و در آبان سال گذشته، نرخ خرید تضمینی برق انرژی‌های تجدیدپذیر اعلام شد، اما فعالان که از ابتدای سال منتظر اعلام نرخ بودند به مدت ۸ ماه در انتظار ماندند و سرمایه‌گذاری در این بخش،در عمل متوقف شده بود. پس از اعلام نرخ خرید تضمینی برق نیز، نرخ دلار افزایش پیدا کرد و توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در این بخش از بین رفت. بهمن‌ سال گذشته، مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران اعلام کرد که در راستای تامین انرژی بخش صنعت، احداث ۱۰۰ شهرک تخصصی انرژی خورشیدی و تولید ۵ هزار مگاوات برق در سقف سوله‌های صنعتی هدف‌گذاری شده است. در سال‌های گذشته، پیشنهادهایی در راستای ایجاد مشوق برای واحدهای صنعتی مطرح شده است تا این واحدها اقدام به احداث نیروگاه‌های خورشیدی کنند. با این وجود، فعالان حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر معتقد هستند تا زمانی که نرخ خرید تضمینی برق، فعالیت در این حوزه را توجیه‌پذیر نکند، این صنعت نه در سطح خانگی و نه در سطح صنایع رشدی نخواهد داشت. مدیر اجرایی انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتکا) در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: پیشنهاد انجمن ساتکا به وزارت نیرو این بوده که نرخ‌های پایه خرید تضمینی براساس افزایش نرخ ارز افزایش پیدا کند. در حقیقت، خود نرخ پایه خرید تضمینی هم در طول سال مشمول ضریب تعدیل شود و دیگر لازم نباشد که وزارت نیرو هر سال چند ماه وقت بگذارد تا نرخ پایه خرید تضمینی جدید را اعلام کند.

توقف توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر

نسترن رفیعی، مدیر کارگروه خورشیدی خانگی انجمن ساتکا در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: سال گذشته برنامه‌هایی مثل احداث نیروگاه‌های خورشیدی در ۱۰۰ شهرک صنعتی داده شد، اما با شرایط اقتصادی که پیش‌آمده نه‌تنها شهرک‌های صنعتی، بلکه کل پروژه‌های حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه فتوولتائیک‌ها متوقف شده است. اگر می‌گویم به‌ویژه فتوولتائیک‌ها به‌خاطر این است که سایر منابع انرژی‌های تجدیدپذیر به سرمایه‌گذاری‌های کلان‌تری نیازد دارد. فتوولتائیک‌ها را می‌توان با سرمایه‌های خرد و با هر ظرفیتی و در هر پشت‌بامی نصب کرد.

رفیعی گفت: به‌خاطر اینکه ارز تجهیزات صنعت فتوولتائیک با ارز نیمایی محاسبه می‌شد، بعد از تغییرات نرخ ارز، ارز تمام تجهیزات باید از طریق تالار ۲ دریافت شود. در حال ‌حاضر خرید وارداتی دیگر نه با دلار ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی، بلکه کمابیش با دلار ۴۰ هزار تومانی انجام می‌شود. با این شرایط، به‌طورقطع توجیه اقتصادی پشت فعالیت در این حوزه نخواهد بود، مگر اینکه دولت نرخ خرید انرژی را وابسته به نرخ دلار کند و آن را افزایش دهد.

وی اضافه کرد: اگر دولت نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیرها را افزایش دهد، اما این نرخ همچنان وابسته به نرخ دلار نباشد و نرخ به‌صورت ریالی افزایش پیدا کند، با هر تغییر کوچک نرخ ارز فعالیت در این حوزه از توجیه اقتصادی می‌افتد. انجمن‌های مختلف نباید ۸ ماه تلاش کنند تا نرخ خرید تضمینی برق را به‌روز کنند و در این مدت زمان را برای فعالیت‌های خود از دست بدهند. اگر توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در شهرک‌های صنعتی پیش نمی‌رود، به‌خاطر توجیه اقتصادی نداشتن سرمایه‌گذاری در این حوزه است.

