بورس تهران نخستین ماه از پاییز ۱۴۰۱ را هم با بازدهی منفی به پایان رساند. مسیر نزولی شاخص بورس در نخستین روز از دومین ماه پاییز نیز ادامه داشت. عملکرد بازار سرمایه از شاخصه‌های کلان اقتصادی نشأت می‌گیرد. در ماه‌های اخیر، عملکرد اغلب شرکت‌های حاضر در بورس تهران مثبت گزارش شده، با این وجود شاهد روند ریزشی نماگر بورس بوده‌ایم.

نبود تطبیق میان زیرساختارهای بازار سرمایه از منظر قانونی و سازکارهای معاملاتی با ظرفیت‌های کنونی بورس تهران، یکی از دلایل اصلی ناکارآمدی این روزهای بورس است. بورس ما با ظرفیت‌های قابل‌توجه کنونی همچنان براساس قانون ۲۰ سال گذشته، فعالیت می‌کند، درنتیجه این بازار از کارآیی لازم برخوردار نیست.

علاوه بر این، هنوز هم شاهد تدوین استراتژی‌های دستوری و سیاست‌های پولی و مالی به ضرر بازار سرمایه هستیم. مادامی‌که در ترکیب شورای‌عالی بورس و اتاق‌های فکر بازار سرمایه و تصمیمات اثرگذار اقتصادی، نماینده تشکل‌های خودانتظام همچون کانون سهامداران حقیقی، کانون سبدگردان‌ها نباشند و در تصمیم‌گیری‌ها سهیم نشوند، نباید به تغییر شرایط امید داشت.

در ادامه باید به جو ناآرام حاکم بر کشور اشاره و تاکید کرد، بورس تهران نیز به تأسی از شرایط سیاسی کشور، واکنشی را از خود به نمایش گذاشت که با قرمزپوشی تابلو بورس همراه بود. قرمزپوشی بورس تهران و ریزش‌های مداوم شاخص حکایت از آن دارد که تا اصلاحات لازم در بازار سرمایه حاکم نشود، توانایی و قدرت کافی برای تنظیم امور بازار سرمایه وجود نخواهد داشت.

در ادامه باید به روند رو به رشد بهای دلار در بازار آزاد طی هفته‌های اخیر اشاره کرد. در طول این روزها شاهد نوسان دلار در کانال ۳۲ و ۳۳ هزار تومان بوده‌ایم. در همین حال، چشم‌انداز نرخ ارز نیز مثبت ارزیابی می‌شود. در حالت کلی انتظار می‌رفت دلار محرک بورس تهران باشد و روند صعودی این ارز به ارتقای ارزش بازار سهام منتهی شود. با این وجود باید تاکید کرد که سیاست‌های سرکوب قیمتی در بازار دلار نیز به چشم می‌خورد. کما اینکه انتظار می‌رود، اگر کنترل نرخ دلار برداشته شود، بهای این ارز در بازار آزاد به بیش از ۴۰ هزار تومان نیز افزایش یابد؛ بنابراین با توجه به فشاری که در تنظیم بازار دلار وجود دارد، نباید به اثرگذاری جدی این رشد قیمتی بر عملکرد بورس تهران، امید داشت.

البته همچنان با وجود تمام چالش‌های یادشده عملکرد بازار سرمایه در بازه بلندمدت ۳ تا ۵ ساله مثبت پیش‌بینی می‌شود. بورس تهران در چند سال اخیر فراز و نشیب‌های متعددی را پشت‌سر گذاشته است. اتفاقات سیاسی داخلی و خارجی متعددی بر عملکرد بورس تهران اثرگذار بودند، با این وجود، بورس تهران توانست از پس این ناملایمات سیاسی و اقتصادی عبور کند.

حال چنانچه قرار به ارزیابی عملکرد بورس تهران در آینده باشد، باید عملکرد هر صنعت و میزان فروش و سودآوری شرکت‌ها به تفکیک بررسی شود. کما اینکه بررسی عملکرد این شرکت‌ها حکایت از آن دارد که بورس تهران در شرایط ارزنده‌ای قرار دارد. با این وجود، سایه سنگین دستورات دولتی، استفاده دولت از بازار سرمایه برای تامین نقدینگی و اراده حاکم مبنی بر خروج سهامداران خرد حقیقی که از سال ۱۳۹۹ وارد بورس تهران شده‌اند، از مهم‌ترین موانع بازگشت رونق به بازار سرمایه هستند. این اراده به‌دنبال برقراری ثبات و آرامش در بورس تهران است، اما در اجرای این هدف، زیاده‌روی می‌شود. سرخرده کردن سهامداران با هدف خروج آنها از بورس، سیاست اشتباهی است که تجدیدنظر در آن ضروری به‌نظر می‌رسد.

انتشار قابل‌توجه اوراق دولتی، دیگر چالشی است که عملا از روند رو به رشد بورس تهران جلوگیری کرد. این سیاست در زمینه سرکوب تقاضا برای خرید سهام از بورس تهران اجرایی و منجر به افت مداوم ارزش بورس شد؛ بنابراین می‌توان اینطور ادعا کرد که همچنان سیاست‌های دولت، مهم‌ترین عامل بروز مشکلات در عملکرد بورس تهران است.