میزان تولید خرما در جهان حدود ۷. ۵ میلیون تن در سطح ۱. ۱ میلیون هکتار نخلستان با متوسط عملکردی معادل ۶ هزار و ۸۳۴ کیلوگرم است؛ مصر، ایران، عربستان‌سعودی، امارات‌متحده‌عربی، پاکستان، الجزایر، عراق، سودان، عمان و لیبی ۱۰ تولیدکننده برتر خرما در جهان هستند که مصر بیشترین میزان عملکرد را در اختیار دارد، متوسط مصرف سرانه جهانی محصول خرما بیش از یک کیلوگرم برآورد شده که البته این شاخص در ایران بین 7تا ۱۰ کیلوگرم است.

برندسازی را جدی بگیریم

استان هرمزگان با دارا بودن ۳۴ هزار هکتار سطح زیرکشت نخیلات بیش از ۱۳ درصد نخلستان‌های کشور را در خود جای داده است. تولید خرمای استان ۱۶۵ هزار تن است که سهم هرمزگان از تولید خرمای کشور بالغ بر ۱۱ درصد است. از کل میزان تولید خرمای استان، بالغ بر ۹۰ هزار تن به‌صورت فرآوری و مصرف تازه‌خوری است و ۵۰ هزار تن نیز در بخش صنعتی مصرف می‌شود. ۵۰ رقم خرما در هرمزگان وجود دارد که حدود ۲۰ نوع از این ارقام، تجاری‌سازی و مابقی در بخش صنعت استفاده می‌شود. بالغ بر ۳۰ هزار تن خرما از ارقام برند تجاری پیارم و خاصویی و ارقام صادراتی؛ برحی، خنیزی، کریته، مرداسنگ و مضافتی به ارزش ۴۰ میلیون دلار صادر شده است. برخی محصولات به‌صورت تازه‌خوری شامل آل‌مهتری، نغار، خاصویی، شکری، خنیزی، مرد زبان، مرداسنگ و زرد انجام می‌شود که به‌دلیل نبود دسته‌بندی مناسب و نگهداری، توان رقابت با سایر خرماها را ندارند. ارقام خرمای استان به‌ویژه پیارم برای صادرات و معرفی به بازارهای جهانی، نیازمند برندسازی و توسعه بسته‌بندی، فرآوری و ایجاد صنایع تبدیلی است.

برندسازی محصولات اقتصاد و درآمد خانوارها را متحول و به دنیا معرفی می‌کند، توسعه تولید، فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی فروش خرما می‌تواند اشتغال بسیاری ایجاد کند و افزایش رفاه برای مردم روستاهای استان را به‌همراه داشته باشد و با اجرای طرح پایلوت برندسازی خرمای پیارم در شهرستان حاجی‌آباد، بستر این دانش برای سایر محصولات ایجاد می‌شود.

حلقه مفقوده صنعت خرما

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت هرمزگان گفت: ارقام خرمای استان برای صادرات و معرفی به بازارهای جهانی، نیازمند برندسازی هستند. خلیل قاسمی در گفت‌وگو با مهر با تاکید بر اینکه سازمان صنعت، معدن و تجارت هرمزگان از سرمایه‌گذاران در طرح‌های فرآوری خرما در این استان حمایت می‌کند، تصریح کرد: نزدیکی این منطقه به بازارهای هدف خرما و محصولات فرآوری‌شده آن، می‌تواند انگیزه خوبی برای سرمایه‌گذاران در استان هرمزگان باشد. قاسمی بر لزوم انجام تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه خرما در هرمزگان تاکید و اظهار کرد: دانشگاه‌ها تحقیقات و پژوهش‌های کاربردی لازم باتوجه به استعداد تولید خرما در استان را انجام دهند تا بتوانیم اقدامات بهتری در این زمینه داشته باشیم. وی ابراز کرد: ارقام خرمای استان برای صادرات و معرفی به بازارهای جهانی، نیازمند برندسازی و توسعه بسته‌بندی، فرآوری و ایجاد صنایع تبدیلی است. قاسمی در ادامه افزود: توسعه تولید، فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی فروش خرما می‌تواند اشتغال بسیاری ایجاد کند و افزایش رفاه برای مردم روستاهای استان را به‌همراه داشته باشد. وی گفت: بیشتر فعالان چرخه صنعت خرما با علم روز و آخرین فناوری‌ها و دستاوردهای دنیا در زمینه خرما بیگانه‌ هستند و برگزاری تورهای بین‌المللی با هدف ارائه آموزش مناسب به آنها الزامی است.

لزوم ایجاد کنسرسیوم خرما در هرمزگان

یکی از فعالان حوزه صنعت خرما در هرمزگان گفت: برای توسعه و رونق صادرات و تولید محصول خرما در هرمزگان، نیازمند راه‌اندازی کنسرسیوم خرما هستیم.

