هدف دولت از این تغییر ساعت کار کمی عجیب و به‌ظاهر پرچالش، «کاهش مصرف انرژی در فصل تابستان» بوده که عملا این مصوبه را جایگزین «تغییر ساعت رسمی کشور» کرده است. بنابر اعلام وزارت نیرو، کاهش ۳۰ درصدی مصرف در زمان فعالیت ادارات و کاهش ۶۰ درصدی بعد از پایان ساعت کاری، از جمله اهدافی است که در طرح تغییر ساعت کاری ادارات دنبال می‌شود، این در حالی است که تولیدکنندگان نیز از این برنامه متاثر خواهند شد و در دو بخش از این روند تاثیر می‌پذیرند؛ از یک سو موضوع به امور بانکی و مراودات مالی این بخش مربوط است و از سوی دیگر، احتمال اینکه با قطعی برق مواجه شوند، کاهش می‌یابد. صمت در این گزارش به بررسی پیامدهای تغییر ساعت کاری ادارات پرداخته و نظر کارشناسان حوزه صنعت و تولیدکنندگان را در این زمینه جویا شده که در ادامه می‌آید. همراه ما باشید.

مدیریت زمان به نفع انرژی

ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، کارشناس و فعال حوزه صنعت درباره پیامدهای اقتصادی تغییر ساعت کاری ادارات به صمت گفت: تا پیش از این، ما ۴ روز کاری با دنیا اختلاف داشتیم؛ به این صورت که ما در روزهای پنجشنبه و جمعه تعطیل هستیم و کشورهای دیگر در روزهای شنبه و یکشنبه که در فضای کاری و تجاری اشکالاتی را به وجود آورد، اما دیجیتال‌مارکتینگ این مشکل را به‌نوعی حل کرده و تاحدودی چالش‌های ناشی از این فاصله را از بین برده است. طرح اخیر نیز مانند یک شمشیر دولبه است. متاسفانه کشور در تامین زیرساخت‌های اساسی مانند آب، برق و گاز مشکلات زیربنایی دارد و باید از بین راه‌هایی که پیش‌رو دارد یکی را انتخاب کند. البته در کل دنیا هم حوزه برق، آب و گاز به‌شدت مدیریت می‌شود و اجرای چنین طرح‌هایی یعنی مدیریت زمان به نفع انرژی.روغنی‌گلپایگانی در ادامه با تاکید بر اینکه در حال ‌حاضر موافق اجرای چنین طرحی است، اظهار کرد: علت اینکه در شرایط کنونی با اجرای طرح تغییر ساعت کاری ادارات موافق هستم، به وضعیت صنایع در شرایط کمبود برق و آسیب‌هایی که از قطعی برق متحمل می‌شوند، برمی‌گردد. متاسفانه تامین نشدن برق صنعت ضرر و زیان جدی به تولید وارد می‌کند. قطعی برق صنایع به‌طور معمول از ظهر با شروع اوج مصرف آغاز می‌شود که با تعطیلی ادارات در این ساعت، احتمال قطعی برق کاهش خواهد یافت.

وی افزود: قطعا این تغییر ناگهانی چالش‌هایی نیز برای کارمندان به‌دنبال دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. امیدوارم این وضعیت در نهایت مشکل تامین برق کشور را حداقل برای تابستان امسال برطرف کند.

این کارشناس حوزه صنعت خاطرنشان کرد: وزیر نیرو چندی پیش در گفت‌وگویی قول داد مشکلی در تامین انرژی برق وجود نداشته باشد، با این حال متاسفانه قطعی برق در برخی از واحدهای صنعتی شروع شده است. به‌نظر من، اجرای طرح تغییر ساعات کاری تاثیرات بسیار جدی در تامین برق نخواهد داشت و در نهایت یک تاثیر نسبی داشته باشد.

روغنی‌گلپایگانی در پایان اظهار کرد: باوجود اینکه با اجرای مقطعی این طرح موافقم، راهکار درست را برنامه‌ریزی بلندمدت و میان‌مدت برای ایجاد زیرساخت‌های انرژی می‌دانم تا فراهم نبودن زیرساخت‌ها بیش از این به اقتصاد و صنعت کشور آسیب وارد نکند. البته فرهنگ ما در کشور مصرف‌گرا و درباره انرژی بسیار ضعیف و نادرست است. در واقع این یک خلأ است و نیازمند فرهنگ‌سازی در مصرف انرژی هستیم؛ پس در مدیریت درست انرژی (آب، برق و گاز) در کشور علاوه بر تامین زیرساخت‌ها باید در برنامه‌های کلان و سیاست‌گذاری‌ها به فرهنگ‌سازی در مصرف نیز توجه کنیم.

