر مسافری قصد سفر به کانادا داشته باشد، با توجه به اینکه نرخ بلیت تهران-تورنتو ۲۰ تا ۳۵ میلیون تومان براساس ایرلاین‌های مختلف در نوسان است، مسافر باید علاوه‌بر این بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان عوارض خروج، ۱.۸ تا ۳.۳ میلیون تومان هم مالیات بر ارزش افزوده و در مجموع بین ۲.۲ تا ۴ میلیون تومان مالیات بر ارزش و عوارض خروج با هم پرداخت کند. همچنین برای مسافرانی که قصد خرید بلیت رفت و برگشت به استانبول را داشته باشند، هزینه ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومانی برای ایرلاین‌های ایرانی و ۳۵ تا ۷۰ میلیون تومانی برای ایرلاین‌های غیرایرانی اخذ می‌شود. 

با احتساب کسر ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده، مسافران باید ارقامی بین ۱.۸ تا ۳.۳ میلیون تومانی به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده و همچنین عوارض خروج از کشور پرداخت کنند.

شرکت‌های هواپیمایی سودی نمی‌برند

مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: پیش از این ۵ درصد نرخ بلیت، عوارض شهرداری اخذ می‌شد اما در قانون جدید عوارض شهرداری‌ها حذف شده و به جای آن ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده به آن تعلق می‌گیرد.

اسعدی سامانی با بیان اینکه پروازهای خارجی هم مشمول این قانون می‌شوند، بیان کرد: هر فردی چه از شرکت‌های داخلی و چه شرکت‌های هواپیمایی خارجی بلیت پرواز خارجی خریداری کند، مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شود؛ البته قانون ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده به پروازهای مسافرانی که وارد کشور می‌شوند تعلق نخواهد گرفت.

افزایش نرخ خارجی‌ها بیشتر است

اسعدی سامانی در این باره یادآور شد: در پروازهای داخلی در مجموع‌ ۴ درصد به سقف نرخ بلیت افزوده می‌شود اما در پروازهای خارجی که پیش از این عوارض شهرداری شامل حال آنها نمی‌شد ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده تعلق می‌گیرد.

 با توجه به رقمی که نرخ فروش بلیت پروازهای خارجی دارد، این پایه مالیاتی سبب می‌شود تا دسترسی مردم به سفرهای خارجی کاهش یابد یا حتی از دسترس خارج شود. ضمن اینکه از یک سو عوارض خروج از کشور هم داریم و از سوی دیگر ۹ درصد هم مالیات بر ارزش افزوده اختصاص می‌یابد.

به گزارش مهر، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره واکنش شرکت‌های هواپیمایی نسبت به این عوارض عنوان کرد: با توجه به اینکه نرخ بلیت‌های داخلی به‌نسبت‌ پایین‌تر است و با توجه به حذف عوارض شهرداری فقط ۴ درصد به مبلغ پرداختی مسافران افزوده می‌شود اما این مبلغ در نرخ بلیت سفرهای خارجی تاثیر بسزایی دارد. ضمن اینکه مالیات بر ارزش افزوده درباره خدمات داخلی اعمال می‌شود و معمولا به خدمات خارجی تعلق نمی‌گیرد.

از این رو، اگرچه این مالیات روی نرخ تمام بلیت‌های هوایی اعمال می‌شود اما همچنان در این زمینه ابهاماتی وجود دارد و سازمان مالیاتی باید درباره آن شفاف‌سازی کند. این افزایش نرخ بلیت‌ سفرهای هوایی خارجی مطمئنا روی سفرهای خارجی و به‌ویژه سفرهای زیارتی تاثیر خواهد داشت.

اسعدی سامانی درباره اعمال مالیات بر ارزش افزوده روی سفرهای داخلی تاکید کرد: جدا از بحث افزایش نرخ بلیت، درباره سفرهای داخلی قانون جدید به دلیل حذف دردسرهای ۵ درصد عوارض شهرداری که خدمات خاصی را هم به شرکت‌های هواپیمایی ارائه نمی‌دادند، برای این شرکت‌ها بد نبود.

