هفته گذشته اعلام شد نرخ کارمزد عملیات بانکی افزایش یافته است؛ شاخصی که بخشی از درآمد بانک‌ها را تشکیل می‌دهد. هرچند اعلام شده این افزایش کارمزدها بسیار کم است، اما آیا این اقدام بانک‌ها زمانی که تورم افزوده کمر اقتصاد خانوار را خم کرده اقدامی شایسته است؟یکی از قدیمی‌ترین مشکلات حوزه بانکی را می‌توان بحث نرخ کارمزد و بهره دانست. در چند سال گذشته ناترازی بانک‌ها، مسائل مالیاتی، تسهیلات بانکی و قانون پایانه‌های فروشگاهی تغییر چندانی نداشته و اکنون پس از ۳ سال نرخ کارمزد‌ها تغییر کرده است. به‌عقیده کارشناسان، افزایش نرخ کارمزد‌ها می‌تواند خبر خوبی برای صنعت بانکداری کشور باشد و این صنعت را در روندی رو به بالا قرار دهد. براساس بخشنامه جدید بانک مرکزی، از این پس بخش عمده کارمزد‌های خدمات بانکی با افزایش مواجه می‌شوند؛ به‌طوری که نرخ این کارمزد‌ها برای برخی از خدمات بانکی تا سقف ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. وقتی با کارت بانکی خرید می‌کنید، در واقع یک تراکنش بانکی خرید کارتی انجام شده که خریدار و فروشنده به‌عنوان دوطرف این تراکنش تاکنون کارمزدی بابت آن پرداخت نمی‌کردند؛ موضوعی که حالا با تغییراتی مواجه شده است. براساس دستورالعمل جدید قرار است بخش کمی از این هزینه از دارنده دستگاه کارتخوان یا همان فروشگاه‌ها و صنوف گرفته شود. صمت در این گزارش زوایای پیدا و پنهان این تصمیم دولت را از منظر کارشناسان امور بانکی مورد بررسی قرار داده است.

کارت به کارت گران شد

جزئیات افزایش کارمزد کارت به کارت و انواع خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی و خرید با کارت بانکی اعلام شد.بانک مرکزی کارمزد انواع خدمات بانکی را افزایش داد؛ نرخ کارمزد کارت به کارت و انواع خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی تغییر کرد و تعرفه جدید کارمزد خدمات بانکی اعلام شد. بانک مرکزی انواع و حداکثر میزان کارمزد خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی را پس از ۳ سال از ابلاغ آخرین بخشنامه در این باره، بروزرسانی کرد. بانک مرکزی کارمزد انواع خدمات بانکی را افزایش داد و علت این تغییرات را تغییر سطح عمومی قیمت‌ها و شرایط کلان اقتصادی کشور اعلام کرده است. روابط عمومی بانک مرکزی در همین ارتباط اعلام کرد: به موجب مفاد بند (۴) ماده (۱۴) قانون پولی و بانکی کشور و نیز مفاد بند (۴) ماده (۲۰) قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) و همچنین مفاد بند (۱) صورتجلسه یک‌هزار‌ودویست‌وچهارمین جلسه مورخ ۲۳‌‌‌/۰۴‌‌‌/۱۳۹۴ شورای پول و اعتبار، تعیین انواع و میزان حداقل و حداکثر کارمزد خدمات بانکی برعهده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.

افزایش تعرفه  خدمات بانکی الزامی است

رضا راد، کارشناس بانکداری الکترونیک با بیان اینکه افزایش نرخ کارمزد بانک‌ها تاثیر چندانی روی صنعت بانکداری نخواهد داشت، به صمت توضیح داد: یکی از عوامل مهم افزایش بهای خدمات بانکی و تسهیلات پرداختی ازسوی بانک‌ها، نرخ تمام‌شده پول در سیستم بانکی است که البته افزایش و کاهش این نرخ نیز به مسائل زیادی وابسته است. گران شدن خدمات بانکی پس از ۳ سال متوالی بالا رفتن نرخ تمام‌شده پول در بانک‌هاست.

