مدت‌ها از استقرار عابر‌بانک‌ها در خیابان‌ها و مراکز عمومی کشور می‌گذرد. این دستگاه‌ها که به‌مرور در سطح شهرها گسترش یافتند، کم‌کم مورد استقبال مردم قرار گرفتند، زیرا از مزایای امکان عملیات بانکی با کارت تا تغییر رمز و... برخوردار بودند.مهم‌ترین کاربرد خودپردازها برای مردم دریافت وجه نقد است، اما مدتی است که این ابزار مالی برای مردم مشکل‌ساز شده‌، زیرا یا پول کافی در آنها نیست یا به‌دلیل نقص فنی امکان ارائه خدمات ندارند که این وضعیت دسترسی مردم به پول را سخت‌تر کرده است؛ در صورتی ‌که هنوز بسیاری از مشاغل خدماتی برای دستمزد خود از مردم پول نقد دریافت می‌کنند یا اینکه برای پرداخت کرایه تاکسی به پول نقد نیازاست.بر همین اساس می‌توان گفت دوباره بانکداری نوین برای مردم دردسرساز شده و استفاده از دستگاه‌های خودپرداز برای دریافت نقدینگی مشکل مردم را دو برابر کرده است؛ آن‌هم زمانی که پول نقد در اقتصاد زیاد اما در تبادلات مالی مردم بسیار کم شده است.

کمبود پول نقد در دستگاه‌های خودپرداز به‌جایی رسیده که مردم برای دریافت پول به‌ جایگاه‌های عرضه سوخت مراجعه می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که صدای رئیس صنف جایگاه‌داران در آمده است. وی گفته مردم پول نقد را به‌جای دستگاه خودپرداز از جایگاه‌های سوخت مطالبه می‌کنند. صمت در این گزارش علت کمبود پول نقد در دستگاه‌های خودپرداز را بررسی کرده است.

پمپ‌بنزین‌ها جای عابربانک‌ها را گرفتند

رئیس صنف جایگاه‌داران کشور گفت: به‌علت نبود پول نقد در مخزن خودپردازهای بانکی، ‌بسیاری از شهروندان ناچار برای دریافت وجه نقد به پمپ‌بنزین‌ها مراجعه می‌کنند و ما نمی‌دانیم دقیقا باید چه‌کار کنیم.

اسدالله قلی‌زاده گفت: درخواست ما این است که بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی به‌سرعت اظهارنظر و تدبیر کنند.

وی افزود: مردم راحت‌ترین و در دسترس‌ترین راه برای دریافت پول را پمپ‌بنزین‌ها می‌دانند و به این مراکز مراجعه می‌کنند. آمار بالایی از مراجعات داریم و لازم است مسئولان سریعا تدبیری بیندیشند. وی ادامه داد: مالکان پمپ‌بنزین‌ها از سراسر کشور به‌ویژه کلانشهرها، شهرهای توریستی و زیارتی استعلام‌های زیادی از ما داشته‌اند که چه کنند؟ واقعیت این است که جایگاه‌های سوخت فعالیت شبانه‌روزی دارند و ارائه خدمت می‌دهند، اما تکلیفی در جهت عرضه پول نقد به مردم ندارند. البته در برخی مواقع واقعا مردم نیاز دارند و برای وجوه خرد مراجعه می‌کنند که جایگاه‌داران نمی‌دانند باید چه کنند تا از طرفی شرمنده مردم و از طرفی با مشکلات قانونی یا مالیاتی آتی روبه‌رو نشوند.

وی اظهار کرد: لازم است سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی در این زمینه اظهارنظر شفاف و موارد قانونی را تشریح کنند تا تکلیف همه روشن شود. البته مشاغل دیگر هم احتمالا با این مسئله روبه‌رو هستند.

وی افزود: ما سعی کردیم طی سال‌های اخیر مردم را ترغیب کنیم که بهای سوخت را الکترونیکی پرداخت کنند و تا حدودی موفق بودیم و شاهد کاهش روزافزون استفاده از پول نقد در جایگاه‌ها هستیم و امیدواریم با غلبه بر نگاه بسته برخی افراد و ورود فناوری جدید و روش‌های متنوع پرداخت هرچه بیشتر در این زمینه پیش برویم. قلی‌زاده ضمن انتقاد از بی‌تفاوتی برخی بخش‌های نظام بانکی به این مسئله گفت: ما انتظار داریم بانک‌ها پاسخگو باشند. اینکه بانک‌ها در ایام کرونا خیلی کم پول نقد از مردم دریافت می‌کردند و پمپ‌بنزین‌ها محل خرج کردن پول‌های نقد مردم شده بود و حالا وجه نقد در برخی خودپردازها به‌درستی توزیع نمی‌شود و مردم برای رفع نیازشان به پمپ‌بنزین‌ها مراجعه دارند قابل‌پذیرش نیست. جایگاه‌های سوخت خودپرداز بانکی نیستند و لازم است بانک مرکزی به‌طورجدی در این مسئله ورود کند.