 تخصیص نیافتن ارز از سوی بانک‌ها

این کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: مشکلی که نه‌فقط صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، بلکه همه صنایع با آن روبه‌رو شده‌اند، گرفتن ارز از بانک مرکزی است که بسیار کار سختی شده است. صنعتگران از زمانی که ارز تخصیص پیدا می‌کند، فرصتی یک‌ماهه دارند تا ارز خریداری کنند، اما هیچ بانکی به ما ارز نمی‌فروشد و شرکت‌ها را به صرافی‌ها حواله می‌دهند. صرافی‌ها نیز دلاری را که در سامانه مبادلات ارز و طلا اعلام شده، می‌فروشند که نرخ آن کمابیش۴ تا ۵ هزار تومان بالاتر است. بنابراین، نه‌تنها قیمت‌ها بالا رفته، بلکه با نرخ اعلامی خود دولت هم نمی‌شود ارز را خریداری کرد. در واقع ما مجبور شده‌ایم، ارز خود را با نرخ حدود ۴۵ هزار تومان از صرافی‌ها بخریم. فکر می‌کنم اگر این مشکل حل شود، صنعت خود راه خودش را پیدا می‌کند.

رفیعی بیان کرد: در سال‌های ۹۴ و ۹۵ که طرح تجهیز صنایع شهرک‌های صنعتی به نیروگاه‌های خورشیدی مطرح شد، استقبال زیادی از آن صورت گرفت، اما هرچه گذشت، به نسبت رشد نرخ ارز، رشد نرخ خرید تضمینی برق متعادل نشد و توجیه‌پذیری این طرح‌ها کمتر و زمان بازگشت سرمایه طولانی‌تر شد. سال گذشته در ماه آبان، نرخ خرید تضمینی برق اعلام شد و ۸ ماه زمان فعالان این حوزه از دست رفت. به همین دلیل، در سال ۱۴۰۱ استقبال چشمگیری در صنایع برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی اتفاق نیفتاد.

مدیر کارگروه خورشیدی خانگی انجمن ساتکا گفت: اتفاق مثبتی که در سال گذشته افتاد، بخشنامه خرید تضمینی برق توسط دولت بود. در این بخشنامه، سقف نیروگاه‌های تجدیدپذیر از ۲۰۰ کیلووات به ۳ مگاوات برای صنایع افزایش پیدا کرد. این بخشنامه در راستای تشویق صنایع به احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر ابلاغ شد، اما افزایش نرخ ارز در سال گذشته این مشوق را هم خنثی کرد و سرمایه‌گذاری در این حوزه را از توجیه اقتصادی انداخت.

مشوق‌های احداث نیروگاه برای صنایع

محمدحسن غفوری، مدیر اجرایی انجمن ساتکا در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: انجمن ساتکا یک‌سری جلسات تعیین نرخ برگزار می‌کند که نرخ جدید تجهیزات و احداث نیروگاه‌ها باتوجه به تورم و نرخ ارز محاسبه شود و براساس آن، نرخ‌های خرید تضمینی برق را به وزارت نیرو پیشنهاد کند. از انتهای سال گذشته، انجمن ساتکا نرخ‌های خرید تضمینی برق را محاسبه کرد و ابتدای امسال به وزارت نیرو و ساتبا پیشنهاد شد. انتظار ما این است که نرخ خرید تضمینی برق سریع‌تر در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ابلاغ شود و مثل سال گذشته، ۸ ماه از سال نگذرد، چرا که با گذشت زمان و تغییرات تورم اقتصادی و نرخ ارز، توجیه اقتصادی ورود و سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر از بین می‌رود.

غفوری گفت: انجمن ساتکا از ۲ سال پیش، طرحی ارائه کرد که براساس آن، شرکت‌هایی که داخل شهرک‌های صنعتی هستند، بتوانند به اندازه ۳۰ تا ۴۰ درصد برق‌شان نیروگاه خورشیدی احداث کنند. برای این طرح، مشوق‌هایی در نظر گرفته شد که مثلا در زمان مدیریت بار، برق این شرکت‌ها قطع نشود. دلیل این کار این است که با احداث نیروگاه‌های خورشیدی توسط واحدهای صنعتی برق تولید می‌شود. در فصل تابستان هفته‌ای یک روز، برق صنایع قطع می‌شود، در حالی که در همین فصل باتوجه به موقعیت مطلوب آفتاب تابستان برای نیروگاه‌های خورشیدی، می‌توان به میزان تولید برق افزود. طبیعی است، واحدهای صنعتی که تولید برق دارند، از قطعی برق مصون بمانند.

وی اضافه کرد: البته نقدی به این مشوق وارد می‌شود مبنی بر اینکه زیرساخت‌ها فراهم نیست و در یک شهرک صنعتی تمام شرکت‌ها روی یک خط برق هستند و نمی‌شود یک شرکت را جدا کرد و برق باقی را قطع کرد. در جواب باید بگویم، لازمه این کار این است که خط‌های برق داخل شهرک صنعتی هوشمند شوند که امکان قطع و وصل واحدها به‌صورت مجزا امکان‌پذیر باشد. اگر این اتفاق بیفتد، موضوع کسری برق وابسته به احداث نیروگاه خورشیدی خواهد شد. اگر چنین مشوقی ایجاد نشود، تنها مشوق خرید تضمینی برق می‌ماند، در صورتی‌که بسیاری از واحدها به‌دنبال جلوگیری از قطع برق خود هستند و این مشوق، جذابیت بالایی برای آنها دارد.

