پروژه راه‌آهن رشت ـ انزلی ـ کاسپین به‌عنوان حلقه مفقوده زنجیره تامین کالا و توسعه اقتصادی منطقه با اتصال ایران به کریدور شمال ـ جنوب محسوب می‌شود و باتوجه به وضعیت نامطلوب جاده‌های کشور و همچنین هزینه بالای حمل‌ونقل جاده‌ای، در صورت توسعه حمل‌ونقل ریلی، می‌توان شاهد فعالیت نوین لجستیکی در گلوگاه‌های اقتصادی بود، به‌نوعی که در صورت اتصال بندر کاسپین به راه‌آهن سراسری علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده برای اقتصاد منطقه، این بندر می‌تواند به‌عنوان یک بندر نسل سوم در کریدور شمال ـ جنوب نقش‌آفرینی کند.

اتصال مرکز گیلان به شبکه راه‌آهن

بهره‌مندی مردم، صنایع و کارخانجات گیلان از مزایای حمل‌ونقل ترکیبی، احداث بخش مهمی از کریدور ریلی شمال ـ جنوب، افزایش ضریب امنیت سفرها، رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه و همچنین کمک به رونق صنعت گردشگری گیلان از مهم‌ترین اهداف اتصال به شبکه ریلی برای این استان اعلام شد. ۳۱خرداد امسال، خبری روی خروجی یکی از خبرگزاری‌های مطرح کشور با عنوان «حرکت نخستین قطار بین‌المللی باری چین به مقصد ایران» منتشر شد. شاید دیدن این تیتر چیز جدیدی نباشد، اما زمانی که متن را مطالعه می‌کنید، متوجه می‌شوید که این قطار قرار است با گذشتن از گذرگاه هورگوس در منطقه خودمختار اویغور شین جیانگ، قزاقستان و دریای خزر به بندر انزلی ایران وارد شود. شاید باز هم مطالعه این بخش از متن خبر عادی باشد، اما برای کسانی که می‌دانند هنوز هیچ خط ریلی تا بندرانزلی و کاسپین کشیده نشده و این مسیر ریلی در پیچ و خم وعده‌های عملی‌نشده توقف کرده و باوجود مصاحبه‌های مختلف و نقل‌قول‌های فراوان از سوی متولیان و مسئولان امر که قرار بود در دولت گذشته به‌بهره‌برداری برسد، پیشرفت آنچنانی نداشته، عجیب و سوال‌برانگیز باشد.

باتوجه به اینکه براساس اخبار دریافتی از منابع موثق برخی رسانه‌های خارجی نیز درخواست صدور مجوز برای تهیه خبر و تصویر از ورود این قطار به انزلی را داده بودند، برگزاری مهر در استان گیلان بر آن شد تا ضمن بازخوانی وعده‌های مسئولان از وضعیت فعلی این پروژه گزارشی تهیه کرده و با مسئولان و متولیان امر گفت‌وگویی انجام دهد.

وعده‌های محقق‌نشده

خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی دولت تدبیر و امید در مراسم افتتاح خط ریلی قزوین ـ رشت ضمن ارائه گزارشی، خبر از انعقاد تفاهمنامه با منطقه آزاد انزلی برای اتصال ریل به بندر کاسپین داد و گفت: در راستای تکمیل مسیر ریلی کریدور شمال  ـ جنوب و اتصال بنادر کاسپین، انزلی و آستارا به راه‌آهن سراسری در گام اول تفاهمنامه‌ای با منطقه آزاد انزلی برای مشارکت در ساخت راه‌آهن و اتصال آن به بندر کاسپین به‌امضا رسیده و راه‌آهن رشت به انزلی به‌طول ۴۰کیلومتر و در مدت 2 سال و نیم آینده به‌بهره‌برداری می‌رسد. وی افزود: براساس تفاهمنامه همکاری مشترک منطقه آزاد انزلی و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، در این سفر، طرفین درباره ساخت خط اتصال راه‌آهن رشت ـ انزلی ـ کاسپین به‌طول ۱۰کیلومتر در محدوده این منطقه توافق کرده‌اند.

