در دنیای امروز بدون در نظر گرفتن هزینه‌های سنگین جابه‌جایی، مسافت طولانی دیگر محدودیتی برای واردات و صادرات بین کشورها ایجاد نمی‌کند. با این حال بهره‌برداری از روش‌های جدید جابه‌جایی کالا و ترکیب اقتصادی مسیرهای موجود، هزینه حمل‌ونقل کاهش یافته است. حمل‌ونقل ترکیبی یکی از اقتصادی‌ترین روش‌های حمل‌ونقل بین‌المللی به شمار می‌رود که با بهره‌مندی از حداقل دو نوع وسیله نقلیه مسیر تجارت جهانی را برای بازرگانان در سراسر جهان هموار ساخته است. برهمین اساس وزیر راه و شهرسازی در آیین آغاز احداث بندر جدید گناوه تصریح کرد: با توجه به اینکه ۴ استان بندری در کریدور جنوبی کشور قرار دارد باید زنجیره حمل‌ونقلی ترکیبی و کامل شود. صمت در این گزارش به ضرورت تکمیل توسعه حمل و نقل ترکیبی در ایران پرداخته است.

حمل‌ونقل ترکیبی چیست؟

حمل‌ونقل چندوجهی ترکیبی از وسایل حمل‌ونقل مختلف است که به منظور تسهیل جابه‌جایی محموله، یعنی سریع‌تر و کارآمدتر کردن ارسال محموله انجام می‌شود. به عبارت دیگر حمل‌ونقل ترکیبی انتقال کالا از کشوری به کشور دیگر حداقل با دو روش حمل‌ونقل متفاوت (برای مثال دو روش دریایی و جاده‌ای) انجام می‌گیرد.تعاریف متعددی از حمل ترکیبی ارائه شده است، به بیانی دیگر حمل‌ونقل چندوجهی اساسا یک ترکیب بین‌المللی از طریق حمل‌ونقل با روش‌های مختلف حمل‌ونقل مانند کشتی، ریلی، کامیون، هواپیما و غیره است که عمدتا از طریق استفاده از کانتینر انجام می‌شود. آنچه مسلم است؛ حمل ترکیبی یکی از متداول‌ترین روش‌های حمل‌ونقل دریایی می‌باشد که به دلیل انعطاف‌پذیری بالایی که در حمل محموله‌های تجاری دارد، بسیار پرکاربرد می‌باشد.فرآیند حمل ترکیبی در واقع ریشه در انقلاب حمل کانتینری دارد که با توسعه کشتی‌های RO-RO، شناورهای چندمنظوره و حمل کامیون‌ها در این شناورها، به عنوان پل ارتباط خشکی به دریا و برعکس ایجاد شد.

استفاده از کانیترها شرایط را برای انتقال محموله از یک روش حمل به روش‌های دیگر حمل‌ونقل فراهم نمود، ضمن آنکه کانتینر ابزاری را فـراهم کرد که به وسیله آن می‌توان محموله را به وسیله همه شیوه‌های حمل جابه‌جا کرد.در دهه ۱۹۵۰ ارسال‌کنندگان کالا شروع به استفاده از کانتینرها کردند، کانتینر ابزاری به شمار می‌آمد که مزیت‌های اقتصادی و عملیاتی ویژه‌ای را برای ارسال‌کنندگان محموله‌ها تامین می‌کرد. ورود کانتینر به سیستم حمل‌ونقل باعث شد تا فرآیند حمل محموله‌ها به سطح بالایی از استاندارد برسد. علاوه‌براین دست اندرکاران این فرآیند توانستند از عهده بسیاری از مشکلات فنی مربوط به انتقال کالاها با کشتی یا سایر وسایل نقلیه بربیایند.درحال‌حاضر ترکیب حمل‌ونقل که تحت عنوان حمل ترکیبی (حمل‌ونقل چندوجهی) شناخته می‌شود، یکی از مرسوم‌ترین روش‌های حمل‌ونقل بین‌المللی می‌باشد.

آغاز عملیات احداث بندر جدید گناوه

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به آغاز عملیات اجرایی احداث بندر جدید گناوه تصریح کرد: پروژه احداث بندر جدید گناوه در سال ۱۴۰۳ به اتمام برسد و تلاش شود تا کمتر از سه سال این پروژه به پایان برسد.

وی توضیح داد: بندر کنونی گناوه هم به لحاظ شرایط و هم ظرفیت و موقعیت شرایط نامناسبی دارد و پهلوگیری ۵۳۰ شناور در ظرفیت بندر فعلی نیست. همچنین به دلیل ایمنی و مخاطراتی که هر لحظه امکان دارد پیش بیاید موظف هستیم پیشگیری کنیم. بنابراین احداث بندر جدید گناوه ضرورت دارد. وزیر راه و شهرسازی گفت: امروز عملیات اجرایی بندر جدید گناوه آغاز شد که بخشی از ویژگی‌های آن شامل لایروبی یک میلیون مترمکعب، دیواره پیرامونی ۱۷۰۰ متر و ۲۲۰۰ متر موج‌شکن است. احداث این بندر جدید نویدی برای مردم و فعالان اقتصادی است.