 سجاد دهقانی بااشاره به مشکلات پیش‌رو در بخش فروش خرما در استان بیان کرد: خرما به‌عنوان یک محصول استراتژیک و صادراتی با ارزش‌افزوده قابل‌ملاحظه استان هرمزگان به‌حساب می‌آید که در سال‌های اخیر باتوجه به تمرکز دولت در ارزآوری از طریق صادرات غیرنفتی به‌ویژه محصولات کشاورزی توجه ویژه‌ای نسبت به آن وجود دارد. وی عنوان کرد: این محصول صادراتی، زمینه اشتغال بسیار زیادی را هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم در روستاها و شهرهای استان ایجاد کرده که خود باعث اشتیاق در ساکنان روستاها و جوانان در مهاجرت نکردن به شهرهای بزرگ شده است. دهقانی اظهار کرد: مشکلاتی نظیر دسترسی نداشتن به بانک اطلاعاتی دقیق درباره میزان خرمای ذخیره‌شده، خرید خرما از سایر استان‌های دیگر، نبوداستاندارد و شیوه‌نامه‌ای خاص در فرآیند نرخ‌گذاری خرما، وجود برخی شرایط سختگیرانه در صدور مجوز عرضه در بازار و فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دوران شیوع ویروس کرونا و.... باعث ماندن خرما در سردخانه‌های استان شده است. 

وی تاکید کرد: ساده‌سازی فرآیند واردات در مقابل صادرات خرما و ایجاد کنسرسیوم خرما در استان وضعیت کنونی این محصول را سامان می‌دهد که امید است با همکاری و مساعدت مسئولان وضعیت فروش محصول خرما را در استان ساماندهی کنیم. دهقانی تصریح کرد: تولید محصولات کشاورزی هرمزگان، نیازمند ورود به بازارهای بین‌المللی و منطقه‌ای برای عرضه مازاد تولید و شکوفایی زنجیره کشاورزی است. وزارت امور خارجه نقش تاثیرگذاری در توسعه صادرات بخش کشاورزی و کشف بازارهای جدید تجاری دارد که این امر می‌تواند کمک بسیاری به توسعه صادرات محصولات خرما در استان دارد.

آفت‌هایی که نخیلات را تهدید می‌کند

خسارت سپردار خرما و خشکیدگی پاجوش‌های نخیلات در حاجی‌آباد مشاهده شده است. رگ‌های مبتلا به آفت سپردار، زرد شده و درختان آلوده ضعیف می‌شوند و مقدار محصول آنها کاهش می‌یابد. این آفت به درختان خرمای جوان به‌ویژه درختانی که در کنار نهرها و جاهای مرطوب هستند و همچنین پاجوش‌ها، بیشتر خسارت می‌زند. پوره‌ها به‌سمت قسمت‌های مرکزی نخل حتی برگ‌های خیلی جوان که هنوز باز نشده‌اند، تمایل بیشتری دارند و درخت‌هایی که در معرض نور شدید باشند، کمتر مورد حمله قرار می‌گیرند.

عارضه خشکیدگی خوشه خرما

عارضه خشکیدگی خوشه خرما در نخلستان‌های غرب استان رویت شد. پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما یک عارضه است که در آن پژمردگی سریع و ناگهانی میوه‌ها، طی مدت 2ـ3روز و خشکیدن تمامی آنها طی مدت یک تا ۲ هفته، اتفاق می‌افتد. در این عارضه، لکه‌های قهوه‌ای روی محور اصلی خوشه‌ها در محل اتصال به درخت و سوختگی خوشک‌ها مشاهده می‌شود. در برخی ارقام نظیر مضافتی، نوارهای پهن نکروتیک در سطح فوقانی و گاه تحتانی محور اصلی خوشه‌ها مشاهده می‌شود.

لکه برگی خرما در هرمزگان

لکه برگی خرما در استان هرمزگان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های این محصول است. طی سال‌های گذشته، لکه‌برگی‌های درختان خرما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های این محصول در بسیاری از مناطق کشت خرما در استان هرمزگان شناخته شده‌اند. علائم بیماری لکه‌برگی درختان خرما شامل ایجاد لکه‌هایی به‌طول یک میلیمتر تا چند سانتیمتر روی برگچه‌ها است که به‌وسیله رگبرگ‌ها محدود می‌شوند.

شیوع بیماری «سوختگی سیاه»

شیوع بیماری «سوختگی سیاه» این روزها در میان نخلستان‌های هرمزگان افزایش یافته و اقتصاد نخلداران را در معرض خطر جدی قرار داده. در ایران، این بیماری تاکنون از استان‌های کرمان، فارس، هرمزگان و بوشهر گزارش و طی یک سال اخیر، شیوع بیماری سوختگی سیاه در مناطق مختلف کشت خرما در استان هرمزگان مشاهده شده است.

سخن پایانی

در کنار توجه ویژه دولت و مسئولان به صنعت خرما و ایجاد شرایط مناسب برای افزایش صادرات این محصول به کشورهای اروپایی و آسیایی باید در حوزه کنترل آفت‌ها و بیمارها هم توجه ویژه داشت تا نخلداران هرمزگانی دچار خسارت‌های چند برابری از فروش نرفتن محصول و آفت‌ها نشوند.