قانون مالیات تقاضا برای پول نقد را  افزایش داد

آیت تجلی، کارشناس امور بانکی درباره علت کمبود پول نقد در دستگاه‌های خودپرداز به صمت گفت: تصور بانک مرکزی این بوده که باتوجه به افزایش پرداخت‌های اینترنتی و وجود دستگاه کارتخوان در تمام فروشگاه‌ها نیازی به افزایش سقف برداشت و وجود پول نقد در دستگاه‌های ATM نیست، اما قانون مالیاتی جدید باعث افزایش تقاضا برای پول نقد شده، زیرا باتوجه به قانون مالیاتی جدید مربوط به دستگاه‌های کارتخوان، بسیاری از فروشندگان از مردم پول نقد طلب می‌کنند و مردم مجبور به پرداخت نقدی هستند؛ بنابراین دستگاه‌های خودپرداز سطح شهر با کمبود اسکناس، به‌ويژه اسکناس‌های خرد مواجه شده‌اند.

کاهش استفاده از دستگاه پوز

وی با اشاره به اینکه دستفروشان و مغازه‌داران، پزشکان، رانندگان اسنپ و فعالان ده‌ها شغل مختلف با هدف فرار از پرداخت مالیات، کمتر از دستگاه‌های پوز استفاده می‌کنند، توضیح داد: صاحبان مشاغل خرد با هدف فرار از پرداخت مالیات، فقط وجه نقد دریافت می‌کنند، زیرا امسال وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی، طی تصمیم جدیدی اعلام کرد تراکنش‌های بانکی از طریق دستگاه کارتخوان، مشمول مالیات خواهد شد که این تصمیم از همان ابتدا با اعتراضات شدید صاحبان کارتخوان مواجه شد؛ بنابراین تصمیم گرفتند فقط از مردم پول نقد دریافت کنند که این روند بانک‌ها را نیز با مشکل کمبود نقدینگی مواجه کرده است.

این کارشناس امور بانکی ‌در ادامه اظهار کرد: به‌دنبال افزایش تقاضا برای پول نقد بسیاری از عابربانک‌ها، اسکناس کافی برای پاسخ دادن به این افزایش تقاضا ندارند و کمبود پول نقد به‌وجود آمده است. علاوه بر این به‌دلیل اینکه در شرایط تورمی کشور هزینه تمام‌شده چاپ پول به‌ویژه اسکناس‌های خرد برای بانک مرکزی بالا رفته، چاپ پول با شکل و ابعاد اسکناس‌های فعلی برای بانک مرکزی به‌صرفه نیست.

انتقال از شهرستان

تجلی در پاسخ به این پرسش که بانک مرکزی چگونه می‌تواند مشکل کمبود نقدینگی دستگاه‌های خودپرداز را مرتفع کند، گفت: بانک مرکزی در شرایط فعلی باید اسکناس‌های خرد را از استان‌های کم‌جمعیت به کلانشهرها که تقاضا برای پول زیاد است انتقال دهد.

این کارشناس امور بانکی با تاکید بر موقتی بودن کمبود اسکناس در دستگاه‌های خودپرداز افزود: اغلب جابه‌جایی پول در کشور ما به‌صورت الکترونیک انجام می‌شود؛ بنابراین به‌نظر نمی‌رسد مردم برای بخش اعظم امور مالی خود نیازمند اسکناس باشند. این روزها اغلب مبادلات با کارت بانکی انجام می‌شود، اما به‌هرحال قبول دارم که مشکل کمبود اسکناس در برخی خودپردازها وجود دارد. با این حال به‌نظر می‌رسد این مشکل مقطعی و گذرا است و فقط در برخی نقاط کشور وجود دارد.

وی درباره احتمال افزایش سقف برداشت از عابر بانک اظهار کرد: در سال‌های گذشته بانک مرکزی اعلام می‌کرد سقف برداشت پول از خودپردازها از ۲۰۰ به ۵۰۰ هزار تومان می‌رسد، اما امسال چنین مجوزی به بانک‌ها داده نشده، زیرا به‌دلیل حجم بالای برداشت از عابربانک‌ها به‌ویژه در سال‌های پس از کرونا بانک مرکزی مصمم است محتاطانه‌تر در این زمینه تصمیم‌گیری کند.

خروج پول از عابربانک‌ها افزایش ‌یافت

علی ‌اکبری‌زاده، کارشناس امور بانکی در تشریح علت کمبود پول در خودپردازها به صمت گفت: پس از ساماندهی مالیاتی و ساماندهی کارتخوان‌ها، عده‌ای از کسبه رویه‌ای را در پیش‌گرفته‌اند و با هدف ‌فرار مالیاتی، مشتری را هدایت به‌ دریافت پول نقد از خودپرداز به‌جای استفاده از کارتخوان می‌کنند و در واقع از خریداران مطالبه پول نقد می‌شود. وی ادامه داد: در واقع اینکه بگوییم پول نقد موجود نیست یا خودپردازها پول نقد پرداخت نمی‌کنند، این‌طور نیست، بلکه خروجی پول از خودپردازها در چند وقت اخیر افزایش ‌یافته است؛ در نتیجه این موضوع موجب بروز مشکل برای مردم شده و در برخی از خودپردازها با نبود اسکناس مواجه‌ می‌شوند.