مشکلات بانکی

وی با اشاره به انتقاد مردم از این بخشنامه بانک مرکزی اظهار کرد: افزایش نرخ خدمات بانکی همواره باعث انتقاد مشتریان و فعالان اقتصادی از نظام بانکی می‌شود، اما بانک‌ها نیز مانند سایر نهادهای تجاری با افزایش هزینه‌های عمومی هزینه‌های‌شان بالا رفته و این افزایش نرخ همزمان با تورم افزوده‌ بانک‌ها را با موانع زیادی مواجه خواهد کرد.

درآمد کم خدمات

این کارشناس بانکداری الکترونیک با اشاره به منابع محدود درآمدهای بانکی گفت: بخش عمده‌ای از درآمد‌های یک بانک مربوط به درآمد‌های مشاع، غیرمشاع، کارمزد‌های بانکی و کارمزد‌های ناشی از تسهیلات است و معمولا این کارمزد‌های بانکی حجم بسیار کمتری نسبت به سایر منابع دارند. وی در ادامه خاطرنشان کرد: ضمانتنامه‌های بانکی و تسهیلات بیشترین درآمد‌های غیرمشاع بانک‌ها محسوب می‌شوند و درآمد حاصل از کارمزد‌ها، بخشی کمی را مشمول می‌شود، اما می‌تواند به‌صورت خرد تاثیرگذار باشد. البته برخی از بانک‌ها که تخصصی در حوزه اعطای تسهیلات فعالیت می‌کنند، کارمزد دریافتی بالاتری از مجموع درآمد‌ها دارند؛ بنابراین شاید این بانک‌ها از افزایش نرخ کارمزد منتفع شوند.

حداکثر ۴ هزار تومان

راد با تاکید بر اینکه تاثیر این افزایش نرخ خدمات در میزان درآمدزایی بانک‌ها بسیار ناچیز است، تصریح کرد: افزایش کارمزد‌های بانکی تاثیر قابل‌توجهی روی صورت مالی و صنعت بانکداری نخواهد داشت و تنها به‌صورت خرد این صنعت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. وی در ادامه توضیح داد: طبق این بخشنامه بانک مرکزی، میزان کارمزد تراکنش‌های زیر ۶۰۰ هزار تومان تنها ۱۲۰ تومان است و هر قدر مبلغ تراکنش بانکی بیشتر شود، رقم کارمزد به‌صورت پلکانی بالا می‌رود. در این دستورالعمل تاکید شده نهایت مبلغ کارمزد قابل‌دریافت از دارندگان کارتخوان،۴ هزار تومان خواهد بود.

افزایش نرخ، کمکی برای پوشش هزینه‌های بانکداری

علی اکبری‌زاده، کارشناس امور بانکی با بیان اینکه افزایش کارمزد بانک‌ها در شرایط فعلی برای صنعت بانکداری ضرورت دارد، به صمت گفت: هزینه‌های جاری بانک‌ها افزایش یافته، به‌همین دلیل لازم بود بانک مرکزی نرخ کارمزد را افزایش دهد، زیرا کارمزد بخشی از درآمد بانک‌ها محسوب می‌شود. این افزایش برای شخص‌ حقیقی یا حقوقی کم است، اما برای بانک‌ها مجموع این ارقام قابل‌توجه و پوشش‌دهنده افزایش هزینه خدمات بانکداری به‌ویژه در بخش بانکداری الکترونیک است.

افزایش هزینه خدمات بانکداری الکترونیک

وی با اشاره به اینکه نرخ کارمزد خدمات الکترونیک بانک‌ها نیز تغییر کرده، اظهار کرد: انتقال وجه کارت به کارت تا یک میلیون تومان مشمول ۷۲۰ تومان کارمزد است و به ازای هر یک میلیون تومان مازاد ۲۸۰ تومان به رقم کارمزد افزوده می‌شود. هزینه ارسال پیامک ۳۰ تومان به اضافه هزینه پیامک، اعلام مانده کارت ۱۴۴ تومان، اعلام ۱۰ گردش آخر کارت ۱۸۰ تومان، انتقال وجه پایا ۰.۰۱ مبلغ تراکنش با کف ۲۴۰ تومان و سقف ۳۰۰ تومان و انتقال وجه ساتنا ۱.۱۲ مبلغ تراکنش تا سقف ۲۸ هزارتومان است.

