با وجود این، در هر دو موضوع یادشده با کاستی‌های جدی روبه‌رو هستیم. از یک ‌سو برخی تولیدکنندگان و فعالان بخش معدن و صنایع معدنی تمامی الزامات اساسی در بخش ایمنی را مورد توجه قرار نمی‌دهند و متاسفانه نظارت کافی بر عملکرد آنها نیز وجود ندارد. از سوی دیگر نیز در مواردی شاهد تولید و عرضه محصولاتی با کیفیت پایین به بازار هستیم که سلامت مصرف‌کنندگان را به ‌خطر می‌اندازد.

ضرورت‌هایی برای حفظ جان و سلامت کارگران

حسن حسینقلی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: صیانت از نیروی کار به‌عنوان اصلی‌ترین رکن انسانی و پیشرفت صنایع مطرح است. در دنیای کنونی از نیروی کار با عنوان سرمایه نام برده می‌شود؛ در همین حال توجه به سلامت انسان‌ها نقشی ویژه و اساسی در روند توسعه پایدار دارد. بنابراین حفظ امنیت و جان کارگران و شاغلان در بخش‌های مختلف صنعتی و تولیدی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و متناسب با سرفصلی با عنوان بهداشت، ایمنی، و محیط‌زیست مورد توجه قرار گرفته است.

حسینقلی افزود: بر همین اساس نیز شرکت‌های مختلف روندی مشخص را برای ارتقای سطح سلامت کارکنان خود اندیشیده‌اند. در ادامه باید تاکید کرد فعالیت در بخش معدن و صنایع وابسته به آن نیز با خطرات قابل‌توجهی همراه است. از این رو انتظار می‌رود تمهیداتی برای حفظ جان انسان‌ها اندیشیده شود. این فعال صنعت سرب و روی تاکید کرد: با وجود تمام اهمیتی که به حفظ جان انسان‌ها داده می‌شود، در طول سال‌های گذشته شاهد انواع چالش‌ها و اتفاقات ناگوار برای کارگران بوده‌ایم؛ هرچند در سال‌های اخیر تلاش شده این حوادث به حداقل ممکن برسند. با وجود این، فعالیت در برخی حوزه‌های معدنی و صنعتی، با خطرات بیشتری همراه است. به‌عنوان مثال، فعالیت در معادن زیرزمینی زغال‌سنگ به سبب آزاد شدن گاز متان با انواع خطرات روبه‌رو است. هرچند که بهره‌گیری از فناوری‌های نوین همچون سنسورها، این خطرات را به حداقل می‌رساند؛ یعنی با افزایش حجم گاز متان در معدن، اعلام خطر می‌شود و امکان خروج از این شرایط اضطراری وجود خواهد داشت.

حسینقلی گفت: در همین حال در سایر فعالیت‌های معدنی و صنایع معدنی نیز راهکارهایی برای بهبود شرایط و حفظ جان انسان‌ها اندیشیده شده است. در ادامه نیز می‌توان با ارائه آموزش کافی به کارکنان، این آسیب‌ها را به کمترین میزان رساند. این فعال بخش معدن و صنایع معدنی در ادامه دخالت دولت در روند تولید و سودده نبودن فعالیت این صنایع را از دلایل بی‌توجهی به جان افراد و شاخصه‌های محیط زیستی دانست. درواقع در شرایطی که صنایع توان مالی لازم را ندارند به‌سختی می‌توانند در مسیر ایمن‌سازی شرایط تولید گام بردارند.