خودپردازها فقط اسکناس درشت دارند

این کارشناس امور بانکی با تاکید بر اینکه پرداخت مالیات توسط همه مردم امری ضروری است، اعلام کرد: مردم وقتی درآمدی کسب می‌کنند و مالیات پرداخت نمی‌کنند، دولت را با چالش‌های متعددی از جمله کسری بودجه مواجه می‌کنند. در نهایت این فرار‌های مالیاتی موجب می‌شود دولت پول از بانک مرکزی قرض بگیرد که این امر به تورم می‌انجامد و تورم هم دامن همه مردم در دورترین نقاط کشور را می‌گیرد. وی در پاسخ به این نکته که برخی شعب مدعی‌اند خودپرداز آنها فقط به امکان پرداخت اسکناس ۱۰۰ هزار تومانی تجهیز است و تنها اسکناس ۱۰۰ هزار تومانی برای آنها ارسال می‌شود، گفت: برای رفع این مشکل بانک‌ها باید به شعب بالاسری خود برای اسکناس‌های کوچک‌تر اعلام نیاز کنند.

اسکناس نو در راه است

اکبری‌زاده با اشاره به اینکه چاپ اسکناس‌های جدید موجب شده شاهد کمبود پول نقد در خودپردازها باشیم، گفت: ورودی پول نقد بانک‌ها هر قدر هم که باشد، نمی‌توان با آن دستگاه‌های خودپرداز را شارژ کرد، زیرا شارژ دستگاه‌های خودپرداز قوانین خاصی دارد؛ بنابراین بانک‌ها نمی‌توانند هر زمان که بخواهند اقدام به شارژ دستگاه خودپرداز کنند.

ضمنا شعبه هر قدر هم موجودی داشته باشد بانک مجاز نیست که از آن موجودی برای شارژ دستگاه خودپرداز استفاده کند؛ بنابراین این کمبود پول در دستگاه‌های خودپرداز کاملا موقتی است تا زمانی که پول‌های نو قبل از آغاز سال جدید وارد چرخه پولی کشور شود. وی متذکر شد: در سال‌های گذشته می‌توانستیم پول نقد از فروشگاه‌هایی که دستگاه کارتخوان دارند دریافت کنیم، اما این روزها به‌دلیل الزامات قوانین مالیاتی، فروشندگان از این امر سر باز می‌زنند و وضع مالیات موجب شده کمبود وجه نقد بیشتر احساس شود. این کارشناس امور بانکی در ادامه یادآور شد: سقف روزانه پرداخت دستگاه‌های خودپرداز به ازای هر کارت ۲۰۰ هزار تومان است و سال‌هاست که ثابت مانده و در دوره کوتاهی در زمان کرونا به ۵۰۰ هزار تومان رسید، اما دوباره به حالت عادی برگشت که این رقم به‌دلیل افزایش هزینه‌های زندگی و کاهش ارزش پول ملی خیلی نمی‌تواند نیازهای مردم به پول نقد را تامین کند و همین مسئله مصرف پول را افزایش داده و اغلب عابربانک‌ها پس از چند ساعت تهی از اسکناس شده و مردم برای تهیه اسکناس سرگردان می‌شوند. وی در ادامه پیشنهاد کرد: بهتر است بانک مرکزی در کنار چاپ اسکناس جدید سقف برداشت پول نقد از عابربانک‌ها را افزایش دهد تا مردم در اسفند مشکل تامین پول نقد نداشته باشند. هرچند همیشه در روزهای منتهی به پایان سال بیشتر عابربانک‌های کشور به پول نو تجهیز می‌شوند.

سخن پایانی

تعطیلی دستگاه‌های خودپرداز پس از اتمام ساعت فعالیت بانک‌ها، یکی از مشکلاتی است که علاوه بر نبود نقدینگی در عابر بانک ها طی روزاخیر بر مشکلات مردم افزوده و مردم نیز مستاصل از دستگاهی به دستگاه دیگر برای دریافت پول سرگردانند تا وجه نقد موردنیازشان را تهیه کنند اما دستگاه‌های خودپرداز یا نقص فنی دارند یا پول کافی ندارند و اگر در عابربانکی پول پیدا شود صف طویلی پشت آن ایجاد می‌شود که معلوم نیست موجودی آن تا نفر چندم صف را پاسخگو باشد. همچنین قوانین مالیاتی جدید باعث شده کسب‌وکارهای خرد از مردم مطالبه پول نقد داشته باشند. به‌اعتقاد کارشناسان این موضوع سبب شده تقاضا برای دریافت پول نقد از کارتخوان‌ها بالا برود و مردم برای دریافت پول سرگردان شوند.