افزایش آگاهی مردم از تولیدات و کالاهای واردشده در بازار، افزایش عرضه اجناس متنوع و باکیفیت، ایجاد فضای رقابتی برای تولیدکنندگان و در نهایت افزایش سودآوری فعالیت مشاغل در پی شرکت در این نمایشگاه‌ها، همواره از پیامدها و نتایج مهم به‌دست‌آمده طی سال‌های اخیر است. برخی کارشناسان معتقدند برقراری ارتباط میان صاحبان مشاغل و پیدا کردن شرکای تجاری نیز از دیگر مزایای برپایی نمایشگاه‌های داخلی و خارجی است و به این دلیل در دهه‌های اخیر شاهد توسعه برگزاری نمایشگاه‌ها برای تمامی اصناف و کسب‌وکارها هستیم. از مهم‌ترین مشاغلی که همواره در نمایشگاه‌های فصلی، منطقه‌ای و حتی بین‌المللی حضور پررنگ دارند، می‌توان به صنعت پوشاک و صنف گل‌وگیاه اشاره کرد. صمت در این گزارش با فعالان و کارشناسان این 2 صنف در رابطه با اهمیت و تاثیر برگزاری نمایشگاه‌ها به گفت‌وگو پرداخته است.

کارنامه قابل‌قبول پوشاکی‌ها

میراسماعیل صدیق، رئیس اتحادیه پوشاک‌فروشان کرج و عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف کرج در گفت‌وگو با صمت، ابتدا به توضیح کارآمدی نمایشگاه‌های فصلی برای صنعت پوشاک پرداخت. او همچنین به افزایش تقاضا برای خرید آنلاین در دوران کرونا اشاره کرد و گفت: تا پیش از شیوع ویروس کرونا، نمایشگاه‌های فصلی و حتی منطقه‌ای برای رونق برخی اصناف از جمله مشاغل وابسته به پوشاک، بسیار موثر بودند، چرا که توسط این نمایشگاه‌ها، تولیدکنندگان ضمن عرضه محصولات خود می‌توانستند با دیگر مشاغل آشنا شده و حتی در برخی موارد برای توسعه کسب‌وکار خود، شرکای تجاری بیابند، هرچند این رونق و مزیت برای تمامی نمایشگاه‌ها وجود نداشت؛ به‌عنوان مثال نمایشگاه‌های برپاشده در کرج، موفقیت‌های چشمگیری نداشتند و نمایشگاه‌های تهران و کلانشهرهای بزرگ همواره از رونق خوبی برخوردار بودند. پس از همه‌گیری کرونا و تعطیل شدن مشاغل، مجامع و نمایشگاه‌ها، شرایط به‌طورکلی متفاوت شد. وی تصریح کرد: مشاغل در بیشتر دسته‌ها رو به فروش اینترنتی آورده و بستر حضور کسب‌وکارها در فضای مجازی بیش از پیش فراهم شد، چرا که مردم نیز شرایط خروج از خانه، گردش در بازار یا شرکت در نمایشگاه‌ها را نداشته و برای رفع نیازهای خود به‌طورگسترده از فضای مجازی بهره گرفتند.