این کارشناس امور بانکی در ادامه افزود: فعال‌سازی همراه بانک و اینترنت بانک هر درگاه ۱۰۰۰ تومان، صدور انواع کارت مغناطیسی هوشمند ۷۲۰ تومان، صدور کارت نقدی و بن کارت و هدیه ۳۶۰ تومان و صدور کارت المثنی پیش از تاریخ انقضای کارت ۱۵۰۰ تومان کارمزد‌های جدید شبکه بانکی است که توسط بانک مرکزی ابلاغ شد.

مقصر اصلی تورم است

این کارشناس امور بانکی با تاکید بر اینکه این افزایش نرخ خدمات بانکی از سال قبل باید عملیاتی می‌شد، یادآور شد: نرخ تمام‌شده پول بیانگر مدیریت صحیح منابع و مصارف و هزینه‌های بانک است و بانک‌ها و موسسات مالی نیز مانند هر بنگاه اقتصادی دیگر در ازای خدمات‌دهی دنبال کسب سود و افزایش ثروت مالکان هستند؛ بنابراین در شرایط تورمی و گران شدن همه کالاها و خدمات در کشور بانک مرکزی ناگزیر بود نرخ خدمات بانکی را نیز افزایش دهد.

حساسیت بالای بانک‌ها

وی با اشاره به نقش ویژه و حساس بانک‌ها در نظام اقتصادی کشور، تصریح کرد: بروز هرگونه شوک، اختلال یا ناکارآمدی‌در سیستم اقتصادی به‌طور مستقیم بر فعالیت بانک‌ها و موسسات مالی تاثیر دارد و وقوع پدیده‌هایی نظیر تورم بالا یا شوک‌ها و نوسانات قیمتی شدید در سایر بازارها مانند ارز به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر هزینه‌های عملیاتی و نرخ تمام‌شده پول و در نهایت سودآوری بانک‌ها اثرگذار خواهد بود؛ بنابراین در شرایط حاضر که اقتصاد کشور دچار تورم است سیستم سودآوری بانک‌ها نیز مختل شده است. برای جبران بخشی از هزینه‌کرد بانک‌ها درمقابل تورم به ناچار هزینه خدمات بانکداری نیز باید افزایش می‌یافت.

پرداخت هزینه در قبال دریافت خدمات

این کارشناس امور بانکی در ادامه یادآور شد: باید این نکته را نیز در نظر گرفت که بانک‌ها برای خدماتی که ارائه می‌دهند، هزینه‌هایی پرداخت می‌کنند و ضروری است که درآمدهای کارمزد، حداقل هزینه‌های ارائه‌ خدمات را پوشش دهد تا این فعالیت‌ها برای بانک صرفه اقتصادی داشته باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که تفاوت نرخ خدمات بانکی در ایران و جهان چقدر است، اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که در مقایسه کارمزد خدمات بانکی در بانک‌های ایران و جهان مطرح می‌شود، تفاوت کیفیت خدمات این بانک‌هاست. برخی عقیده دارند خدماتی که بانک‌های خارجی به مشتریان خود ارائه می‌کنند، کیفیت بالاتری نسبت به خدمات بانک‌های ایرانی دارد، اما باید به این نکته توجه کرد که برای داشتن نظام بانکی باکیفیت‌تر لازم است استانداردهای ایران و جهان و همچنین نرخ خدمات همسان‌سازی شود.

سخن پایانی

به‌باور کارشناسان بانکی متناسب نبودن درآمد کارمزد بانک‌ها با فعالیت آنها را می‌توان یکی از عواملی دانست که شرایط ناخوشایند امروز بانک‌های ایرانی را رقم زد‌ه‌اند؛ به‌طوری که بسیاری از بانک‌ها برای حفظ دارایی‌های خود در برابر تورم، به سرمایه‌گذاری در بازارهایی مثل بازار املاک روی آورده‌اند. با این وجود انتظار می‌رود افزایش نرخ کارمزدهای بانکی مقداری به اصلاح نظام بانکی و بهبود شرایط بانک‌ها کمک کند.