وعده حذف قرعه‌کشی خودرو بدون افزایش تیراژ
آزمون‌وخطاهایی که پایان ندارد
رکود عمیق بر بازار خودرو حاکم شد
وضعیت صنعت خودرو همچنان کلاف سردرگمی است که هر راهکاری برای گره‌گشایی در نهایت گره جدیدی به آن افزوده است. دو دهه وابستگی این صنعت سبب شد در تحریم‌های دهه ۹۰، ناتوانی‌ها مشهود و در ادامه، با احتساب ۵ دهه فعالیت خودرویی در کشور (پیش از انقلاب و پس از جنگ تحمیلی) گلایه از اینکه تولید کجای صنعت خودرو قرار دارد، برجسته شود. ۵۰ سال مونتاژ، ایستادن طولانی‌مدت در یک ایستگاه و... خودروساز را دچار روزمرگی کرده است. هر وزیری که آمد برنامه‌ای نو برای حل مشکلات این صنعت پیشران طرح‌ریزی کرد که از نظر وزیر بعدی، خالی از اشکال نبود و هریک از این وزرا با پرونده‌ای پر زیر بغل، خواب‌های جدیدی برای خودروسازی کشور می‌دیدند؛ به‌طوری که آزمون‌وخطاهای قطاری در این صنعت قابل ردیابی است. این سنت در دولت سیزدهم هم ادامه یافت. وعده کاهش قیمت، افزایش کیفیت، راه‌اندازی سامانه یکپارچه فروش، عرضه خودرو در بورس، حذف قرعه‌کشی، فروش فوری و... همه از سردرگمی صنعت خودرو حکایت دارد.
عرضه و تقاضا متعادل شد؟
معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت از تعادل عرضه و تقاضا در اغلب خودروها برای عرضه به مصرف‌کنندگان واقعی در نیمه دوم امسال، خبر داد. به‌گزارش شاتا، منوچهر منطقی با بیان این مطلب اظهار کرد: در ۶ ماهه نخست امسال، ۴۰۲ هزار خودرو سواری کامل از سوی دو خودروساز بزرگ کشور به بازار عرضه شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۰۵ هزار خودرو)، رشد بیش از ۲۸۳ درصدی را نشان میدهد. در عمل غیر از محصولات یک خودروساز در کشور، همه خودروها از فرآیند قرعه‌کشی در سامانه یکپارچه فروش خودرو خارج شده‌اند.
وی با اشاره به تجارب به‌دست آمده از ۳ دوره عرضه خودرو در سامانه یکپارچه فروش خودرو بر مبنای قرعه‌کشی، افزایش و ثبات تولید و تجربه عرضه خودرو در بورس کالا با توجه به تاکید مراجع اقتصادی دولت و دیگر نهادهای حاکمیتی، افزود: عرضه و تقاضا در اغلب خودروهای تولیدی کشور برای عرضه خودرو به مصرف‌کنندگان واقعی در نیمه دوم امسال از تعادل برخوردار است.
معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت اضافه کرد: با توجه به اینکه برنامه افزایش تولید در ۶ ماهه دوم سال نیز در برنامه خودروسازان قرار دارد، به‌طور منظم ماهانه ۱۰۰ هزار خودرو در معرض فروش گذاشته می‌شود.
منطقی ادامه داد: در نیمه دوم امسال، عرضه همه خودروهای تولیدی شرکت سایپا و دیگر شرکت‌های خودروساز، با توجه به معادل بودن عرضه و تقاضا، به‌وسیله خود شرکت‌ها یا در بورس کالا انجام می‌شود. شرکت ایران‌خودرو نیز در نیمه دوم امسال، فروش خودروهای تولیدی را در سامانه فروش این شرکت اجرا خواهد کرد.
وی در ادامه با اعلام اینکه در نیمه دوم امسال قرعه‌کشی بر مبنای ثبت‌نام در سامانه یکپارچه فروش خودرو نخواهد بود، گفت: از این پس، از این سامانه به‌منظور نظارت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بر تعداد فروش مجاز خودرو، تحویل به‌موقع خودرو از سوی خودروسازان و همچنین اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی بهره‌برداری خواهد شد.
منطقی، اصلاح و شفاف‌سازی فرآیند قبلی عرضه خودرو و افزایش تولید و عرضه خودرو را از جمله دستاوردهای مهم وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌منظور ایجاد شفافیت و افزایش رضایتمندی مردم در راستای ابلاغیه رئیس‌جمهوری عنوان و ابراز امیدواری کرد: با تداوم روند تکمیل خودروهای ناقص، کسب آمادگی لازم در زنجیره تامین برای افزایش تولید و بهره‌گیری از سازکار واردات برای تنظیم بازار و انتقال فناوری به کشور، صنعت خودرو با هم‌افزایی و یکپارچگی بیشتر، مسیر تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین را طی کند.