ورود شیوه‌های نوین کسب‌وکار

این عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف کرج در رابطه با افزایش اهمیت پلتفرم‌های آنلاین برای کسب‌وکارها در مدت زمان کرونا گفت: با افزایش تقاضای مردم برای خرید در فضای آنلاین، مشاغل و کسب‌وکارها نیز حضور خود را در بسترهای مجازی پررنگ‌تر کردند. تولیدکنندگان و کسب‌وکارها از پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و تلگرام برای عرضه و فروش اجناس خود بهره گرفتند. همچنین از فرصت‌های فروش کالا در سایت‌هایی مانند دیجی‌کالا استفاده کردند و همین موضوع سبب شد تا بتوانند درآمدزایی به نسبت مناسبی در ایام کرونا داشته باشند. صدیق در ادامه، توسعه فضای آنلاین برای کسب‌وکارها را عامل بی‌رغبتی صاحبان مشاغل برای حضور در نمایشگاه‌ها معرفی کرد. او در این‌باره توضیح داد: باوجود بهبود شرایط از نظر همه‌گیری کرونا و بازگشایی مجدد بسیاری از فضاها و همچنین امکان برگزاری نمایشگاه‌های مختلف، به‌نظر نمی‌رسد صاحبان مشاغل مانند سابق برای حضور در نمایشگاه‌ها رغبتی داشته باشند. دلیل این اتفاق را می‌توان از چند بعد بررسی کرد. در ابتدا باید به هزینه‌بر بودن شرکت در نمایشگاه‌ها اشاره کرد. هر نمایشگاهی برای برپایی، نیاز به هزینه داشته و داوطلبان برای حضور در آنها باید مبالغی را پرداخت کنند. وی تاکید کرد: در شرایطی که کسب‌وکارها توانسته‌اند به‌خوبی از فضای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی برای برقراری ارتباط با مشتریان بهره گیرند، پرداخت هزینه برای حضور در نمایشگاه‌ها، برای آنها صرفه اقتصادی ندارد. به‌علاوه از آنجایی که مردم نیز در چند سال اخیر عادت کرده‌اند بخشی از نیازهای خود را از طریق خرید آنلاین برطرف کنند، برای افزایش فروش مشاغل، الزامی برای حضور در نمایشگاه وجود ندارد.

تولید پوشاک محدود است

رئیس اتحادیه پوشاک‌فروشان کرج وجود مشکلات برای تولید را از دیگر عوامل مهم ناکارآیی برپایی نمایشگاه‌ها در شرایط فعلی برای کسب‌وکارهای وابسته به پوشاک معرفی کرد و توضیح داد: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های نمایشگاه برای صاحبان مشاغل، افزایش نقدینگی آنها بود. به‌ بیانی دیگر تولیدکنندگان کالاهای خود را با پایین‌ترین سود به مصرف‌کننده عرضه می‌کردند و در همان زمان فروش نقدی داشتند.

این موضوع سبب می‌شد تا اجناس با سهولت به پول نقد برای صاحبان مشاغل تبدیل شوند. صدیق ادامه داد: در سال‌های گذشته ممنوعیتی برای ورود پارچه یا پوشاک وجود نداشت و واردات به‌همراه کالاهای تولید داخل، نه‌تنها نیاز بازار را پوشش می‌دادند بلکه مازاد کالاها فرصتی را برای برپایی نمایشگاه‌ها فراهم می‌کردند، اما درحال‌ حاضر مشکلات مختلفی برای تولید داریم. در گام نخست آنکه واردات مواد اولیه تولید پوشاک و همچنین پوشاک نهایی محدود شده و بازار تنها باید با تولیدات داخلی تامین شود.

 وی تاکید کرد: باوجود محدودیت برای تامین مواد اولیه و افزایش هزینه‌های تولید، کالاها تنها به‌میزان رفع نیاز حداقلی بازار تولید می‌شوند. تولیدکنندگان پوشاک تمام تولیدات خود را به‌طور مستقیم به فروشگاه‌ها و واحدهای فروش در سطح شهر می‌فروشند.

مغازه‌ها تمام کالاهای تولیدکنندگان را خریداری کرده و در این صورت پوشاک مازادی برای عرضه در نمایشگاه‌ها وجود ندارد. این موارد سبب می‌شود تا تولیدکنندگان و صاحبان مشاغل در حوزه پوشاک، تمایل و حتی دلیلی برای صرف هزینه و حضور در نمایشگاه‌ها نداشته باشندف بنابراین به ادامه شرکت کردن واحدهای صنفی پوشاک در نمایشگاه‌های مختلف نمی‌توان چندان امیدوار بود.