بهره‌برداری از مسیر ریلی رشت ـ انزلی ـ کاسپین

باوجود گذشت 3 سال و 4 ماه معادل ۱۲۲۰روز از افتتاح راه‌آهن رشت و وعده‌های معاون رئیس‌جمهوری و همچنین معاون وزیر راه و شهرسازی دولت قبل، نه‌تنها اتصال بندر کاسپین به راه‌آهن سراسری محقق نشده بلکه مشاهدات میدانی نشان می‌دهد باوجود ادعای مسئولان گیلان مبنی بر پیشرفت بیش از ۷۰درصدی این مسیر ریلی، این پروژه تاکنون کمتر از ۵۰درصد پیشرفت داشته و قطار رشت به کاسپین همچنان در کریدور ادارات سوار بر ریل تامین منابع، مصالح و اعتبارات سرگردان است. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دولت قبل، ۲۳فروردین سال ۹۸ در مصاحبه‌ای با تاکید بر اهمیت اتصال راه‌آهن رشت به بنادر انزلی، کاسپین و آستارا وعده داده بود که سال آینده مردم با قطار به انزلی سفر می‌کنند. وی بااشاره به برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده و استفاده از پیمانکاران قوی برای اتصال مسیر ریلی رشت به انزلی از سهولت کار در این مسیر ۴۰کیلومتری نسبت به راه‌آهن قزوین ـ رشت سخن گفت و تنها مشکل بر سر راه این پروژه را استملاک اراضی دانست و خبر از تامین اعتبار ۴۰میلیارد تومانی برای تملک این زمین‌ها داده بود.

نوبخت همچنین گفته بود که اتصال راه‌آهن رشت به بنادر کاسپین، انزلی و آستارا نیازمند ۱۵هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است که دولت، قرارگاه خاتم و همچنین جمهوری آذربایجان به‌صورت مشترک در این پروژه مشارکت می‌کنند و نگرانی از نظر تامین منابع مالی و همچنین تجهیزات برای این پروژه وجود ندارد و تکمیل مسیر ریلی کریدور شمال ـ جنوب می‌تواند اقتصاد منطقه را متحول کند.

صدای سوت قطار در بندر کاسپین

خیرالله خادمی در اظهارنظر دیگری در آذر سال ۹۸، بهره‌برداری از خط ریلی بندر کاسپین را به‌نفع اقتصاد کشور دانست و گفت: باتوجه به توافقنامه‌های منعقد میان 2 سازمان منطقه آزاد و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور درباره ساخت راه‌آهن از مجتمع بندری کاسپین تا ایستگاه پیر بازار رشت، عملیاتی شدن این پروژه، مسیر ترانزیتی ریلی جدیدی میان بنادر شمالی و جنوبی کشور ایجاد کرده و این مسیر به یکی از مهم‌ترین مسیرهای ریلی کشور تبدیل می‌شود. وی بااشاره به اهمیت بین‌المللی این مسیر ریلی به‌عنوان حلقه اتصال کریدور شمال ـ جنوب، ادامه داد: باتوجه به تاکیدات رئیس‌جمهوری وقت، باید تا پیش از سال ،۱۴۰۰ مجتمع بندری کاسپین به شبکه ریلی کشور متصل شود تا زمینه ایجاد مسیر جدید ریلی میان دریای‌خزر و بنادر جنوبی ایران در خلیج‌فارس فراهم آید. ارسلان زارع، استاندار سابق گیلان نیز دی سال ۹۹ از شنیدن صدای سوت قطار بعد از سال ۱۴۰۰ و قبل از پایان عمر دولت

تدبیر و امید خبر داد و بااشاره به پیشرفت فیزیکی ۷۵درصدی قطعه‌های 6 و 7 راه‌آهن رشت ـ انزلی ـ کاسپین، گفت: علاوه بر ۵۰میلیارد تومان اعتبار تخصیص‌یافته در ماه گذشته ۷۰میلیارد تومان اعتبار دیگر نیز به این پروژه تزریق شده و نگرانی از بابت موضوعات مالی وجود ندارد.