یک بام و چند هوا
هزینه‌کرد برای راه‌اندازی سامانه یکپارچه فروش و در ادامه عرضه خودرو در بورس، امروز هم صحبت از افزایش قیمت محصولات درب کارخانه، نه‌تنها التهاب بازار خودرو را کاهش نداده که طرح «ساماندهی صنعت و بازار خودرو» را به کما برده است. این وضعیت بازار محصولات داخلی، چقدر بر بازار خودروهای خارجی تاثیرگذار بوده است؟
طرحی از ابتدا شکست‌خورده
با تجدیدنظر در نحوه ثبت‌نام طرح‌های فروش، گروه صنعتی ایران‌خودرو، ۳۸ طرح فروش فوق‌العاده ۳ ماهه و پیش‌فروش یک ساله را از طریق سایت فروش اینترنتی محصولات خود به‌اجرا گذاشته است. این در حالی است که سامانه یکپارچه فروش به‌تازگی راه‌اندازی شده و فقط ۶ ماه از عمر آن گذشته است.
در ادامه با عرضه خودرو در بورس، خودروسازان به خواسته خود (افزایش قیمت محصولات) رسیدند و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز به وعده‌ای (حذف قرعه‌کشی) که داده بود. حال با وجود افزایش قیمت خودرو در بورس کالا، آیا افزایش قیمت در نیمه دوم سال برای محصولات درب کارخانه، محلی از اعراب خواهد داشت؟
ابراهیم دوست‌زاده از فعالان صنعت خودرو درباره احتمال افزایش قیمت خودروهای درب کارخانه خودروسازان خصولتی به صمت گفت: این موضوع هنوز در حد اعلام است و نمی‌تواند آتیه‌دار باشد. در بحث قیمت، این عرضه و تقاضاست که تعیین‌کننده بوده و حتی برای محصولاتی که در حال‌حاضر در بازار سرمایه عرضه می‌شوند، این مسئله دارای اهمیت است.
وی افزود: طرح افزایش قیمت خودروهای شرکت‌های خودروساز خصولتی، در شرایط فعلی طرحی شکست‌خورده بوده، زیرا نرخ پایه خودرو در بورس کالا افزایش یافته است. مگر اینکه اتفاق دیگری در صنعت خودرو رخ بدهد که شاهد افزایش مجدد قیمت‌ها باشیم.
او ادامه داد: راه‌اندازی سامانه یکپارچه فروش، مسکن موقتی بود و مشخص بود که ادامه‌دار نیست؛ در نتیجه درمانی به‌دنبال نداشت. شاید بتوان گفت در همان ابتدا هم خروجی مناسبی نداشت.
مدیریت درست در بورس
دوست‌زاده با تاکید بر اینکه باید به رقابت و قوانین بازار آزاد احترام بگذاریم، گفت: در تمام بازارهای جهان، عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت است.
وی اضافه کرد: بنگاه اقتصادی که نتواند این قوانین را بپذیرد یا باید با ضرر تولید و فروش داشته باشد یا تعطیل کند. حتی این ضرر برای ادامه فعالیت باید از جایی تامین شود.
این فعال صنعت درباره خودرو بورسی هم یادآور شد: اگر قوانین بازار آزاد در بورس کالا به خوبی رعایت شود (گرچه گاهی دخل و تصرف‌هایی مخالف بازار سرمایه در حوزه توزیع خودرو هستیم)، بورس، بهترین مرجع برای قیمت‌گذاری محصولات خواهد بود.
در میان اخبار
او گفت: کف قیمت محصولات را در بازار سرمایه تولیدکننده تعیین می‌کند و در ادامه در این بازار با ۲ تا ۵ درصد بالاتر یا پایین‌تر معامله می‌شوند.
اقتصاد دستورپذیر نیست
دوست‌زاده با بیان اینکه اقتصاد دستوری نیست، اظهار کرد: هر فعل و انفعالی که خلاف بازار رقابتی باشد، مشکل‌ساز خواهد شد.
این فعال صنعت خودرو معتقد است که بورس ابزار مکفی برای ساماندهی قیمت و بازار خودرو است، به‌شرط اینکه دخالت‌های بی‌مورد در آن وجود نداشته باشد.