حسینقلی افزود: در این میان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وظیفه رسیدگی به شرایط محیط کار و توجه به الزامات ایمنی کارگران را برعهده دارد اما با توجه به بودجه پایین این سازمان، نظارت کافی روی این امر وجود ندارد. وی در تشریح نواقص قانونی در این حوزه گفت: به‌عنوان مثال، براساس قانون معادن فردی با عنوان مسئول فنی وظیفه دارد روی ایمنی فعالیت در این بخش نظارت کند. اما مشکل اینجاست که صاحب معدن و بهره‌بردار، حقوق مسئول فنی را پرداخت می‌کند و درنتیجه امکان نظارت دقیق روی این شرایط وجود ندارد. این در حالی است که اگر بخشی از حقوق دولتی معادن که از سوی صاحبان کسب‌وکارها پرداخت می‌شود به نظام مهندسی معادن پرداخت شود، امکان اصلاح این روند اشتباه وجود خواهد داشت.

ایمنی از نگاه مصرف‌کننده

موضوع ایمنی در صنایع معدنی از منظر دیگری نیز مورد توجه قرار دارد. بسیاری از محصولات تولید شده در این صنایع با زندگی مردم سروکار دارند؛ بنابراین ایمنی محصولات تولیدشده در این صنایع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فولاد ساختمانی در رده مهم‌ترین محصولاتی قرار دارد که رعایت نکات ایمنی در تولید آن اهمیت ویژه‌ای دارد چراکه این دست محصولات در ساخت‌وساز کاربرد دارد و به نوعی با جان انسان‌ها نیز درگیر می‌شوند.

علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبا فولاد زاگرس در گفت‌وگو با صمت و ضمن بررسی مباحث ایمنی در تولید محصولات فولادی تاکید کرد: ایران کشوری زلزله‌خیز است، بنابراین محصولات فولادی (مانند میلگرد و تیرآهن) براساس استانداردهایی مطابق با این شرایط تولید می‌شوند. هرچند در مواردی نظارت کافی برای تولید این محصولات مطابق با استانداردها نمی‌شود یا به بیانی دیگر، با توجیهات سیاسی و اجتماعی، تداوم تولید بر رعایت استانداردها ارجحیت می‌یابد. تداوم تولید به منزله حفظ موقعیت‌های شغلی است؛ درنتیجه در مواردی شاهدیم این موضوع بر رعایت استانداردها اولویت می‌یابد و برخی واحدهای صنعتی نیز با علم به آن، رعایت استانداردها را در مسیر تولید خود آنطور که باید مورد توجه قرار نمی‌دهند. بخشی از مقوله استاندارد که اغلب در تولید محصولات فولادی مورد توجه قرار نمی‌گیرد، وزن کالاست. (یعنی وزن استاندارد کالا در متر طول). بعضا محصولات فولادی با وزن کمتر از استاندارد تولید می‌شود. از آنجا که در بازار داخلی بعضا شاخه‌فروشی برای مصارف خُرد جریان دارد، تقاضا برای این دست محصولات غیراستاندارد وجود دارد.

وی افزود: زندگی و سلامت انسان‌ها وابسته به کیفیت این دست تولیدات است؛ بنابراین نباید به هیچ بهانه‌ای از رعایت نشدن استانداردها گذشت. درواقع بیکاری و حذف موقعیت‌های شغلی در مقایسه با جان و سلامتی انسان‌ها، در درجه دوم اولویت قرار دارد؛ به‌ویژه که ایران در منطقه‌ای زلزله‌خیز واقع شده و رعایت استانداردها اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه‌بر این، اقدامات سودجویانه زمینه بدنامی محصولات فولادی ایران را در بازار جهانی فراهم می‌کند و حتی روند صادرات این محصولات فولادی را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در این میان، از سیاست‌گذاران انتظار می‌رود زمینه اجرایی شدن شاخص‌های ایمنی را فراهم و با متخلفان برخورد کنند.

سخن پایانی

در دنیای کنونی توجه به شاخص‌ها و الزامات ایمنی از عوامل موثر در پایداری تولید است. بر همین اساس نیز انتظار می‌رود هر روز بیش از قبل در مسیر بهبود شرایط تولید، ایمن کردن محیط کار کارگران و تولید محصولی ایمن گام برداشت. بدون تردید تشدید نظارت بر این حوزه نیز ضروری و از الزامات توجه به این شاخصه محسوب می‌شود.