مهرداد بذرپاش همچنین از افتتاح پایانه مسافری بندر بوشهر به ارزش ۹۰۰ میلیارد ریال خبر داد و افزود: وظیفه ما ایجاد زیرساخت‌های دریایی است و با توجه به مراودات مسافری ایران با کشور قطر و سایر سواحل رونق گردشگری دریایی در این بخش ضرورت دارد.

وی گفت: انتظار داریم تا مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی برنامه گردشگری دریایی داخلی را در بنادر مختلف کشور تدارک ببیند. به‌ویژه در کیش، قشم و سایر بنادری که در مجاورت این بندر است.

بذرپاش تصریح کرد: با توجه به اینکه ۴ استان بندری در کریدور جنوبی کشور قرار دارد باید زنجیره حمل‌ونقلی باید ترکیبی و کامل شود. وی همچنین از راه‌اندازی مجدد پایانه مسافری قدیمی بندر گناوه بعد از ۱۶ سال خبر داد و تاکید کرد: پایانه مسافری در هفته دولت سال آتی افتتاح شود.

جایگاه حمل‌ونقل ترکیبی در توسعه شبکه‌های ریلی

در همین حال بسیاری از کارشناسان بخش حمل‌ونقل یکی از شاخص‌های مهم توسعه یافتگی و از جمله پایه‌های اقتصاد هر کشور می‌دانند.

مجید سلیمی بروجنی یکی از فرصت‌های مهم درآمدزایی برای کشور را ترانزیت کالا از طریق خاک ایران دانسته و گفت: ایران به لحاظ شکل خاص شبکه راه آهن خود و اتصال آن در مرز از طریق راه آهن ترکیه به شبکه راه آهن‌های خاورمیانه واروپا اتصال می‌یابد. شبکه ریلی ایران در مرز جلفا از طریق راه آهن جمهوری آذربایجان به شبکه سراسری راه آهن‌های قفقاز و ماورای قفقاز و نهایتا به راه آهن روسیه متصل است و در مرز سرخص از طریق راه آهن پاکستان، پل ارتباطی غرب به شرق وشمال به جنوب ایران کامل می‌شود. وی افزود: طول شبکه راه آهن کشور حدود ۸۵۰۰ کیلومتر است که در آن تعداد ۳۲۰ ایستگاه تشکیلاتی و غیر تشکیلاتی جهت ارائه خدمات در شبکه موجود است. سیستم حمل‌ونقل ترکیبی در واقع عبارت از به کارگیری مجموعه سیستم‌های حمل‌ونقل به منظور دستیابی به حداکثر جابه جایی کالا با بیشترین مطلوبیت است. به گفته بروجنی برای پاسخگویی به نیازهای این سیستم مرکب لا زم است تغییراتی در ساختار بسته‌بندی کالا ایجاد شود. با توجه به موارد یاد شده می‌توان چنین اظهار نظر کرد که یکی از مواردی که می‌تواند در پیشبرد ترانزیت ریلی برای حمل کالا موثر واقع شود سیستم حمل‌ونقل ترکیبی است. به عبارتی شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل به سبب ویژگی‌های خاص خود، هر یک نقش مهمی را در جابه جایی کالا ایفا می‌کنند. در حالی که سیستم حمل‌ونقل جاده‌ای به سبب انعطاف‌پذیری خود امکان دسترسی به بیشترین نقاط را فراهم می‌سازد. راه آهن به عنوان یک وسیله حمل انبوه می‌تواند سبب صرفه جویی در هزینه و انرژی به خصوص در مسافت‌های طولانی شود.

این فعال تجاری افزود: مجموع این خصوصیات سبب شده است تا امروز صنعت حمل‌ونقل برای استفاده مطلوب از شبکه و انواع سیستم‌های حمل‌ونقل، به جای استفاده جداگانه از هر یک از این شیوه‌ها سعی در پیوند دادن روش‌های مختلف حمل‌ونقل داشته و بدین ترتیب امکان حمل‌ونقل انبوه کالا را در حداقل زمان با کمترین هزینه و بیشترین ضریب ایمنی فراهم سازد.

سلیمی بروجنی با اشاره به حمل کالا در مسیر ترانزیت از کشورهای آسیای میانه به سمت اروپا گفت: این حمل نیز به صورت حمل‌ونقل ترکیبی انجام می‌شود. بنابراین نباید ارتباط تنگاتنگ سیستم حمل‌ونقل ترکیبی یا کانتینر را فراموش کرد زیرا کانتینر به دلیل امتیازات خاص خود به سرعت در شبکه حمل‌ونقل بین‌المللی رسوخ کرده و منجر به تغییر ساختار سیستم حمل‌ونقل در بسیاری از کشورها شده است.

سخن پایانی

با توجه به توسعه تجارت جهانی، حمل‌ونقل ترکیبی موفق به پیدا کردن جایگاه فوق العاده‌ای در صنعت حمل‌ونقل شده است و مسیر تجارت بین‌المللی را برای دولت‌ها و بازرگانان هموار ساخته است. اهمیت این موضوع نشات گرفته از برخی مزایای حمل‌ونقل مرکب می‌باشد. افزایش سرعت زمان حمل کالا، کاهش هزینه‌های حمل، افزایش ایمنی و مصونیت کالا، صرفه جویی در زمان (کاهش زمان ترانزیت کالا و کاهش کاغذ بازی‌ها اداری) از جمله مزایای این نوع حمل‌ونقل است.