راهکاری با جنبه‌های مثبت و منفی

محمدمهدی شکورزاده، فعال حوزه صنعت نیز درباره اجرای طرح تغییر ساعت کاری ادارات در فصل تابستان و تاثیراتی که این طرح بر تولید و صنعت کشور در این مدت خواهد داشت به صمت گفت: تغییر ساعت ادارات از دو دیدگاه قابل‌تامل و بررسی است. صنعتگران به‌عنوان ارباب‌رجوع ادارات دولتی احتمالا متاثر از این طرح خواهند بود و چالش‌هایی برای نیروهای انسانی ادارات دولتی و کاهش راندمان آنها ایجاد می‌شود. به‌نظر من برای مدیریت مصرف انرژی در فصل تابستان و کاهش مصرف برق، راهکار مناسب کاهش ساعات کاری است. به‌عنوان مثال یک ساعت از ساعت کار رسمی ادارات کم می‌شد یا بخش‌هایی که امکان دورکاری داشتند مانند دوران شیوع کرونا، ملزم به دورکاری می‌شدند. این راهکار هم هزینه دولت را کاهش می‌دهد و هم تاثیر مثبت در روحیه کارکنان دارد و از سوی دیگر ارباب‌رجوع‌های ادارات هم دچار مشکل و سردرگمی نمی‌شدند.

شکورزاده ادامه داد: به‌ندرت ارباب‌رجوعی ساعت ۶ صبح در ادارات دولتی حاضر می‌شود. ما ارتباطات ارزی زیادی نداریم که این ناهماهنگی ساعتی با کشورهای دیگر تاثیر مخرب داشته باشد، اما کارهای بانکی داخلی تولیدکنندگان به بعد از ساعت ۹ متمرکز می‌شود و این یعنی کارمند زمان زیادی در محل کار حضور دارد؛ بدون اینکه نیاز ارباب‌رجوعی را برطرف کند. در نهایت به‌اعتقاد من این طرح جز افزایش هزینه برای دولت، تاثیر چندانی نخواهد داشت.

این فعال حوزه صنعت در پاسخ به این پرسش که این نوع مدیریت انرژی برق چه میزان مشکل تولیدکنندگان برای تامین برق در تابستان را برطرف خواهد کرد، گفت: مشکل صنعت مربوط به ساعت پیک مصرف است و چون در ساعت پیک ادارات تعطیل می‌شوند، قطعا در مصرف انرژی برق تاثیرگذار خواهد بود و قدری صرفه‌جویی می‌شود؛ این جنبه مثبت طرح است. جنبه منفی طرح به شروع کار ادارات یک ساعت زودتر از ساعت معمول مربوط است، چراکه برای دولت هزینه‌بر خواهد بود و به‌نوعی می‌توان گفت یک هزینه اضافی است. راهکارهای بهتری نیز برای اجرا وجود داشت که هم کارآمدتر و دارای چالش کمتر بوده و هم اینکه هزینه برای دولت ندارد، مانند کاهش ساعات کاری ادارات. شکورزاده در پایان تاکید کرد: تعطیلی ادارات در ساعت پیک مصرف برق تا حدودی میزان مصرف انرژی را مدیریت می‌کند و براساس آمارها منجر به کاهش مصرف برق خواهد شد.

ضرورت حل ریشه‌ای مشکلات

علی‌اکبر جوانروح، کارشناس و فعال حوزه صنعت نیز درباره پیامدهای اقتصادی تغییر ساعت کاری ادارات در بخش تولید به صمت گفت: تغییر ساعت شروع کار ادارات چالش چندان جدی نیست و فقط برخی بخش‌ها در روابط بین‌المللی دچار چالش‌هایی خواهند شد. در حال‌حاضر اختلاف ساعت تجاری ما با کشورهای دیگر حدود یک ساعت و نیم است و زمانی که ساعت جلو کشیده می‌شود این اختلاف به دو ساعت و نیم می‌رسید. در واقع در این طرح ما زودتر شروع به کار می‌کنیم و کشورهای دیگر دیرتر و وقتی هم که تعطیل می‌شویم، آنها همچنان سرکار هستند و شاید در برخی بخش‌ها ادارات مجبور باشند در ساعت کاری اضافه سرکار باشند تا بتوانند برخی از مرادات‌شان را با خارج از کشور به سرانجام برسانند؛ یعنی عمده مشکل ما در این طرح در بخش بازرگانی بین‌المللی است.