تعارض در نگاه نمایندگان مجلس 

وی درباره گلایه‌ها و اعتراضات نمایندگان مجلس درباره افزایش نرخ بلیت هواپیما عنوان کرد: نمایندگان مجلس از یک طرف به نرخ بلیت اعتراض دارند، اما از سوی دیگر ۹ درصد مالیات به آن اضافه می‌کنند که این دو موضوع با هم در تعارض است.

 قانون‌گذاران باید این موضوع را در نظر می‌گرفتند که تخصیص مالیات بر ارزش افزوده بر بلیت هواپیما چه تاثیر نامطلوبی بر اقتصاد خانوارها و اقتصاد کشور دارد و این اتفاق طبیعتا سبب کاهش سفرهای خارجی می‌شود.

پولی به جیب ایرلاین نمی‌رود 

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در این باره افزود: این ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده بلیت هواپیما، از مصرف‌کننده نهایی کسر شده و مستقیم به سازمان امور مالیاتی داده می‌شود. طبق قانون سازمان امور مالیاتی موظف است یک درصد این مالیات را به توسعه بهداشت عمومی و سلامت، ۴ درصد را به شهرداری‌ها و ۴ درصد را هم به خزانه دولت واریز کند.

 در واقع این رقم به حساب شرکت‌های هواپیمایی نمی‌رود، بلکه شرکت‌های هواپیمایی باید این رقم را از مسافر وصول کرده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.

تکلیف بلیت استردادی‌ها چیست؟ 

وی درباره نحوه استرداد و دریافت کنسلی بلیت هواپیما هم افزود: بلیت‌ها با اعمال مالیات ارزش افزوده نیز قابلیت مسترد شدن دارند و این ۹ درصد هم به خریدار بلیت برگشت داده خواهد شد؛ البته سوالات و ابهامات زیادی در این زمینه وجود دارد که باید سازمان امور مالیاتی برای رفع آنها اقدام کند.

 متاسفانه از زمان ابلاغ قانون در ۶ ماه قبل تا کنون، هیچ اقدامی در جهت توجیه و آموزش کسب‌و‌کارهای مشمول قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده از جمله صنعت هوانوردی صورت نگرفته است. در هر حال بلیت هواپیما در گذشته از مالیات بر ارزش افزوده معاف بوده و اگر بنا به اعمال آن بوده باید دستورالعمل‌های لازم تدوین و آموزش‌های مناسب نیز توسط سازمان‌های مالیاتی داده می‌شد.

اسعدی سامانی در پایان در گفت‌وگو با صمت درباره تاثیر این مالیات جدید در استقبال مردم از پروازهای هوایی کشور نیز گفت: تجربه در این زمینه نشان داده این تغییرات در کوتاه‌مدت با واکنش منفی کاربران و کاهش فروش مواجه می‌شود اما به‌تدریج این موضوع عادی می‌شود و استقبال مردم از سفرهای هوایی به روال گذشته بازمی‌گردد.

موج جدیدی از گلایه‌مندی مسافران هوایی

بسیاری از مسافران و خریداران بلیت هواپیما، از روند افزایشی نرخ آن طی چند ماه گذشته گلایه داشتند و آن را بی‌انصافی در حق مسافران می‌دانستند و افزایش نرخ اخیر نیز موج جدیدی از گلایه‌مندی در این بخش را به همراه داشت. اگرچه مردم در این زمینه همه بخش‌های مرتبط را مقصر می‌دانند اما خود آژانس‌های مسافرتی نیز به عنوان ارائه‌کننده بلیت هواپیما، از این افزایش نرخ چندباره ناراضی هستند.

حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و گردشگی ایران در گفت‌وگو با صمت در این باره عنوان کرد: در شرایطی که به دلیل مسائل مختلف از جمله تحریم‌ها و همه‌گیری ویروس کرونا، معیشت مردم با مشکل روبه‌رو است، افزایش نرخ بلیت هواپیما توان خرید مردم را کاهش می‌دهد و این موضوعی است که می‌تواند صنعت گردشگری کشور را در بخش‌های مختلف مورد تهدید جدی قرار دهد.

رفیعی در این زمینه یادآور شد: در حالی که مسئولان و دست‌اندرکاران و قانون‌گذاران به ظاهر افزایش نرخ بلیت هواپیما را به زیان مردم و خریداران خدمات می‌دانند، خود در اقدامی قانونی ناگهان افزایش نرخ ۹ درصدی را برای بلیت هواپیما مطرح می‌کنند.