وی در پاسخ به این سوال که امروز این طرح به کجا رسیده، گفت: مشوق جلوگیری از قطعی برق هنوز به‌صورت کامل عملی نشده است. مشوق بعدی درآمد خرید تضمینی برق، نیازمند این است که نرخ خرید تضمینی افزایش پیدا کند. درخواست ما از وزارت نیرو این است که خرید تضمینی برق انرژی‌های تجدیدپذیر به‌‎سرعت و به‌میزان کافی افزایش پیدا کند تا سرمایه‌گذاران با اطمینان به این حوزه ورود کنند.

افزایش نرخ خرید براساس نرخ ارز

غفوری گفت: پیشنهاد انجمن ساتکا به وزارت نیرو این بوده که نرخ‌های پایه خرید تضمینی براساس افزایش نرخ ارز، افزایش پیدا کند. در حقیقت، خود نرخ پایه خرید تضمینی هم در طول سال مشمول ضریب تعدیل شود و دیگر لازم نباشد که وزارت نیرو هر سال چند ماه وقت بگذارد تا نرخ پایه خرید تضمینی جدید را اعلام کند. در واقع لازم است، نرخ پایه خود براساس تورم تعدیل شود. این روش منطقی‌ترین حالت است، چرا که در کشور ما در طول سال قیمت‌ها مرتب افزایش پیدا می‌کند. قیمتی که در فروردین وجود دارد با قیمت شهریور متفاوت است و نرخ شهریور با نرخ اسفند اختلاف دارد. اختلاف نرخ اول سال تا آخر سال تا ۵۰ درصد هم افزایش پیدا می‌کند و ممکن است یک پروژه که در فروردین، توجیه اقتصادی داشته است، در اسفند دیگر توجیه اقتصادی نداشته باشد. از طرفی، نباید مثل سال گذشته ۸ ماه کارها متوقف شوند تا نرخ‌های خرید تضمینی ابلاغ شوند.

مدیر اجرایی انجمن ساتکا گفت: بیش از ۲۰۰ شرکت پیمانکار و فنی و مهندسی در زمینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی برای صنایع در انجمن ساتکا فعالیت می‌کنند و در همه استان‌ها حضور دارند. این ۲ مشوق هرچه سریع‌تر برای صنایع به نتیجه برسند، می‌توان به‌سرعت در صنایع و شهرک‌های صنعتی کشور، نیروگاه‌های خورشیدی احداث کرد، در این صورت، کسری برق صنایع نیز جبران خواهد شد.

وی بیان کرد: تفاوت نیروگاه تجدیدپذیر با نیروگاه‌های فسیلی یا حرارتی در این است که تعداد نیروگاه‌های فسیلی و حرارتی خیلی کم است، اما ظرفیت‌شان زیاد است. تعداد نیروگاه‌های تجدیدپذیر برای صنایع زیاد و با ظرفیت پایین است، اما به‌سرعت احداث می‌شود. شرکت‌های پیمانکاری نیروگاه‌های خورشیدی می‌توانند ظرف ۲ هفته یک نیروگاه ۱۰۰ کیلوواتی احداث کنند. در واقع، درست است که ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی خرد است، اما چون امکان این را دارند که در تعداد زیادی احداث شوند، می‌توان ظرفیت بالایی برق را در طول سال از طریق انرژی خورشیدی تولید کرد تا کسری برق جبران شود.

سخن پایانی

در مجموع، فعالان اقتصادی انرژی‌های تجدیدپذیر معتقد هستند که با شرایط کنونی نرخ خرید تضمینی برق انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌طورقطع توجیه اقتصادی پشت فعالیت در این حوزه نخواهد بود، مگر اینکه دولت نرخ خرید انرژی را وابسته به نرخ دلار کند و آن را افزایش دهد. احداث نیروگاه‌های خورشیدی برای صنایع می‌تواند علاوه بر درآمد حاصل از خرید تضمینی برق، در زمان مدیریت بار نیز از قطع شدن برق واحدهای صنعتی جلوگیری کند، چرا که آن واحدها خود از طریق نیروگاه خورشیدی به شبکه، برق وارد می‌کنند.