وی عنوان کرد: دستوری نباید برخورد کرد و باید براساس عرضه و تقاضای واقعی، قیمت‌گذاری انجام شود. اگر خریدوفروش عمده یک‌باره انجام و به‌نوعی با قیمت‌ها بازی شود، سوداگری در شکلی دیگر ظهور و بروز پیدا خواهد کرد. ورود یک‌باره محصولات و در ادامه خروج یک‌باره آنها، حاکی از هماهنگی‌های قبلی دارد.
تفاوت بازار داخل و خارج
دوست‌زاده در ادامه در پاسخ به این پرسش که نوسان در بازار خودروهای داخلی چقدر در قیمت خودروهای خارجی تاثیر دارد، گفت: مسیر قیمتی خودروهای خارجی جدا از محصولات داخلی است؛ البته در این‌باره باید تولید و واردات خودروهای ارزان‌قیمت را استثنا کرد. سایر خودروها به‌لحاظ کلاس و قیمت، رقیب خودروهای خارجی نیستند که در ادامه با افزایش و کاهش قیمت آنها، این خودروها تحت‌تاثیر قرار گیرند.
این فعال صنعت خودرو با اشاره به افزایش قیمت نهاده‌های تولید ادامه داد: در چند سال گذشته، نرخ خودرو متناسب با نرخ تورم، دستمزد، قیمت مواد اولیه، سود بانکی و فشاری که بانک‌ها به این صنعت تحمیل کردند، بالا نرفته است.
او بیان کرد: ثبت‌نام خودرو و بازار سیاهی که با این عملکرد به‌وجود آمده، حکایت از تناسب نداشتن قیمت بازار و کارخانه دارد و رانت سامانه یکپارچه فروش، بیش از ۹۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
دوست‌زاده در پایان گفت: اگر مبنا عرضه و تقاضا باشد، به‌طور قطع، فاصله قیمتی کارخانه و بازار مثبت و منفی ۵ تا ۱۰ درصد است. اعداد و ارقامی بیش از این، حکایت از التهاب به‌دلیل عملکرد غیرمنطقی دارد.
برنامه‌ریزی بدون مشورت
در ادامه فربد زاوه از کارشناسان بازار خودرو درباره افزایش قیمت خودرو با وجود عرضه آن به بورس به صمت گفت: چنین عملکردی برای این است که مسئولان براساس آزمون و خطا طرح می‌دهند و چون اهل مشورت نیستند، پروژه‌ها ناکام می‌مانند. وی افزود: امروز صنعت خودرو تاوان عملکرد روسای شورای رقابت را پس میدهد و نحوه برخورد آنها، مشکلات فعلی بازار خودرو را رقم زده است.
اهمیت تعیین قیمت شناور
این کارشناس بازار خودرو عنوان کرد: تنها راهکار حل‌وفصل مشکلات صنعت خودرو، تعیین قیمت شناور است. حتی عرضه خودرو به بورس کالا هم راهکار مناسبی نبود و باید قیمت بازار به‌رسمیت شناخته شود.
او با اشاره به نرخ تورم کشور ادامه داد: قیمت‌ها در بازار متناسب با نرخ تورم بوده و نپذیرفتن این اصل، بازار را ملتهب می‌کند.
بازار راکد
زاوه درباره تاثیر بازار خودروهای خارجی از گرانی مجدد خودروهای داخلی، یادآور شد: در حال‌حاضر رکود کشنده‌ای بر بازار خودرو حاکم بوده که بیشتر متاثر از اتفاقات سیاسی و اجتماعی است. او گفت: قطعا قیمت پراید تاثیری در نرخ لندکروز نخواهد داشت، اما اخبار می‌توانند تاثیری به‌مراتب از قیمت محصولات داخلی داشته باشند همان‌طور که در حال‌حاضر سبب رکود عمیق در این بازار شده‌اند.
سخن پایانی
همزمان با افزایش قیمت‌ها در بازار ارز، بازار خریدوفروش خودروهای مونتاژشده نیز با رشد قیمت روبه‌رو شده، به نحوی که در برخی خودروها، رشد قیمت‌ها تا ۲۰ میلیون تومان بوده است. در حال‌حاضر معامله‌ای در بازار انجام نمی‌شود، اما رفتارهای هیجانی که به‌واسطه تغییرات نرخ ارز در بازار ایجادشده، فروشندگان را در فروش محصولات مردد کرده و خبرها حاکی از این است که آنها قیمت‌های بالایی را برای محصولات اعلام می‌کنند. در ادامه باید دید آیا قیمت درب کارخانه محصولات خودروسازان خصولتی با وجود افزایش قیمت آنها در بورس کالا، مجدد افزایش خواهد یافت؟ و آیا بورس کالا می‌تواند حریف نابسامانی بازار خودرو شده و پس از سال‌ها التهاب، آرامش را به این بازار برگرداند؟