کرونا گل و گیاه را زمین زد

یکی از مشاغلی که در دهه‌های اخیر، برپایی نمایشگاه‌ها کمک مهمی به توسعه آنها کرده، کسب‌وکارهای مربوط به تولید و توزیع گل و گیاه است. اکبر شاهرخی، رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران در گفت‌وگو با صمت به‌طورکلی نمایشگاه‌های گل‌وگیاه در کشور را پررونق توصیف کرد. او در ابتدا به تشریح زیان‌های واردشده در پی همه‌گیری ویروس کرونا به مشاغل مربوط به گل و گیاه پرداخت و گفت: با گسترش ویروس کرونا و تعطیلی بازارها، بسیاری از مشاغل آسیب دیدند و کسب‌وکارهای مربوط به گل‌وگیاه نیز از این قاعده مستثنا نبودند. کاهش تقاضای عمومی برای خرید گل و گیاه و شکل‌گیری محدودیت‌های مختلف، سبب شد تا تولید و توزیع‌کنندگان این کالا، زیان‌های مالی گسترده‌ای را متحمل شوند. گل‌های موجود در واحدهای توزیع، اصناف و مغازه‌ها پژمرده شدند، در گلخانه‌ها برای ورود گل به بازار باز نشد و در نهایت باغداران و تولیدکنندگان نیز آسیب جدی دیدند. می‌توان گفت در مدت زمان همه‌گیری کرونا، مشاغل وابسته به گل از جمله کسب‌وکارهایی بودند که بیشترین ضرر را متحمل شدند. شاهرخی ادامه داد: از چند ماه گذشته با فروکش کردن شرایط بحرانی کرونا و بازگشایی مجدد بسیاری از فضاها، تقاضا برای گل و گیاه دوباره افزایش یافت و صاحبان این کسب‌وکارها نیز با شرایط بهتری آغاز به فعالیت کردند. حدود 2 ماه پیش نیز نمایشگاه بین‌المللی گل وگیاه در «پارک گفتگو» تهران برگزار شد. این نمایشگاه با استقبال بسیار مناسب مردم روبه‌رو شد و نتایج مثبتی را در این نمایشگاه شاهد بودیم.

ضعف حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی

رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران به ابعاد مثبت برگزاری نمایشگاه‌های گل و گیاه در کشور اشاره کرد و گفت: به‌طورکلی سال 2 بار نمایشگاه فصلی گل و گیاه در تهران برگزار می‌شود و همه‌ساله شاهد حضور گسترده و استقبال تولیدکنندگان گل و همچنین مردم هستیم. تولید و توزیع‌کنندگان گل و گیاه در این نمایشگاه‌ها، کالاهای خود را در سطوح گسترده عرضه می‌کنند و مردم نیز علاقه زیادی به گل و گیاه داشته و در نمایشگاه‌های فصلی حضور پررنگی دارند. شاهرخی خاطرنشان کرد: در این میان لازم به‌ذکر است جای شرکت‌های بین‌المللی و سایر کشورها در نمایشگاه‌های گل و گیاه ایران خالی است. بنا به دلایل مختلفی امکان حضور سایر کشورها در نمایشگاه ایران وجود ندارد که امیدواریم در ادامه، تمهیداتی برای این موضوع اندیشیده شود. در رابطه با حضور تولیدکنندگان ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی نیز باید گفت  هنوز شرایط برای شرکت کردن ایران در این فضاها وجود ندارد، به‌عنوان مثال در روزهای آتی، نمایشگاه مهم بین‌المللی گل و گیاه در کشور هلند برگزار می‌شود، اما ایران باوجود قوی بودن در این عرصه، سهم مهمی در این نمایشگاه ندارد. مسئله مذکور را می‌توان نقطه ضعف و مانع برای توسعه مشاغل و کسب‌وکارهای بخش گل و گیاه معرفی کرد.