جوانروح ادامه داد: این طرح در کنار چالش‌هایی که دارد، در کاهش مصرف برق به‌طور مقطعی تاثیرگذار خواهد بود؛ به‌‌ویژه اینکه در ساعات پیک مصرف تعطیلی ادارات را خواهیم داشت که باتوجه به میزان بالای مصرف برق در ادارات دولتی می‌تواند قدری از بار مصرف برق در کشور بکاهد و تا حدودی هدف این طرح محقق شود.

این فعال حوزه صنعت ادامه داد: اگر این طرح واقعا اجرا شود و مصرف برق ادارات دولتی در ساعات پیک به کمترین میزان ممکن برسد، برای تابستان امسال رویکرد خوبی خواهد بود. البته چالش‌هایی هم برای نیروهای انسانی ایجاد خواهد شد که باید در نظر گرفته می‌شد.

این فعال حوزه صنعت در ادامه گفت: در کل دنیا طرح‌هایی مانند این طرح اجرا می‌شود؛ اما الزاما نه برای کاهش مصرف برق. به‌عنوان نمونه برای رفع معضل ترافیک نوبت‌بندی می‌کنند و هر کدام از صنوف در ساعات خاصی کارشان را شروع می‌کنند. مثلا بانک‌ها و کارخانه‌ها هر کدام شروع کار متفاوتی خواهند داشت تا ترافیک جاده‌ها و خیابان‌ها کم شود. شروع کار تمام بخش‌ها در یک س اعت در نهایت منجر به ایجاد ترافیک شدید خواهد شد و بیشتر افراد نمی‌توانند به‌موقع در محل کارشان حضور یابند.

جوانروح تاکید کرد: هر طرح و برنامه‌ای نیازمند مطالعه درست و سنجیده است. اگر طرح‌ها با دقت کارشناسی شوند و تمام ابعاد و جوانب آنها سنجیده شود، به‌طور قطع در زمان اجرا کمتر با چالش مواجه خواهند شد و موفقیت‌آمیز خواهند بود. این فعال حوزه صنعت در پایان در بیان بهترین راهکار برای حل معضل کمبود برق در کشور و کاهش قطعی برق صنایع اظهار کرد: درست این است که در کنار راه‌حل‌های مقطعی و کوتاه‌مدت که همچون مسکن عمل می‌کنند، مشکلات به‌صورت ریشه‌ای بررسی و برای آنها راهکارهای مناسبی در نظر گرفته شود. باید در تامین برق و رفع کمبودها در این بخش از انرژی‌های فسیلی فاصله بگیریم و برق بیشتری تولید کنیم. به‌جای مصرف مستقیم سوخت در منازل و ایجاد آلایندگی، سوخت را به‌طور متمرکز به تولید برق اختصاص دهیم، توزیع برق را زیاد کنیم و مانند تمام دنیا در همه بخش‌ها از برق اسفاده کنیم. این راهکار معقول و درستی خواهد بود.

سخن پایانی

واقعیت این است که در طول قرن‌ها، انسان‌ها زمان فعالیت، خواب و بیداری خود را براساس طلوع و غروب خورشید تنظیم می‌کردند. پس از انقلاب صنعتی باتوجه به اینکه همه چیز براساس یک زمان‌بندی ۲۴ساعته بود، بعضی از کشورهای پیشرفته سعی کردند با تنظیم ساعت و جلو و عقب کشیدن آن، کار و فعالیت روزانه را با چرخه طبیعی زمان هماهنگ کنند که کاری بسیار هوشمندانه بود، زیرا هم برای سلامتی انسان و هم بازدهی کار و انرژی بسیار مفید و لازم است. شاید ما هم سال‌ها بعد به اهمیت این موضوع پی ببریم که امیدوارم خیلی دیر نشود و اگر تصمیم اشتباهی در این باره گرفته‌ایم بتوان آن را جبران کرد.