وی تامین مصالح و شرایط اقلیمی و جغرافیایی را از جمله دشواری‌های پیش‌روی اجرای این پروژه عنوان کرد و افزود: بررسی‌های انجام‌گرفته حاکی از نیاز پروژه به حدود یک میلیون و ۳۰۰هزار مترمکعب خاک و مصالح است که پیش‌بینی‌های لازم انجام شده است.

افتتاح به سال ۱۴۰۱ موکول شد

در جریان سفر هیات‌دولت به گیلان در بهمن سال گذشته، وزیر راه و شهرسازی در حاشیه بازدید از مجتمع بندری انزلی، اظهار کرد: در صورت تخصیص ۷۵۰میلیارد تومان اعتبار به طرح راه‌آهن رشت به انزلی، این راه‌آهن اواخر سال آینده به‌بهره‌برداری می‌رسد.رستم قاسمی درباره روند پروژه‌های استان گیلان گفت: یکی از مشکلاتی که در گذشته بوده و همچنان نیز ادامه دارد، مسائل اعتباری است که در صورت رفع آن در بخش راه‌آهن و راهداری تحول خوبی ایجاد می‌شود.باتوجه به اهمیت استراتژیکی و بین‌المللی اتصال راه‌آهن رشت به بنادر انزلی و کاسپین و آستارا به‌عنوان حلقه تکمیل‌کننده مسیر ریلی کریدور شمال ـ جنوب، خبرنگار مهر برای اطلاع از آخرین وضعیت این مسیر ریلی با متولیان و مسئولان امر در استان گیلان تماس گرفت. در گام نخست تلاش شد تا با مدیرکل راه و شهرسازی استان گیلان صحبت شود که دفتر وی طی تماسی اعلام کرد این موضوع ربطی به این اداره‌کل ندارد.در گام بعدی تلاش کردیم تا با سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان گفت‌وگویی انجام دهیم که وی نیز ضمن معطلی چندروزه، خبرنگار مهر را برای دریافت پاسخ به یکی از مدیران این معاونت پاس داد و او نیز متولی اصلی این پروژه را شرکت ساخت و توسعه استان گیلان عنوان کرد و خواست که برای دریافت پاسخ با مسئولان این شرکت تماس بگیریم.پس از یک هفته سماجت و پاسخگو نبودن محمد پردل‌نژاد، مدیر حوزه طرح‌های شرکت ساخت و توسعه استان گیلان؛ علی ناهد، مدیر پروژه خط ریلی رشت ـ انزلی در مقام پاسخگویی برآمد، هرچند پاسخ‌های وی نیز آن چیزی نبود که قانع کننده باشد.وی در گفت‌وگو با مهر بااشاره به اینکه از ابتدای امسال تاکنون هیچ‌گونه اعتباری برای پروژه راه‌آهن رشت ـ کاسپین تخصیص نیافته است، اظهار کرد: اسناد حدود ۱۸۰میلیارد تومان مطالبات معوقه پیمانکاران این پروژه  روی میز مدیران استان است.علی ناهد بااشاره به پرداخت ۲۰۰میلیارد تومان از اعتبارات مصوب سفر ریاست‌جمهوری به گیلان در سال گذشته گفت: ۴۰۰میلیارد تومان دیگر باقی مانده و باتوجه به افزایش نرخ مصالح موردنیاز، نباید تخصیص اعتبار راه‌آهن به فردا موکول شود.مدیر پروژه خط ریلی رشت ـ انزلی اضافه کرد: اگر همین امروز اعتبار موردنیاز این پروژه تزریق شود تا شهریور  امسال قطار به ایستگاه پیر بازار می‌رسد. وی همچنین گفت: در صورت تامین اعتبار تا پایان سال ۱۴۰۱، مردم می‌توانند صدای سوت قطار را در بندر کاسپین بشنوند.

سخن پایانی

باوجود تمام موارد یادشده، حال باید دید که مسیر ریلی رشت ـ انزلی ـ کاسپین که طی همه این سال‌ها در ایستگاه وعده‌های عملی‌نشده مسئولان متوقف شده، چه زمانی از ایستگاه وعده حرکت و به ایستگاه بهره‌برداری می‌رسد و مردم استان گیلان چه زمانی صدای سوت قطار در این مسیر ریلی را می‌شنوند.