بالا بودن هزینه تولید

شاهرخی در ادامه به دلایل حضور نیافتن ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی گل‌وگیاه در سایر کشورها اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل نبود تولیدکنندگان گل و گیاه ایرانی در نمایشگاه‌های خارجی، مسائل سیاسی و وجود تحریم‌ها علیه ایران است. تحریم‌ها همواره عاملی بازدارنده برای پررنگ بودن حضور صنعتگران و تولیدکنندگان ایرانی در عرصه‌های جهانی هستند.‌ وی افزود: مورد بعدی نرخ دلار است؛ روزانه از ارزش واحد پول ملی کشور کاسته شده و به هزینه‌های تولید افزوده می‌شود. متغیر بودن نرخ دلار و افزایش هزینه‌های تمام‌شده تولید سبب می‌شود تا برای تولیدکنندگان ایرانی شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی صرفه اقتصادی نداشته باشد. رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران تصریح کرد: امروزه بنا به دلایل مختلفی، هزینه تولید بسیار بالا رفته و همین موضوع سبب شده تا از نظر قیمتی، تولیدات گل و گیاه ایران مزیت رقابتی خود را از دست بدهد. باید تاکید کرد: در حال‌ حاضر ایران هیچ مشکلی برای تولید گل و گیاه نداشته و به‌هیچ‌وجه واردکننده این کالا نیستیم؛ تنها پیاز و بذر گیاه را وارد می‌کنیم، اما در بحث گل و گیاه به‌عنوان یک تولیدکننده مهم شناخته می‌شویم. از نظر کیفیت، تولیدات ایران هم‌پایه کشورهای سردمدار خارجی است و در بعضی از حوزه‌ها نیز کیفیت تولیدات ایرانی بسیار بالاتر است، اما موضوعی که سبب می‌شود همواره نتوانیم بازارهای جهانی را به‌طورشایسته کسب کنیم، مسئله نرخ تمام‌شده تولید است.

صادرات گسترده گل به عراق

شاهرخی در ادامه به تشریح وضعیت صادرات گل و گیاه ایران پرداخت و در این‌باره گفت: در ابتدا باید تاکید کرد: نظام بازار برپایه عرضه و تقاضا بوده و تولیدکنندگان باید بتوانند از نظر قیمتی با یکدیگر رقابت کنند. دارا بودن مزیت‌های رقابتی از مهم‌ترین شروط باقی ماندن در بازار، به‌ویژه بازارهای جهانی است. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، پرورش گل و گیاه در ایران از سطح کیفیت بالایی برخوردار است، اما برای حضور پررنگ در نمایشگاه‌های بین‌المللی، تنها کیفیت کافی نیست. وی افزود: در ابتدا باید گفت صادرات گل آن‌طور که باید و شاید، برای تولیدکنندگان ایرانی صرفه اقتصادی ندارد. همین موضوع سبب شده تا صادرات بسیار گسترده‌ای در زمینه گل و گیاه نداشته باشیم، چرا که نرخ تمام‌شده تولید گل در سایر کشورها به نسبت ایران بسیار ارزان‌تر بوده و این موضوع سبب می‌شود تا در بازارهای جهانی کنار زده شویم. رئیس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه تهران تاکید کرد: باید خاطرنشان شد در حال‌ حاضر صادرات مهمی به کشورهای همسایه از جمله عراق داریم، چرا که در چند مدت اخیر واحد پولی عراق افزایش ارزش داشته، اما ریال ایران همچنان سیر نزولی دارد، به‌همین‌دلیل برای عراق واردات گل و گیاه از ایران نسبت به پرورش یا حتی واردات از دیگر کشورها، به‌صرفه‌تر است.

سخن پایانی

بنا بر نظر کارشناسان، یک رویداد نمایشگاهی تاثیرات مثبت زیادی بر اقتصاد دارد. از جمله این تاثیرات می‌توان از بازگشت سرمایه به غرفه‌داران نام برد که این مزیت از عوامل اصلی تشویق‌کننده مردم برای شرکت در نمایشگاه‌ها است. از مزیت‌های دیگر برگزاری نمایشگاه، می‌توان به اشتغالزایی اشاره کرد. شرکت‌های برگزارکننده، صنایع شرکت‌کننده، محل برگزاری نمایشگاه، هتل‌ها، طراحی غرفه‌ها و سایر بخش‌های وابسته همواره نیروی انسانی زیادی را نیاز داشته و با برگزاری هر نمایشگاه، اشتغال برای بخش مهمی از مردم ایجاد می‌شود.