وی درباره اینکه این افزایش نرخ چه مزایا و معایبی را برای آژانس‌های مسافرتی در پی دارد، تشریح کرد: سود آژانس‌های مسافرتی از فروش بلیت به صورت ثابت از طرف شرکت‌های هواپیمایی تعیین می‌شود که در طول این ماه‌ها نه‌تنها افزایش نداشته، بلکه با توجه به شرایط اقتصادی کشور، این میزان روند کاهشی نیز داشته است. در مقابل افزایش نرخ بلیت‌ها به بهانه‌های مختلف در این مدت باعث شده تا مخاطبان ما برای تهیه بلیت و اقدام به سفر کمتر از گذشته شود و حاشیه سود فعالان این حوزه کمتر از گذشته شود.

بقای شرکت‌های هواپیمایی

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و گردشگری ایران همچنین درباره اینکه آیا افزایش نرخ ‌بلیت برای امکان بقای شرکت‌های هواپیمایی لازم بوده یا نه نیز تصریح کرد: البته در این مورد اخیر مالیات بر ارزش افزوده تاثیری بر سود شرکت‌های هواپیمایی ندارد و آنها باید این مبالغ را به دولت بسپارند. اما در کل این شرکت‌ها با برخورداری از امکانات دولتی و یارانه‌‌هایی مثل هزینه سوخت و دیگر تسهیلات حتی در طول مدت همه‌گیری ویروس کرونا به فعالیت خود ادامه دادند و با ظرفیت همیشگی به انتقال مسافر پرداختند و گردش مالی آنها در این مدت به گونه‌ای بوده که هم‌اکنون ۱۰ تا ۱۵ شرکت هواپیمایی در آستانه دریافت مجوز و آغاز فعالیت هستند. پس نمی‌توان زیان مالی را دلیلی بر لزوم این افزایش قیمت‌ها دانست.

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و گردشگری ایران در ادامه افزود: تعیین نرخ بلیت نباید به گونه‌ای باشد که متقاضیان سفر هوایی را به تنگنای بیش از حد بیندازد به‌طوری که بخشی از مشتریان سفرهای هوایی به دلیل این افزایش قیمت‌‌ها عطای سفر با هواپیما را به لقای آن ببخشند و گزینه‌های دیگر را مورد بررسی قرار دهند.

رفیعی در پایان گفت: درحال‌حاضر با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی مردم و سطح درآمدها باید گفت: نرخ بلیت هواپیما واقعا بالا است و بسیاری از علاقه‌مندان سفرهای هوایی در این مدت به دلیل هزینه بالای مربوط به بلیت هواپیما از این نوع سفر انصراف داده‌اند؛ بنابراین دولت باید در پی راهکاهایی باشد که برای رونق اقتصادی بخش‌های مختلف حوزه گردشگری، نگاه مدیریتی بهتری بر قیمت‌گذاری بلیت هواپیماها صورت گیرد.

سخن پایانی

اینکه آیا مالیات بر ارزش افزوده باید روی بهای بلیت مسافران افزوده شود، موضوعی است که خود می‌تواند سوژه گزارش‌های تحلیلی باشد و صاحب‌نظران درباره آن اظهارنظر کنند. اما اینکه چرا چنین قانونی در چنین شرایطی که معیشت بخش زیادی از جامعه تحت تاثیر مسائل اقتصادی قرار دارد باید این تصمیم‌گیری انجام شود جای سوال دارد. و از آن مهم‌تر اینکه حتی اگر این تصمیم را سنجیده و به موقع در نظر بگیریم، آیا دولت و متولیان این امر نباید ساز کار شفاف و مشخصی برای آن در نظر بگیرند و دست‌اندرکاران اجرای آن را با روش‌های گوناگون توجیه کنند؟‌ 

در هر حال موضوع کسری بودجه و تامین آن از طریق مالیات‌ستانی‌ نمی‌تواند توجیه مناسبی برای اضافه شدن مالیات بر ارزش افزوده بر بهای بلیت‌ هواپیما یا موارد دیگری از این دست باشد که به صورت ناگهانی و بدون بسترسازی‌های معقول و مناسب وارد نظام اقتصادی کشور شوند.